Boyacılıkta Yardımcı Madde Olarak İdrar

Boyacılıkta Yardımcı Madde Olarak İdrar

Tekstil endüstrisinde küp boya diye tanınan bir madde vardır. Rhein bölgesi lehçesinde hala kullanılan Kump sözcüğü, kap, kâse anlamına gelir. Çok eski çağlarda Hintliler ipliklerin boyanmasının ne kadar güç olduğunu bilirlerdi. Boyaların kumaşa iyice sinmesi gerekiyordu, yani yıkandığı zaman solmamalıydı. O halde suda erimeyen boyaların kullanılması gerekiyordu. Suda çözülmeyen bir boya maddesini biliyorlar ve seviyorlardı. İndigo. Gerçekten de Avrupa'da bu organik boya maddesi çok zor elde ediliyor. Almanya'da onun yerine, çözülmeyen bir boya maddesi içeren bir bitki, çivitotu kullanılırdı.

Fakat bunu kullanmak için önce suda erir bir hale getirmek gerekiyordu. Yani kumaşı koruyan bir işlem yapılmalıydı. İşte bu küp aracılığı ile yapılıyordu. Bitkinin kökünden, yaprağından veya sapından ezilerek çıkarılan boya maddesi idrar içinde mayalandırılarak suda çözülebilir hale getiriliyordu. Mayalanma sonucu çıkan amonyak bir redüksiyona (bir maddenin oksit özelliğini yok etme) yol açıyordu. Bu küp boyalarının redüksiyonu ile kesif bir renk değişmesi oluşuyordu. Örneğin sarı renk kırmızı-ya menekşeye veya maviye dönüşüyordu.

Yani bu küp boyalan suda çözülmeyen boyalardı, bu sebeple iplikler tarafından kolayca emilebilmeleri için, kimyasal bir reaksiyon sayesinde değişime uğratılıyor ve artık suda çözülebilir hale getiriliyorlardı. Su ve ısı, oksit özelliğini kaybetmiş boyaların iplikler tarafından çekilmesini kolaylaştırıyordu. İplikler yeterince boyayı emdikten sonra "açık havaya" asılıyorlardı. Havanın oksijeni işlemi geri çeviriyor, boya maddesini okside ediyor ve onu ipliğin üzerinde bir daha ayrılmaz biçimde tespit ediyordu.

Bu yolla örneğin sarı indigodan, doymuş bir mavi, suda solmaz has boya olarak elde ediliyordu. Bugün bu indirgeme işlemi hidrosülfit veya çift karbonlu asitle yapılıyor. Eski çağlarda "has" boya için idrar kaçınılmaz bir şeydi. İkinci Dünya Savaşından sonra bile, savaş yüzünden kimya maddeleri bulunamadığı için, insan idrarının küp boya i elde etmekte kullanıldığı bilinmektedir.