Omurilik
Omurilik : Merkez sinir sisteminin, omurga kanalının içinde yer alan bölümü. Üst ucu kafatası boşluğunun tabanındakisoğaniliğin altından başlar; alt ucu 2-3. bel omurlarının düzeyindedir. Uzunluğu 40 cm, çapı 8-10 mm'dir. Biri boyun öteki bel bölümünde olmak üzere iki şişliği vardır. Çok sayıda sinir hücresi ve lifinden oluşan bu şişliklerden kol ve bacaklara giden omurilik sinirleri doğar {bak. omurilik sinirleri). Omurilik, tüm omurga kanalı boyunca devam etmez. Alt bölümdeki sinirler eğik olarak aşağıya doğru yönelerek at kuyruğu adı verilen sinir demetini oluşturur. Omurilik, her birinden iki yana doğru, bir çift sinirin çıktığı ve üst üste yerleşmiş bölümlerden oluşan bir yapı olarak düşünülebilir. İnsanda omurganın boyun bölgesinde 8, sırt bölgesinde 12, bel bölgesinde 5, sağrı bölgesinde 5 omurilik bölümü vardır.
Omuriliğin alt ucu ise son iplikçikler adı verilen ve tam olgunlaşmamış sinir lifleriyle uzanarak ikinci kuy- ruksokumu omurundan dışarı çıkar. Bu iplikçikleri at kuyruğunu oluşturan sinirler sarmıştır. Omuriliğin çevresi tümüyle beyin ve omurilik zarıyla örtülüdür. En içteki incezar (pia mater) omuriliğin yüzeyine yapışıktır. Ortadaki örümceksizar ile incezan beyin-omurilik sıvısı dolu bir boşluk ayırır. En dışta ise kafatasının altındaki büyük delikten ikinci sağrı omuruna kadar tüm omurga kanalını saran sertzar (dura mater) bulunur. İncezann yüzeyinden çıkan uzantılar omuriliğin çevresindeki boşluğu bölmelere ayırır ve sertzara yapışır. İlkel omurilik taslağının kalıntısını oluşturan ve omurilik boyunca yukarıdan aşağıya tam ortada yer alan çok ince bir kanal (merkez kanal) vardır. Merkez kanalı sinir hücreleri ile bunların uzantılarından ve nöroglia adlı sinir destek dokusu hücrelerinden oluşan bozmadde sarar.
Omuriliğin enine kesitinde bozmaddenin iki ön boynuz, iki arka boynuz ve bu boynuzların ortada birleşme yerleriyle birlikte "H" harfini andırdığı görülür. Bozmaddenin içinde yer alan hareket siniri hücrelerinin aksonları ön boynuz yoluyla omurilikten dışarı çıkarak ön kökleri oluşturur. Bozmaddede ayrıca omurilik reflekslerini yaratan sinir hücreleri ve çevredeki duyu alıcılarından gelen uyarılan beyincik, talamus, beyin kabuğu gibi üst merkezlere ileten ve arka boynuzu oluşturan duyu siniri hücreleri de yer alır. Bozmaddeyi çevreleyen akmadde ise tümüyle getirici ve götürücü sinir liflerinden oluşur. Bu sinir liflerinin hücreleri ise omurilikteki bozmaddede ya da sinir sisteminin başka bölümlerinde yerleşmiştir. Enine kesitte "H" biçimindeki bozmadde akmadde- yi ön, dış ve arka olmak üzere üç sütuna ayınr.
Ön sütunda yukanya çıkan dokunma ve derin duyu uyanlarını üst merkezlere taşıyan ön spinotalamik (omurilik- talamus arası) ve spinooliver (omurilik-zeytinsi çekirdek arası) demetler bulunur. Aynca yukandan aşağıya inen ve denge refleksini oluşturan vestibülospinal (da- lız-omurilik) demetler ile görsel, işitsel refleksi gerçekleştiren demetler (tektospinal demetler) ve kaslann gerginliğini sağlayan demetler de (retikülospinal demetler) ön sütunda yer alır. Dış sütunda gene derin duyuyla ilgili olan omurilik-beyincik demetleriyle duyu ve ağnyı ileten dış spinotalamik çıkan demetler yer alır.
Bu sütundaki inen demetler ise istemli hareketleri sağlayan beyin kabuğu-omurilik arası (kortikospinal) demetler ve gene kaslann gerginliğini ayarlayan rubrospinal (kırmızı çekirdek-omurilik arası) demetlerdir. Arka sütunda ise doğrudan soğaniliğe çıkan iki büyük kas demeti (Goll ve Burdach demetleri) yer alır. Bunlar ayırt edici dokunma duyulan, titreşim ve derin duyu ile ilgili uyarı- lan üst merkeze (soğanilik) iletir. Omuriliği etkileyen patolojik süreçlerin başında travmalar gelir. Ayrıca enfeksiyonlar {bak. miyelit), dejeneratif hastalıklar, dolaşım bozuklukları, kanama (hematomiyeli) ya da tümörler de görülebilir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
