Hayıt İle İlgili Bilgiler Nelerdir

Hayıt meyvesi (tohumu); Arnicasti fructus
Hayıt tohumlarının ekstresi ile elde edilen ekstrakt, natürel ilaç yapımında ve çok nadiren de çayı veya tentürü kullanılır.

Giriş
Hayıt Ballıbabagillerin bir alt grubu olan Vitexgiller olup bu gruba takriben 250 bitki dahildir. Bunlardan sadece Şifalı Hayıt tıbbi maksatla kullanılır. Vitex vitiliumdan türemiş olup yelpaze, agnus eski Yunancadan agonusdan türemiş olup kısır ve coştur, Latince ifteli anlamına gelen kelimelerle anılırlar. Bundan da yelpaze yapraklı olduğu, kısırlığa karşı kullanıldığı ve papazların cinsel arzularını köreltmek için kullanıldığı anlaşılır. Hayıt takriben 2000 yıldır bilinen ve kullanılan bir bitkidir. Hıris-tiyan ülkelerde özellikle de Avrupa‘da ruhbanlar tarafından Karabiber yerine kullanılmıştır. Bu nedenle de Almanca ruhban biberi anlamına gelen Mönchspfefter ismi ile anılır. Hayıt tohumlarından elde edilen toz, ekstrakt ve tentürlerin erkeklerin cinsel gücünü azalttığı, bu nedenle Ruhbanların bunu kullandığı anlaşılmaktadır. Vatanının Akdeniz ülkeleri ve Türkistan olan bitki birçok ülkede hem süs bitkisi hem de natürel ilaç yapmak için yetiştirilmektedir.

Botanik
Hayıt 1-5m boyunda yetiştiği yöreye göre bazen funda, bazen de küçük bir ağaç şeklinde olabilir. Yaprakları uzun saplı, karşılıklı, bir sonraki ile çaprazdır. Her yaprak 5-7 yaprakçıktan oluşur ve bunlar parmak gibi sapa bağlandığından Beşparmak ağacı diye de anılırlar. Yaprakçıkları 5-10cm uzunluğunda, 2-4cm eninde, kenarları genellikle bütün, mızrak şeklinde, alt yüzeyi beyaz tüylü ve üst yüzeyi ise düzdür. Çiçekleri ortada büyükçe başak şeklinde bir çiçek demeti ve ondan daha küçük iki adet yan başlardan oluşur. Her çiçek başağı pembe, mor, açık mavi veya, beyazımsı pembe yüzlerce çiçekten meydana gelir. Meyveleri 3-5m çapında, siyahımsı kırmızı renkte, genellikle küre şeklinde ve içinde 4 adet çekirdek bulunur.

Yetiştirilmesi
Hayıt Türkiye‘nin Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yabani olarak yetişen bitkinin İç Anadolu ve Karadeniz bölgesinde yetiştirmek mümkündür. Almanya‘nın Frankfurt şehrinde yetişen bitki Türki-ye‘nin İç Anadolu bölgesinde rahatlıkla yetişir.

Hasat zamanı
Yetiştiği yöreye göre farklı zamanlarda meyveleri olgun-laşır ve ona göre toplanır, dövülür, çıkan tohumları kurutulur ve kaldırılır. Almanya‘da ise bitki ancak Ağustos‘ta çiçek açar.