Yeme İçme
YEME İÇME (ekil şürp)
Her şeyin bir usûlü ve kaidesi olduğu gibi,yeme ve içmenin de usûl ve kaideleri vardır, bu kaidelere uyulmaz ise, kişiyi rahatsız eder. Meselâ: Mümkün olduğu kadar aç karına ve yemek üzerine su içilmemelidir. Dinlenmiş su içmek sağlık için daha faydalıdır. Yiyeceklerin sıcak olanlarını, soğuk olanlarla; tatlı olanları, ekşi olanlarla; yağlı olanları, tuzlu ile; kabızlık yapma özelliğinde olanları yağlı ile ıslah etmelidir.
Çeşidin çok olması, mideyi rahatsız eder. Lezzetli yemek güzeldir, fakat çok yememek lâzımdır. Çok yemek iştahı azaltır, vücuda tenbellik verir, çok ekşi yemek insanı çabucak ihtiyarlatır. Devamlı tatlı yemek iştahı azaltır, vücuda hararet verir. Tuzlu yemek ise bedeni kurutur ve zayıflatır. Biraz daha iştah varken yemekten çekiImelidi r. Kış gü nleri sıcak, yaz günleri ise soğuk gıdalar yenmelidir.
Yediği yemeği sindirmeden, tekrar yememelidir. Yemekten önce hareket etmek çok faydalıdır. Yemekten hemen sonra hareket etmek ise çok zararlıdır. Bundan sakınmak lâzımdır."1
Akşam yemeğinden sonra biraz yürümek faydalıdır. Namaz kılmak da yürümek yerine geçer. Çünkü böyle yapıldığı zaman, yemek mideye iyice yerleşir, bu da sindirimi kolaylaştırır. Nitekim Hz. Aişe (r.a.): "Yediğiniz yemekleri Allah'ı zikretmek ve namaz kılmakla sindiriniz! Yemekten sonra hemen yatıp uyumayınız! Çünkü kalbiniz rahatsız olup sıkıntıya düşer" demiştir."2
Süt ile balığı, sirke ile sütü, sarımsakla soğanı, et kurusu ile taze eti, sumakla sirkeyi, sirke ile pirinci, nar ile keşkeki birlikte yememelidir. İki soğuk veya iki sıcakyahud iki gaz yapıcı yiyecek birlikte alınmamalıdır. Eğer sirke ile yağ, bakır bir kabın içinde bir gece kalmışlarsa, bunu yemekten sakınmak lâzımdır.
Peynir ile kebab dahi böyledir. Üzeri açık yiyecek ve içeceklerden de sakınmak lâzımdır."3
Çok Sıcak Yemek Zararlıdır: Yemeği çok sıcak yemek iyi değildir. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm'a hizmet edenlerden Enes İbni Mâlik (r.a.) demiştir ki: "Peygamber Aleyhis-Selâm, tedavi maksadıyla da olsa dağlama yapmayı ve sıcak yemek yemeyi sevmezdi ve şöyle derdi: "Sizlere yemeği soğutarak yemenizi tavsiye ederim, çünkü soğuk yemek faydalıdır, bereketlidir. Bilmiş olunuz ki fevkalâde sıcak yemekte fayda ve bereket yoktur."4
"Ebû Hüreyre (r.a.) de; sıcak yemeğin buharı gidinceye (normal olarak soğuyuncaya) kadar o yemeği yemezdi'(S. Kübrâ 7/280)
Yemek Yerken Bir Tarafa Yaslanmamalıdır:
Abdullah b. Amr'ın bildirdiğine göre; Peygamber Aleyhis-Selâm'ın bir şeye dayanarak yemek yediği görülmemiştir."5
Bir şeye veya bir tarafa dayanarak yemek yendiği zaman, tıbbî yönden de sakıncalıdır, lokmalar boğazdan kolayca inmeyebilir, çoğu kez yiyen kimseyi rahatsız eder. Bir yere dayanarak yemek çok yemeye de yardımcı olur."6
Sahabeden Ebû Eyyübel-Ensârî (r.a. de: "Peygamber Aleyhis-Selâm yemel. yiyeceği zaman diz çöküp oturur ve şöyk derdi, demiştir: "Kulun yediği gibi yer oturduğu gibi otururum. Çünkü berde kulum."7
* İbni Ömer (r.a.) de: "Peygamber Aleyhis-Selâm, kişinin yüz üstü yatarak yemek yemesini yasakladı" demiştir."8
Yüz üstü yatarak ve bir yere dayanarak yemek hem edebe aykırı ve hem de tıbbî yönden zararlıdır.
Yiyeceğe ve İçeceğe Liflememek:
İbni Abbas Hz.'leri ise: "Peygamber Aleyhis-Selâm, yiyeceğe ve içeceğe üflemezdi. Su içerken de bardağın içine nefes etmezdi" demiştir9 Yemek yerken veya su içerken, yiyecek ve içeceklerin içine üflemek nezaket kurallarına aykırı olduğu gibi, tıbbî kaidelere de aykırıdır. Bu hareketiyle Peygamber Aleyhis-Selâm hem edeb öğretmiş olmakta ve hem de tıbbî bir konuya işaret etmektedir.
