Parkinson Alzbeimer’dan Daha Yüz Güldürücü

Parkinson hastalığının en karakteristik özelliği, bizim “beyin sapı” dediğimiz bölgede, iki taraflı, simetrik olarak yerleşmiş “siyah çekirdek” (substansiya nigra) olarak nitelendirilen bir hücre grubunda dejenerasyon ve hücre kaybı oluşması. Siyah çekirdek, bünyesinde az sayıda, 800 bin civarında hücre barındırıyor. Parkinson hastalığının belirtilerinin ortaya çıkması için bu hücrelerin en az yüzde 60-70’inin kaybolması gerekiyor. Bu demektir ki aslında hastalık, belirtiler ortaya çıkmadan çok önce başlıyor. Bu hücre kaybını özel görüntüleme yöntemleri ile göstermek de mümkün. Yavaş ilerleyen bir hücre kaybı bu. Sistemin rezervi, yedeği fazla olduğu için ancak tüm hücrelerin yüzde 60’ını, yüzde 70’ini kaybettikten sonra belirtiler ortaya çıkmaya başlıyor. Öyle insanlar var ki yaşamları boyunca hiçbir Parkinson belirtisi göstermemişler, başka bir sebepten vefat etmişler. Beyinleri incelendiği zaman görülmüş ki siyah çekirdekte yüzde 50 hücre kaybı var. Yani tüm hücrelerin yarısı kaybolmuş, buna karşın hiçbir belirti ortaya çıkmamış. Bu hücre kaybının yanında siyah çekirdeğin kalan hücrelerinin içinde bir çeşit protein yumağının biriktiğini görüyoruz. Buna biz “Lewy cisimciği” diyoruz. Bulan Alman patoloğun adını almış. Bu, Parkinson hastalığı için çok karakteristik, olmazsa olmaz bir bulgu. Bu hücre kaybı Parkinson hastalığında görülen hareketle ilgili bozuklukların ortaya çıkmasına sebep oluyor. Siyah çekirdekteki hücreler, dopamin adı verilen kimyasal bir madde üretiyorlar. Dopamin, bizim nö- rotransmitter dediğimiz gruptan, beyin hücrelerinin kendi aralarındaki haberleşmeyi sağlamak için kullandığı maddelerden biri. Bir hücre, bir başkasına mesaj vermek istediği zaman, bu maddelerden birini salgılıyor, bu kimyasal gidip ikinci hücrede kendine ait algılayıcıları uyarıyor ve birinci hücreden giden mesaj ikinci hücreye geçirilmiş oluyor. İşte biz bu maddelere nörokimyasallar ya da nörotransmitter’ler diyoruz. Dopamin bunlardan bir tanesi ve hareketin başlatılması ve uyum içinde yapılması için gerekli bir madde. Dopamin, siyah çekirdek içinde bulunan hücrelerde imal ediliyor ve onların uzantıları vasıtasıyla bazal ganglion’lardediğimiz, beynin derinliklerinde, her iki tarafta yerleşmiş büyük hücre gruplarına iletiliyor. Bu gerçekleştikten sonra, biz hareketlerimizi başlatıp akıcı ve uyumlu bir şekilde yapabiliyoruz. Dopamin yapan hücreler ölünce ortaya bu maddenin eksikliği çıkıyor.

# Yani dopamin eksikliği mi yapıyor bu hastalığı?

Evet Parkinson hastalığının hareketle ilgili belirtilerinin çoğundan dopamin eksikliği sorumlu. Hastaların dopamin eksikliği ne kadar fazlaysa, hareket ile ilgili sıkıntıları o kadar yoğun oluyor. Özellikle de hareket yavaşlaması, kas tutukluğu dopamin miktarı ile doğrudan ilgili. Titremenin şiddeti ile siyah çekirdekteki dopamin’in azalması arasında ise doğrudan, birebir bir orantı yok.