Omurga Kırığı
Omurga Kırığı : Omurgadaki herhangi bir kemiğin kırılması çok önemli sonuçlar doğurur. Çünkü omurga hem vücudun temel direğidir, hem de beyin ile vücut arasındaki iletişimi sağlayan bir organ yani omuriliği koruyan bir organdır.W. Konrad Röntgen’in, X ışınlarını buluşundan önce, omurga kemiğinde kırık olup olmadığı, vücudun bir ya da birden fazla yerinde görülen felçler ile anlaşılırdı. Günümüzde röntgen filmi doktorların, daha doğru ve kesin teşhis koymalarına ve bu tür kırıkların tedavilerinde daha başarılı olmalarına olanak sağlamaktadır.Omurga kemiklerinin kırılma nedeni genellikle çok ağır bir travmadır. Omurga, sağlam yapıda olduğundan ve onu saran fibröz dokularla çok iyi korunduğundan, kırılması ancak çok şiddetli darbelere bağlıdır. Otomobil kazalarında, düşmelerde, çok ağır bir yükü oynatmaya ya da kaldırmaya çalışırken ya da ani atlama ve sıçramalar sırasında omurgada incinmeler olabilir. En tehlikeli kırılmalar, sırtın yukarısında, boyun bölgesinde olanlardır.
Çünkü bu bölgeden, vücudun alt tarafından gelen sinirler de geçmektedir ve bu sinirler vücudun bütün kısımlarını da etkilemektedir. En önemli hasar, omuriliğin ezilmesine ve kanamasına yol açan kırıklar sonucu olmaktadır. Bazen omurga kemikleri, kırık olmadıkları halde birbirlerinden ayrılmakta ve omurilik bu durumdan sanki kırılma olmuş gibi etkilenmektedir. Tehlikeli omurga kırıkları hastayı şok durumuna sokabilir.
Omurga kırıklarında veya zedelenmelerinde nörolog denilen uzman doktorların tedavisi şarttır. Önce bütün kemiklerin röntgenlerinin alınması önerilir.Kırılan kemikleri eski haline getirmek gibi en önemli tedaviyi bu konuda uzmanlaşmış bir operatör ya da ortopedist yapmalıdır. Kırık iyileşirken ve kaynaşırken kemiklerin asıl yerlerinde durmalarını sağlamak için vücudu alçıya almak gerekebilir. Boşaltım sistemiyle ilgili sinirlerde zedelenme olması halinde, bağırsak ve idrar faaliyetleri bozulabilir.İdrarı boşaltmak için mesaneye sonda koymalıdır.Eğer boyun kemiğinde kırık olma ihtimali varsa, hasta mümkün olduğu kadar az oynatılmak ve hemen doktor çağrılmalıdır.
Yaralı, bir sedyeüzerine yerleştirilerek doktor nezaretinde kıpırdatılmadan hastaneye götürülmelidir. Kırık bölgesinden aşağısının duyarlılığının yok olması ve idrar ile bağırsak faaliyetlerinin kaybolması, omuriliğin ağır yaralandığının veya kesildiğinin işaretidir.Merkezi sinir sisteminin omurga kanalı içinde kalan ortalama 1 cm. kalınlığında ve 40 cm. uzunluğundaki kısmına omurilik veya Medulla spinalis adı verilir. Beynin bir uzantısı olarak onun gibi üzeri meninks denilen üç katlı bir zarla örtülüdür.
Omuriliğin yan yüzlerinden ön ve arka kök şeklinde çıkan sinirler hemen birle- şerek spinal sinir adı ile omurlara- rası deliklerden 31 çift olarak çıkarlar. Ön köklerde kaslara ve diğer organlara hareket emrini veren motor lifler, arka köklerde ise çevreden gelen derin duyu, temas, ağrı, ısı hislerini taşıyan lifler yer almaktadır. Arka köklerde görülen şişlikler omurganın iki yanında sempatik sinir sistemi adını alan sempatik düğümlerini (sempatikganglion) meydana getirmektedir.
Omurilik, omurgadan daha kısa olduğu için omuriliğin alt segmentlerinden ayrılan sinirler bir süre aşağı indikten sonra omurlararası delikten dışarı çıkarlar. Böylece omuriliğin alt kısmında at kuyruğu manzarasında (cauda equina) bir lif demeti meydana getirirler.Belkemiğinden beyin-omurilik sıvısı alınmak üzere ponksiyon yapılırken iğnenin spinal sinirleri zedelememesi için seçilecek en uygun bölge burasıdır.Omurilik en ilkel omurgalı hayvanlarda da bulunan, canlının hareketini ve bilinçsiz olarak çevreyle ilişkisini sağlayan bir organdır. Sinirlerin çıktığı her medulla segmenti arka kökler vasıtasıyla dermatom adı verilen belirli bir vücut parçasının hassasiyetiyle ilgilidir. Dermatomlar gövdede alt alta sıralanmış kuşaklar şeklinde, tıpkı zebranın vücudundaki çizgiler gibi göğsü ve karnı sararlar. Kol ve bacaklarda ise eksene paralel şeritler halindedirler.
