Sinir Sistemi Hayatta Kalmamızı Sağlıyor

Sinir sistemi sürekli olarak dışardan gelen tüm uyarıları algılıyor. Çünkü bu sinyallerin iki olası anlamı var: Ödül ya da tehlike. Bu uyarıları beş duyumuzla; duyarak, görerek, kok-layarak, tadarak ya da dokunarak algılıyoruz. Bir de belki akıncısı var, o da içgüdülerimiz. Beyin, olası tehlikeleri ve yararlı olabilecek tüm uyarıları algılıyor, değerlendiriyor. Bir taraftan da vücudun içinden ulaşan mesajlar ve sinyallerle vücudun ihtiyaçlarını ölçüyor. Örneğin ekmek görüyorum. Bu, yaşamak için benim işime yarayabilir. Peki, ama o an ekmeğe ihtiyacım var mı? O an beyin açlığımı ölçüyor. Yani beyin bir taraftan dışarıyı algılarken, bir taraftan da vücudun içini sürekli olarak tarıyor. Eğer cevap, “Evet acıktım, ekmeğe ihtiyacım var” ise iki temel unsur bir araya gelmiş demektir: Olası bir ödül olan ekmek ve yaşamı sürdürmek için temel bir ihtiyaç olan açlık. Şimdi üçüncü unsur artık değerlendirmeye alınıyor. “O ekmeği alabilir miyim, o ekmek benim mi, almaya hakkım var mı?” İşte orada deneyimlerimiz, üstyapı sistemlerimiz devreye giriyor, diyor ki: “Evet, sen bu ekmeği alabilirsin ama bedelini ödemen lazım; para ver.” İşte bu değerlendirme, beynin o güne kadar depoladığı bilgiler çerçevesinde gerçekleştiriliyor ve sonra beyin buna yönelik hareketi, cevabı hazırlıyor. Diyor ki: “Ekmeği almak için şimdi git cüzdanını çıkart, parayı ver, al ve yemeye başla.” Bu amaçla da ilgili kaslara hareket emri veriyor.

#Bu hiyerarşik düzen içinde hangi organlara yer var?

Bu hiyerarşik düzen içindeki yapılar beyin, beyin sapı, beyincik, omurilik, sinir kökleri ve sinirler. Örneğin organlarımıza, kollarımıza, bacaklarımıza yayılan sinir uçları olduğunu söyledim. Bunlar ne işe yarıyorlar? Dokunma duyusunu algılıyorlar. Dokunduğum zaman parmak uçlarımla masanın sertliğini algılıyorum. Bu sinyaller sinirlerden sinir köklerine, sinir köklerinden omuriliğe geçiyor. Omuriliği bir otoban gibi düşünün. Yukarıdan aşağıya gelen ve aşağıdan yukarıya giden uyarıların, sinyallerin geçtiği bir otoban... Algılanan sinyaller yukarıya, beyne yollanıyor, beyin bunları algılayıp gerekli cevabı hazırlıyor. Bu cevap aşağıya doğru iletiliyor, yine otobandan geçip kaslara ve iç organlara ulaşıyor. Mesela dokunduğum yüzey çok sıcak, sıcak olduğunu algıladım, yukarıya sinyal gitti, hemen cevap geldi: “Elini oradan çek!” Ve elimi çekmemi sağlayan kaslar çalıştılar. Özet olarak sinir sistemi dediğimiz sistem, çok organize, hiyerarşik bir düzen içinde çalışan bir sistem. En tepedeki kumandan beyin, altında soluma, kalbin atması gibi daha basit, daha temel işlere bakan beyin sapı. Onun altında ise otoban, ulaşım sistemleri, nakil sistemleri; yani aşağıya emir veren, yukarıya bilgi getiren yollar.

# Beyin nakli yapıldı mı hiç?

Böyle bir deneyi maymunlarda yapmaya çalışan birisi vardı. Bildiğim kadarıyla insanlarda böyle bir girişim hiç olmadı. Maymunlarda da olumlu sonuç vermedi.