Ayakta Yemek ve İçmek: Yeme ve içme, oturarak rahat bir şekilde yapıldığı zaman sağlıkaçısından ve hazım yönünden daha faydalı olmaktadır. Eğer hareket halinde iken yapılacak olursa, midede rahatsızlık ve çalkantı meydana getirir ki bu durum midenin bozulmasına ve hazımsızlığa sebep olur."10
Nitekim Enes İbni Mâlik (r.a.) şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm ayakta su içmeyi yasakladı. Bu sırada ben:"Ya ayakta yemeye ne dersiniz?" diye sordum. Bunun üzerine Peygamberimiz Aleyhis-Selâm: "O daha kötüdür" buyurdu."11
Katâde Hz.'leri ise: "Peygamber Aleyhis-Selâm iki şekilde yemek yemeyi yasakladı. Birisi hurmayı ikişer ikişer alarak yemeyi; diğeri de bir şeyi ayakta yemeyi" demiştir."12
Toplu Halde Yemek:
Yemeği, fert olarak ayrı ayrı kaplarda yemekte dini yönden bir sakınca yok ise de, toplu halde yemede bereket vardır. Nitekim Vahşî b. Harb (r.a.) demiştir ki: "Bir kimse Peygamber Aleyhis-Selâm'a gelerek: "Ya Rasûlallah! Bizler yemek yiyoruz, fakat doymuyoruz" dedi. Bunu duyan Rasûlallah (s.a.v): "Her halde sizler, yemeğinizi ayrı ayrı kaplarda yiyorsunuz?" deyince, adamcağız: "Evet" dedi. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Bundan sonra birlikte yeyiniz, yemeğe başladığınız zaman besmele çekiniz, sizin için yemeğiniz daha bereketli olur" buyurdu."13
Yemekten Sonra Duâ Etmek:
Kendisine ikramda bulunan kimseye teşekkür etmek nasıl bir nezâket kuralı ise, hayat boyu yüce Allah'ın verdiği nimetleri yiyen ve onunla beslenip hayatını devam ettiren kimsenin de yemekten sonra nimet sahibine teşekkür etmesi lâzımdır. Nitekim Sahabeden Ebû Saîdil Hudrî(r.a.)demiştirki: "Peygamber Aleyhis-Selâm yemek yedikten ve içtikten sonra: "Bizleri doyuran, suvaran ve bizi müslüman olarak yaratan yüce Allah'a hamd ü senalar olsun" diye duâ ederdi."14
Kaynaklar:
[1]- Bağdadi s. II, 159; Zehebi s. 188; ayrıca bak. Buhârî esribe; E. Davud eşribe H. 3724 [2]- C Sağır i130: F. Kadir 1/458: M Zevâid S/30: Râmuz s. 67. Bağdadi s. 18. 235: Zehebî s 38. 284; i. Sünni vr. 15a; Süyûti vr 6a: K Ummal 15/40773. [3]- Bağdadî s. 12: Zehebî s. 37-38. [4]- Hâkim etime 4/118: C. Sağır 1/4. 2/100. 179; F. Kadir S/243; E. Nuaym ve i. Sünni'den naklen; Zehebî s 38; K. Ummal 7/ 18359; Süyütî vr. 4b. [5]- E. Davud etime H. 3770; Müslim esribe H. 2044: Buhârî etime 7/93: Tirmizî etime H. 1831; i. Mâce etime H. 3262; ayrıca bak. Nihaye 1/193: Müsned 4/308-309 [6]- Nihaye 1/193. [7]- Abdürrezzak 10/415;
ayrıca bak. i. Kayyım s. / 72. 281: K. Hakâyık 2/140. Zehebî s. 38. [8]- I. Mâce etime H. 3288: Müsned 1/309. 357: C Sağır 2/9S. [10]- Şerhu'l-Müsned 17/93. [II]- Müsned 3/ 182,277: Tirmizî esribe H. 1879: Şerhu'l-Müsned 17/93; ayrıca bak K Ummal IS/41819. 41828. [12]- Abdürrezzak 10/422. [13]- i. Mâce etime H. 3286; E. Davud etime H. 3764: Hâkim Cihad 2/103: Müsned 3/501. [14]- E. Davud etime H. 3850-51: Müsned 3/32. 98: ayrıca bak Müsned 4/236, 5/252. 256. 267.
Her şeyin bir usûlü ve kaidesi olduğu gibi,yeme ve içmenin de usûl ve kaideleri vardır, bu kaidelere uyulmaz ise, kişiyi rahatsız eder. Meselâ: Mümkün olduğu kadar aç karına ve yemek üzerine su içilmemelidir. Dinlenmiş su içmek sağlık için daha faydalıdır. Yiyeceklerin sıcak olanlarını, soğuk olanlarla; tatlı olanları, ekşi olanlarla; yağlı olanları, tuzlu ile; kabızlık yapma özelliğinde olanları yağlı ile ıslah etmelidir.
