Kulak Labirenti

İç kulakta yer alan ve işitme ile denge alıcılarını içeren karmaşık yapıların tümü. Şakak kemiğinin kayamsı parçası içine oyulu boşluklardaki kemik ve zarsı labirentlerden oluşur; kemik labirent ve zarsı labirent arasında perilenf sıvısı, zarsı labirentin içinde ise endolenf sıvısı yer alır (kulak).

Kemik labirenti oluşturan yapılar kulak dalızı (vestibül), kulak salyangozu (koklea) ve yarım daire kanallarıdır. Kulak salyangozu koni biçimli bir spiral yapısındadır. Tabanı iç işitme kanalının tabanına dayanır; ekseni öne, aşağıya ve dış yana dönüktür.

Kanal 2,5 dönüşlük karmaşık bir spiral yapısındadır ve tabandan tepeye giderek incelir. Kesitinde kemik spiral yaprağı dış yanda taban zarından oluşur ve kulak salyangozunun kemik kanalını üst ve alt olmak üzere iki bölüme ayırır. Bu bölümler kokleanın tepesinde helikotrema adlı delikte birbiriyle ilişkilidir.

Salyangozun kemik kanalının içinde, endolenf sıvısı içeren zarsı labirent yer alır. Uzun bir kesecik gibi görülen bu kanal kemik labirentin tabanından tepesine kadar uzanır; üçgen kesitli bir spiral biçimindedir. Tümüyle kapalı olan bu yapı, tabanındaki küçük bir kanal aracılığıyla dalız ile birleşir.

Salyangoz kanalı üst bölümde yer alır ve kesiti üçgen biçimindedir. Alt duvarını taban zan oluşturur; bunun üzerinde Corti organı yer alır. Corti organı kirpiksi uzantılı duyu hücreleri ve destek hücrelerinden oluşur; işitme mekanizmasında gerçek bir algılayıcı olarak işlev görerek işitme sinirinin salyangoz bölümünden gelen sinir lifleri ile bağlantılıdır.

Kemik labirentin ortasında, 6-7 mm uzunluğunda ve 3 mm genişliğinde bir boşluk olan dalız yer alır. Dalızın dış yan duvarı timpan (ortakulak) boşluğuna bakar. Üzerinde üzengi kemiğinin tabanıyla kapanan oval pencere adındaki boşluk yer alır. Labirenti oluşturan öteki yapılar yarım daire kanallarım içeren kemik yapısındaki üç kanalcıktır.

Uzunluğu 15-18 mm, çapı 1,5-2 mm olan yarım daire kanallarının ikisi dikey (ön ya da üst ve arka), biri yataydır (dış yan). Bu kanallar iki uzantı aracılığıyla dalız boşluğuna açılır; bu uzantıların biri genişleyerek ampulla adını alır. Kemik labirent boşluğunda üstte kırbacık, altta ise daha küçük olan kesecik yer alır.

Kırbacığa üç zarsı yarım daire kanalı açılır. Bu zarsı kanallar kemiksi yarım daire kanalları içinde yer alır. Kesecik ise birleştirici kanal aracılığıyla salyangoz kanalına bağlanır. Kırbacığı ve keseciği birleştiren endolenf kanalı şakak kemiğinin kayamsı bölümünde, sertzarın altında sonlanır ve genişleyerek endolenf kesesi adını alır. Görüldüğü gibi zarsı labirentteki bütün yapılar birbiriyle bağlantılıdır.

Keseciğin ve kırbacığın duvarındaki “lekeler” (maküla) kirpiksi uzantılı duyu hücreleri ve destek dokusu hücrelerinden oluşur. Bu hücrelere, işitme sinirinin dalız kolunun kırbacık ve kesecik lifleri bağlanır.

Bu bölgeler başın boşluktaki konumunu algılar ve çizgisel ivmeye (örneğin yerçekimi) duyarlıdır. Yarım daire kanallarındaki ampul biçimli uzantılardaki yatay çıkıntı tümüyle bu özel doku ile kaplıdır. Bu hücrelere, işitme sinirinin dalız kolunun ampulla lifleri bağlanır. Ampulla çıkıntıları da başın boşluktaki konum değişikliklerini algılamakla birlikte, açısal ivmeye daha duyarlıdır.

Labirentin her iki bölümünde çeşitli bozukluklar ortaya çıkabilir; bunlardan en önemlileri iltihaplar (labirentit) ile toksik ve dejeneratif bozukluklardır. Labirent hastalıklarının başlıca belirtileri işitmede azalma, kulakta gürültüler duyma (akufeni) ya da denge bozukluğu ve baş dönmesidir. Bu rahatsızlıklar saptanan etkene göre cerrahi ya da tıbbi yöntemlerle tedavi edilir (Corti organı).