Boğmaca Nedenleri

Boğmaca etkeni Bordetella pertussis adlı mikroorganizmadır. Haemophilus pertussis adı da verilen bu basil yumurta biçimindedir; bağımsız hareket edemez, dış çevre koşullarına fazla dayanamaz, ama solunum yolları ve bronş ağacının mukozasında rahatça üreyip gelişebilir. Hastaların konuşma ya da öksürme sırasında çevreye yaydıkları tükürük damlacıklarının solun-masıyla vücuda girerek solunum yollarına ulaşır. Boğmaca basili genellikle soluk borusu ya da gırtlak mukozasına yerleşerek lezyon oluşturucu etkisini göstermeye başlar. Zedelenen mukozanın tepkisi iltihap ve bol miktarda mu-kus salgılamaktır. Bu arada ölen mikropların parçalanmasıyla çok zehirli bir madde (toksin) de açığa çıkar. Bu madde bronş dallarına zarar verir; buradaki sinir uçlarını zedeleyerek uyarır ve tıkayıcı Öksürük nöbetlerini başlatır. Toksinlerin açığa çıkması düzensiz olduğundan nöbetler de düzensizdir. Her İkisini de belirleyen basilin yaşam çevrimidir

NASIL BULAŞIR?

Boğmaca basilinin tek konağı insandır; hastalık yalnızca solunum ağacının salgılan, özellikle de tükürük ve burunlıklı olarak görülürken bu zaman dilimlerinde küresel düzeyde salgınların sürmesini açıklar. Boğmaca bir toplulukta bir kez ortaya çıktığında, bütün alıcı kişiler hastalanır. Bu insanların hepsinde kalıcı bir bağışıklık geliştiğinden enfeksiyonun bulaşabileceği kişilerin yeni doğumlarla topluluğa katılması için belirli bir süre geçmesi gerekir. Boğmaca en çok iki ile altı yaş arasındaki çocuklarda görülür. İki yaşından küçük çocuklar arasında görülme sıklığı da oldukça yüksektir. On yaşından sonra ise gittikçe seyrekleşir ve erişkinlik evresinde ancak tek tük olgulara rastlanır.

Hastalığa özgü klinik belirtiler başlangıçtaki akıntılı dönemde henüz ortaya çıkmamıştır. Oysa bu dönemde hasta Öksürükle sürekli ve çok miktarda basil çıkardığından bulaşma çok kolaydır.

Bulaşıcılık belirtilerin açık görüldüğü tipik öksürük nöbetleri döneminde azalır; hastalığın yedinci haftasında ise bütünüyle biter.Hastalığın 10-15 günlük kuluçka dönemi tümüyle belirtisiz geçer. Bu sürenin sonunda da hastalık oldukça yanıltıcı biçimde başlar; boğmacaya özgü belirtiler yerine soğuk algınlığı, hafif ateş, kızarmış ve sulanmış gözler görülür. Çocuğun boğazı kırmızıdır, burnu akar ve kuru bir öksürüğü vardır; genel durumu iyidir; her şey sıradan bir soğuk algınlığını düşündürür. Ama zamanla iyileşeceği yerde boğmaca tanısı konmasını sağlayacak belirtileri vermeye başlar. Bu başlangıç döneminin ilk altı-yedi gününe “akıntılı dönem” ya da “nezle dönemi” denir. Bu dönemin sonuna doğru Öksürük daha kuru, inatçı ve hırıltılı hale gelir; geceleri artar. Çocuk gecede ancak birkaç saat uyuyabildiğin-den huzursuz, hırçın ve sinirlidir; sürekli acı içinde görünür. İkinci haftanın sonunda hastalığın en tipik dönemine ulaşılır. Bu dönemde görülen öksürük nöbetleri art arda gelir ve bu hastalığa özgüdür. Öksürük nöbetleri üç-dört hafta boyunca, hatta bazen daha uzun süreyle tek belirti olarak kalır. Başlangıçta daha çok olmak üzere nöbetler gün boyunca değişik sıklıkta ortaya çıkar; süresi ve şiddeti hastadan hastaya değişir; birden bire başlar; başlama nedeni ağlama, bedensel güç harcama, şiddetli bir heyecan ya da yemek yutma olabilir. Çocuk bazen nöbetin başlayacağını önceden hisseder, yaptığı işi bırakır ve birkaç saniye şaşkınlık içinde bekler. Nöbet gecikmez. Beş, altı, on öksürük nöbeti art arda gelir. Çocuk birkaç saniye soluğunu tutar, sonra çok derin bir soluk alır. Hava gırtlaktan geçerken öter gibi derin bir ses çıkar. Bu ses boğmacaya özgüdür.

Özellikle şiddetli nöbetlerde hastanın yüzü kırmızı-mor bir renk alır; dili dışarı fırlar; gözleri kızarır ve sulanır. Çocuk yatak örtülerini sıkıca tutarak yatağın üstüne oturur ya da oynuyorsa bir dayanak arayarak durur; derin bir acı içinde gibidir. Öksürük nöbeti kısa sürede geçer. Öksürük hafifleyerek kaybolur ve ateşi yüksek olmayan küçük hasta hiçbir şey olmamış gibi normale döner. Bununla birlikte art arda gelen ya da yemek sırasında ortaya çıkan öksürük nöbetleri kusma ve aşırı terleme yapar. Tipik öksürük nöbetleri dönemi daha Önce belirtildiği gibi uzun sürer; bu nedenle ninelerimizin zamanında boğmacanın iyileşmesi için dokuz ay geçmesi gerektiğine inanılırdı.İyileşme döneminin başlıca Özellikleri nöbetlerin seyrekleşmesi, öksürüğün azalması ve kusmanın görülmemesidir. Zamanla nöbetlerin yerini aralıklı, tek tük öksürükler alır. Bu dönemde hastanın genel durumu düzelir. Kusma görülmediğinden beslenme rahatlar. Gece uykusu Öksürük nöbetleriyle bölünmez. Çabuk sinirlenme, hırçınlık belirtileri de yok olur. Ortalama 2-3 hafta süren bu dönemin sonunda hasta iyileşir Fazla şiddetli olmayan olgularda boğmaca ortalama 8-10 hafta sürer. Boğmacanın yanı sıra bir başka enfeksiyonun daha başlaması nöbetlerin yinelenmesine ve hastalığın uzamasına yol açar. Boğmaca geçiren kişiler iyileştikten bir süre sonra da nezle gibi sıradan bir solunum yollan iltihabına tutulduklarında boğmacaya özgü öksürük. görülebilir. Bu olgularda boğmacanın yineleme olasılığına karşı bakteriyolojik inceleme gerekir.