Omuriliğin enlemesine kesitine bakıldığında ortada kelebek şeklinde gri bir bölgenin bulunduğu, etrafının ise beyaz bir maddeile sarılmış olduğu görülür. Gri madde, motor ve duygu sinir hücrelerinin bulunduğu yerlerdir. Beyaz olarak görülen bölgede ise beyin ile omurilik arasında motor ve duygu sinir hücrelerinin akson denilen uzantıları bulunmaktadır. Aksonlar, nöronlar arasında karşılıklı iletimi sağlayarak hareketler arasında koordinasyon görevini yerine getirmektedirler.Refleks dediğimiz olay, çevreden reseptör denilen hücrelerle alınan uyarımların duyu sinirleri ile omuriliğin arka köküne ulaşması ve ön köklerden bu uyarana cevap olmak üzere verilen motor emirlerin hareket organına iletilmesi şeklinde meydana gelmektedir. Günlük hayatımız, bizim farkında olmadığımız, sayılamayacak kadar çok reflekslerle düzenlenen çeşitli olaylarla doludur. Bu sebeple refleksler bazı hastalıkların teşhisine yardımcı olmak üzere nörolojik muayenenin önemli bir bölümünü meydana getirirler.Medulla spinalisin anatomik veya fizyolojik olarak kesiye uğraması (kesici ve ateşli silahlarla yaralanma, omurga kırıkları, medulla kanamaları, omurilik iltihapları) halinde her iki bacağın birden felç olmasına parapleji denir. Bu kesilme omuriliğin üst bölümlerinde meydana gelirse bu durumda kollar ve bacaklar tamamen hareketsiz kalır ki buna da kuadraple- ji denir.
Omurilikte ön ve arka boynuzlarda yer alan hareket ve his sinirlerinin lezyonuna bağlı olarak bacaklarda his ve hareket bakımından tam ve gevşek bir felç yani flask parapleji meydana gelmiştir. Daha sonra omurilik merkezleri arasında otomatizm geri dönünce bacak adalelerinde tonus artışı olacağından spastik parapleji haline dönüşebilir.Omuriliğin ön köklerinin virütik bir hastalığı olan çocuk felcinintıptaki adı poliomiyelitis anterior akuta veya Heine-Medin hastalığıdır.Medulla spinalisin ön boynuz denen bölgesindeki motor hücrelerin ve buradan geçen piramidal liflerin dej^neresansına Charcot hastalığı veya amiyotrofik lateral sklerozadı verilir. Sebebi bilinmemektedir.Ancak sifiliz hastalığında, kurşun, cıva ve alkol zehirlenmelerinde bu tip bozuklukların meydana geldiği görülmektedir. Ellerdeki adaleler erimeye, maymun eli manzarası almaya başlar.
Doğum sırasında meydana gelen meningoserebral kanamalar, rahim içi hayatta geçirilen enfeksiyonlar veya piramidal sistemin iyi gelişmemesi sonucu oluşan doğuştan spastik felçler de vardır. Bunlara serebral dipleji veya Little sendromu adı verilir. Bu çocukların bir kısmı ilk yaşlarda ölürler. Hastalık bazen duraklar. Zekâ geriliği, epilepsi ve yürüme güçlüğü bakımından tedavisi güç hastalıklardandır.Omuriliğin frengisine Tabes dorsalis denir. Ağrı ile başlayan, topuklarına basarak kendine özgü bir yürüyüş (ataksi) ile kendini belli eden ve felç ile sonlanan bir hastalıktır.Omurilik dokusu içinde boşluklar meydana gelmesi ile oluşan hastalığa ise sirengomiyeli denir.
Hasta, ellerindeki adalelerin erimesi şikâyetleri veya sinirlerinin hissetmemesi sonucu farkına varmadığı yanma ve yaralanmalarla doktora müracaat eder. Hastalık yavaş seyreder ve gittikçe ilerler.Omuriliğin bazı bölgelerinin sertleşmesi sonucu meydana gelen hastalığa multiple skleroz denir. Çeşitli hareket, duygu ve refleks bozuklukları ile kendini gösteren ve nedeni bilinmeyen bir hastalıktır. Tedavisi henüz bulunamamıştır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
