Domuz Ayrığı

CYNODON DACTYLON PERS.

(Gramlneae-fam.)

DOMUZ AYRIGI

Başka milletlerce adı - Bul. troskot; Rus: svinoroy paleıçatoy, So' baçya treva; in .. bermuda grass; Al. Finçer-Hundszohl; Fr. Gros Chiendent. .

Karakteristik vasfı. (şekil-127) Domuz ayrığı çokyıllık otsu bitkidir. Köksap sürünğen, uzun, toprak altı ve üstü fışkınlar ile çok gelişkendir. Sapta dipten dallanır, yarı kalkık, 50 sm kadar yüksek, sık yapraklı. Yapraklar sivri mızrak şeklinde, hayli sert yapılı, kenarları pürüzlü, çıplak veya hafifçe kıllı. Dilcik kısa, saçaklı. Çiçek durumu sap ucunda 3-7 başak şeklindeki dallar, 2-5 sm uzun, 2 mm kadar geniş. Başaklar 3-7 adet, yan tarafları basık.

Kapçıklar 2; 2,5 mm, biri birinin aynı olup mavimsi veya soluk sarı, ucunda uzun sivri kılçık bulunur. Kapçıklar sonuna kadar kıllı ve sırt çizgisi de. Tohum yumurta şeklinde, kestane renği. Nisan sonlarından mayıs başlarına kadar gelişir, haziran'dan eylül'e kadar çiçek açar ve meyve verir. -Yayılışı. Bitki kozmopolitdır. Ot biten her yerde, özellikle kumsal yerlerde, yol boylarında, 800-900 m deniz seviyesinden yükseğe kadar her yerde yetişir.

Kullanılan kısımlar. Köksap (Rhlzoma Grammis italcD.

Toplama zamanı. Nisan-mayıs, ağustos-ekim ayları.

Toplama ve kurutma usulü. Köksaplar erken ilkbaharda, bitkinin inkişaf devresinde veya yaz mevsiminin ikinci yarısından sonbahara kadar yerüstü kısmı sararmağa başladığında toplanır. Yerden çıkarılan materyal, toprak, yerüstü ve diğer karışımlardan temizlenir, yıkanır ve süzülür. Bundan sonra 15-20 sm uzunluğunda parçalara kesilir ve havadar yerlerde veya 50 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur.

Randıman. 3 kg taze köksaptan 1 kg kuru alınır.

Paketleme. Standard ağırlıkta balya halinde veya torbalarda.

Depolama. Kuru ve havadar binalarda. Farelerden korumalı.

Muhteviyatı. Yeteri kadar incelenmemiştir. Nişasta, şekerler, saponlnler ve helrne maddeler tespit edilmiştir. Kuru madde muhtevası % 13,62 proteinler, % 2,8 katı yağ, % 41,18 azot. BUZ ekstraktlar, % 9,55 kül. % 32,85 seloloz'dur.

Kullanılışı. Halk hekimlerince idrar söktürücü ve yumuşatıcı araç vasıtası olarak kullanılır. İyi hayvan yemidir. Stadyum ve hava alanlarının çimlendirilmesine elverişli bitkidir. Ayrık kökleri kaba tahta parçaları yapımında kullanılır.