Toz Akarları

Astımın en önemli etkenlerinden biri toz akarlarıdır. Ev tozu karışımı içinde elyaf tozları polen, mantar sporları, gıda artıkları, hayvan tüy ve deri döküntüleri ile birlikte bulunur. Ev tozuna allerjik hastalar, daha çok evde bulundukları kış aylarında daha şikâyetçi olurlar. Ev temizliği sırasında aksırık, burun akıntısı, göz sulanması ve hafif astım nöbeti geçiren hastalar, ev tozuna allerjik kimselerdir. Ev tozunun spesifik allerjen içerdiği, ilk defa Korn tarafından gösterildikten sonra ve ev tozu içerisindeki allerjenik yapıların bölgeden bölgeye benzer ve değişken maddelerden meydana geldiği konusunda hemfikir olmuşlardır. Daha sonra pek çok araştırıcılar, ev tozu allerjenin fizikokimyasal özelliklerini tespit etmişler. 1964'te Woorhorst ve arkadaşları, ev tozu içindeki spesifik allerjenin "Dermatophogoides" adında bir toz akarı olduğunu bildirdiler. Eski Yunancada "deri yiyen tüy akarları" anlamına gelmektedir. Bu yazarlar, hastaların şikayetlerinin mevsimsel olarak artması ile ev tozu içindeki Dermatophogoides Pteronyssinus ve Dermatophogoides farinae arasındaki ilgiyi tespit etmişlerdir. 1972'de Frankland bu böceklerin allerjenik önemini özetleyerek, bunların ev tozu allerjenini teşkil eden maddelerden biri olduğunu kanıtladı. Dermatophogoides pteronyssinus ve Dermatophogoides farinae major antijenleri Der p 1 ve Der f 1 allerjenik etkiden sorumludur.

Ev tozu akarları halı ve yataklardaki insan deri artıkları ile beslenmekte ve ihtiyacı olan suyu da havadaki nemden temin etmektedir. insanın yatağa günde 0.5 - 1 gram deri döküntüsü yatağa bıraktığı kabul edilirse bu binlerce akarın aylarca yiyebilecekleri besin demektir. Akarların su ihtiyacını da havadan temin ettiklerinden havanın nem oranı ile akar konsantrasyonu arasında ilgi araştırıldı. İlk çalışma İngiltere‘de yayınlandı. Akar konsantrasyonunun, Thames nehrinden uzaklaştıkça daha az miktarda olduğu rapor edildi. Keza akarların miktarının yataktaki rutubetle doğrudan orantılı olduğu gösterildi. Bu konsantrasyonda yatak odasında yatan kimselerin adedi ve odanın büyüklüğünün de önemi olduğu vurgulandı. Bir şahsın bir gecede 500 cc su buharlaştırdığı tahmin edilmektedir. Akarları aynı şekilde yastık yorganlarda yaşayıp çoğalabilmektedir. Bu yastık ve yorganlar kuş tüyü ise akarlar daha çok gelişmektedirler. Akarların vücut ve dışkı artıkları aynı şekilde allerjen olarak etkili olmaktadır. Akarlar öldükten sonra kendileri ve dışkıları ufalanarak çok küçük toz haline gelebildiklerinden solunum yolundan daha rahat girebilmektedirler.

Akarların çoğalabilmeleri için optimum gelişme ortamı 20 ‘‘C derece ve nem oranının da %80 üstünde olduğu kabul edilmektedir. Akarlar %50 oranın altındaki rutubetli ortamda belirli süre kalırlarsa kurumakta ve ölmektedirler. Akarlar aynı zamanda, vejetaryen oldukları için ahır ve saman depolarında da çok miktarda çoğalabilmektedirler.

Benzyl benzoate (Acarosan ®, Allersearch Labs) ve tannik asit toz akarları ile mücadelede kullanılan bileşiklerdir.

Dermatophagoides pteronyssinus, D. farinae, ve D. microceras allerjenik özellikleri nedeniyle en önemli 3 akar cinsidir. Toz akarlarının 14 farklı allerjen grubu tarif edilmiştir. Havadaki nem oranı akarların yaşayabilmesi için çok önemlidir, %50'nin altındaki nemde akarlar uzun süre canlı kalamaz. Akar allerjen grupları (1 ve 11) arasında immunolojik çapraz reaksiyon vardır. (Grup 1: Der p 1, Der f 1 ve Der m 1, Grup 11: Der p 2, Der f 2 ve Der m 2). Grup 1 ve grup 11 major akar allerjenlerini içermektedir. Yani akar hassasiyeti olan hastaların % 1OO'e yakın kısmında, bu 2 grup allerjenlerin testlerinde pozitiflik saptanır. Der p 1 tam olarak klonlanmış ve amino asit dizinleri belirlenmiştir, molekül ağırlığı 25.4 kD tir. Bu grup allerjenlerin çoğu sistin proteaz içeren enzimleridir. Aynı familyadan (Pyroglyphidae) Euroglyphus maynei 33 çeşit antijen içerir, bunlardan 15 tanesi grup 1 ve grup 11 akar allerjenlerindendir. Molekül ağırlığı 14.1 kD olan Der p 2 ve Der f 2 arasında da immunolojik çapraz reaksiyon daha az olmasına rağmen antikor bağlayıcı epitopları ve CD4+ T hücre uyarıcı epitopları arasında benzerlik bulunmaktadır.

Lepidoglyphus destructor (Lep d 2), Tyrophagus putrescentiae, Glycyphagus domesticus, ve Acarus siro gibi depo akarlarının allerjik önemi diğer gruplara nazaran daha az gibi görünmektedir. Ancak yine de phytophagus familyası dışında predaceous, ve parazitik akarların nadir de olsa allerjik hastalıklara neden olabileceği unutulmamalıdır.