Alzheimer Hastalığında Zihinsel Aktivlteler

Fiziksel, sosyal ve entelektüel etkenlerden her biri demans riskinin azalmasında etkiliyse de, riski en aza indiren etken olarak entelektüel faaliyetler saptandı.PAQUID çalışmasında, 65yaş üstündeki 2.040 kişide, seyahat etme, öteberi işleri yapma veya örgü örmenin demans riskinin az olması ile anlamlı derecede ilişkili olduğu belirtildi. Akti- vitelere katılımın etkisinin araştırıldığı bir çalışmada, 20-60 yaşlarında yapılan ve mesleki olmayan 26 aktivite hakkında veri toplandı ve Alzheimer hastalarının, kontrol grubuna göre, entelektüel ve fiziksel aktiviteler yönünden orta yaşlarda daha az aktif olduğu saptandı.Stockholm ’ün merkez bölgesinde yapılan Kungsholmen Project çalışmasından 1987-96yıllan arasında toplanan bulgularda,6 ila 4 yıllık sürede çeşitli aktivitelere katılırdın demans sıklığını azaltıp azaltmadığı araştmldf; zihinsel veya sosyal uyancı aktivitelerin demansa karşı koruyucu etkisi olabileceği ve sosyal ilişkiler ve entelektüel faaliyetlerin yaşlılarda zihinsel fonksiyonların korunmasıyla bağıntısı bulunabileceği belirtildi.

Minimal Fiziksel Aktivite ve Sosyal İstek Gerektiren Faaliyetler:- Televizyon seyretme- Radyo dinleme- Gazete okuma- Dergi okuma- Kitap okuma- Kart oyunu oynama ve bulmaca/bilmece çözme- Müzeye gitmeBu faaliyetlerin değerlendirildiği ve 4.000’den fazla yaşlının katıldığı çalışmada, zihinsel uyarıcı aktivitelere sık katılımın, ortalama beş yıllık gözlemde, zihinsel yıkımı azalttığı saptandı. Diğer bir çalışmada başlangıçta demansı olmayan, 75 yaş üzerindeki 469 kişiyi takibe alan araştırmacılar, boş zamanları değerlendirme aktivitelerine ne sıklıkla katıldıklarını kaydetti. Okuma, zevk için yazma, bulmaca çözme, bordlu oyun oynama, müzik aleti çalma ve grup tartışmalarına katılma gibi zihinsel aktivitelerle, tenis ve golf oynama, yüzme, bisiklete binme, dans etme, grup egzersizlerine katılma, takım oyunları, egzersiz için yürüme, iki kattan fazla merdiven çıkma, ev işleri yapma ve bebek bakma gibi aktiviteler değerlendirildi ve okuma, bordlu oyun oynama, müzik aleti çalma ve dans etmenin demans riskini azalttığı belirtildi. Amacı özellikle yenilik arayan aktiviteler üzerinde odaklanmak üzere, zihinsel olarak uyarıcı aktivitelere katılım ile Alzheimer arasındaki ilişkiyi incelemek olan bir başka çalışmada 16 konu soruşturuldu ve diğer zihinsel, sosyal ve fiziksel aktiviteler de sorgulandı.

Sonuçlar, özellikle yenilik arayan zihinsel boş zamanlan değerlendirme aktivitelerinin Alzheimer hastalığıyla negatif ilişkili olduğunu gösterdi. Yazarlar, zihinsel olarak ayancı aktivitelerle Alzheimer arasındaki ilişkinin büyüklüğünün, yapılan zihinsel aktivitenin tipine bağlı olduğunu belirtti; okuma, düşünme, tartışma ve yeni şeyler öğrenme gibi aktivitelerin yaşam boyu sürdürülmesinin önemine dikkat çekti.Boş zamanlan değerlendirme aktiviteleri zihinsel, fiziksel ve sosyal öğe içerebildiği için bu üç majör öğenin demans riskine etkisinin araştınldığı bir çalışmada, boş zamanlan değerlendirme aktivitelerinin zihinsel, fiziksel ve sosyal öğelerinin demans riskinin azaltılmasında eşit katkıda bulunduğu belirtildi. Zihinsel aktivitelere yüksek düzeyde katılımın aynca, başlangıçta hafif bilişsel bozukluğu veya demansı olmayanlarda, amnestik HBB gelişmesinde risk azalması ile ilişkili olduğu saptandı.Bu özetlenen çalışmalar, boş zamanları değerlendiren zihinsel aktivitelere katılımın Alzheimer ve demans riskini azalttığını veya başlangıcını geciktirebildiğini ileri sürüyor. Zihinsel akti- vite potansiyel olarak düzenlenebilir olduğundan, onun Alzheimer riskiyle ilişkisinin temellerini anlamak önemli bir halk sağlığı konusu. Peki, Alzheimer hastalığının moleküler determinizmi, bordlu oyunları oynama ile nasıl bağdaştırılacak?

Bu durum, Alzheimer hakkında bugünkü geçerli bilgilerdeki sınırlılığa bağlanıyor. Bilişsel yıkımla ilişkili zihinsel aktivite- lerin nörobiyolojik mekanizmaları tam bilinmemekte. Fiziksel aktivitelere, öğrenme ve sosyal ilişkilere fazla fırsat tanıyan zengin bir çevre, yalnız beyinde yapısal ve fonksiyonel değişiklikler yapmayıp ayrıca erişkin ve yaşlı hayvanlarda nöro- genesis* oranını etkilemekte. Ayrıca, son zamanlardaki bulgular sadece rodent (kemirgen) ve primatlarda** değil, yetişkin insanlarda da bazı beyin alanlarının yeni sinir hücresi yapma kapasitesi olduğunu gösteriyor. Beynin çalışmasının artması, bölgesel beyin kan akımının, glükoz ve oksijen metabolizmasının çoğalması ile birlikte artmış sinirsel aktivasyon, hastalığın gelişmesini engelleyebiliyor. Zihinsel aktiviteler, kişinin beyin rezervini artırarak demansı engelleyebiliyor. Örneğin zihinsel egzersiz beyin hücreleri arasındaki bağlantıları çoğaltabiliyor veya hücreler arasında yeni ağlar oluşumunu sağlayabiliyor.Bu aktiviteleri yapan kişiler de yapmayan kişilerle aynı sıklıkta demansa uğrayabiliyor; fakat zihinsel olarak aktif kişilerde semptomların ortaya çıkması için daha fazla beyin hücresi kaybı gerekiyor. Bu da kişilere zaman kazandırıyor.

Bilişsel olarak aktif kişiler daha az aktif olanlara göre, sadece ileri yaşlara daha iyi zihinsel hünerlerle başlamıyor, ayrıca bu yetenekler daha az yıkım da sağlıyor. Zihinsel aktivite veya onunla ilintili olanlar, Alzheimer patolojisinin fonksiyonel sonuçlarını değiştirebilir nitelikte. Boş zamanları değerlendirme aktiviteleriyle demans arasındaki ilişki eğitim, meslek, entelektüel düzey gibi faktörlerden etkileniyor.Diğer taraftan, boş zamanlan değerlendirme aktivitelerine az katılım bir risk faktör olmaktan çok, demansın erken bir belirtisi olabilir. Hastalığın erken devresinde hafif derecedeki demans muhtemelen, aktivitelere katılımın azalmasına neden olabiliyor. Bu ihtimal tamamen dışlanamaz.Bununla beraber yaşlı kişilerde boş zamanları değerlendirme aktivitelerini artırmanın herhangi bir zararı yok; aksine yardımı bile olabiliyor. Bu nedenle yaşlı kişiler okumak, bordlu oyun oynamak ve dans etmek gibi faaliyetlere yüreklendirilmeli; çünkü bu aktiviteler yaşam kalitesini artırıyor ve olduklarından daha fazla şey ifade ediyor.