Çeşidin çok olması, mideyi rahatsız eder. Lezzetli yemek güzeldir, fakat çok yememek lâzımdır. Çok yemek iştahı azaltır, vücuda tenbellik verir, çok ekşi yemek insanı çabucak ihtiyarlatır. Devamlı tatlı yemek iştahı azaltır, vücuda hararet verir. Tuzlu yemek ise bedeni kurutur ve zayıflatır. Biraz daha iştah varken yemekten çekiImelidi r. Kış gü nleri sıcak, yaz günleri ise soğuk gıdalar yenmelidir.
Yediği yemeği sindirmeden, tekrar yememelidir. Yemekten önce hareket etmek çok faydalıdır. Yemekten hemen sonra hareket etmek ise çok zararlıdır. Bundan sakınmak lâzımdır."1
Akşam yemeğinden sonra biraz yürümek faydalıdır. Namaz kılmak da yürümek yerine geçer. Çünkü böyle yapıldığı zaman, yemek mideye iyice yerleşir, bu da sindirimi kolaylaştırır. Nitekim Hz. Aişe (r.a.): "Yediğiniz yemekleri Allah'ı zikretmek ve namaz kılmakla sindiriniz! Yemekten sonra hemen yatıp uyumayınız! Çünkü kalbiniz rahatsız olup sıkıntıya düşer" demiştir."2
Süt ile balığı, sirke ile sütü, sarımsakla soğanı, et kurusu ile taze eti, sumakla sirkeyi, sirke ile pirinci, nar ile keşkeki birlikte yememelidir. İki soğuk veya iki sıcakyahud iki gaz yapıcı yiyecek birlikte alınmamalıdır. Eğer sirke ile yağ, bakır bir kabın içinde bir gece kalmışlarsa, bunu yemekten sakınmak lâzımdır.
Peynir ile kebab dahi böyledir. Üzeri açık yiyecek ve içeceklerden de sakınmak lâzımdır."3
Çok Sıcak Yemek Zararlıdır: Yemeği çok sıcak yemek iyi değildir. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm'a hizmet edenlerden Enes İbni Mâlik (r.a.) demiştir ki: "Peygamber Aleyhis-Selâm, tedavi maksadıyla da olsa dağlama yapmayı ve sıcak yemek yemeyi sevmezdi ve şöyle derdi: "Sizlere yemeği soğutarak yemenizi tavsiye ederim, çünkü soğuk yemek faydalıdır, bereketlidir. Bilmiş olunuz ki fevkalâde sıcak yemekte fayda ve bereket yoktur."4
"Ebû Hüreyre (r.a.) de; sıcak yemeğin buharı gidinceye (normal olarak soğuyuncaya) kadar o yemeği yemezdi'(S. Kübrâ 7/280)
Yemek Yerken Bir Tarafa Yaslanmamalıdır:
Abdullah b. Amr'ın bildirdiğine göre; Peygamber Aleyhis-Selâm'ın bir şeye dayanarak yemek yediği görülmemiştir."5
Bir şeye veya bir tarafa dayanarak yemek yendiği zaman, tıbbî yönden de sakıncalıdır, lokmalar boğazdan kolayca inmeyebilir, çoğu kez yiyen kimseyi rahatsız eder. Bir yere dayanarak yemek çok yemeye de yardımcı olur."6
Sahabeden Ebû Eyyübel-Ensârî (r.a. de: "Peygamber Aleyhis-Selâm yemel. yiyeceği zaman diz çöküp oturur ve şöyk derdi, demiştir: "Kulun yediği gibi yer oturduğu gibi otururum. Çünkü berde kulum."7
* İbni Ömer (r.a.) de: "Peygamber Aleyhis-Selâm, kişinin yüz üstü yatarak yemek yemesini yasakladı" demiştir."8
Yüz üstü yatarak ve bir yere dayanarak yemek hem edebe aykırı ve hem de tıbbî yönden zararlıdır.
Yiyeceğe ve İçeceğe Liflememek:
İbni Abbas Hz.'leri ise: "Peygamber Aleyhis-Selâm, yiyeceğe ve içeceğe üflemezdi. Su içerken de bardağın içine nefes etmezdi" demiştir9 Yemek yerken veya su içerken, yiyecek ve içeceklerin içine üflemek nezaket kurallarına aykırı olduğu gibi, tıbbî kaidelere de aykırıdır. Bu hareketiyle Peygamber Aleyhis-Selâm hem edeb öğretmiş olmakta ve hem de tıbbî bir konuya işaret etmektedir.
Ayakta Yemek ve İçmek: Yeme ve içme, oturarak rahat bir şekilde yapıldığı zaman sağlıkaçısından ve hazım yönünden daha faydalı olmaktadır. Eğer hareket halinde iken yapılacak olursa, midede rahatsızlık ve çalkantı meydana getirir ki bu durum midenin bozulmasına ve hazımsızlığa sebep olur."10
Nitekim Enes İbni Mâlik (r.a.) şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm ayakta su içmeyi yasakladı. Bu sırada ben:"Ya ayakta yemeye ne dersiniz?" diye sordum. Bunun üzerine Peygamberimiz Aleyhis-Selâm: "O daha kötüdür" buyurdu."11
Katâde Hz.'leri ise: "Peygamber Aleyhis-Selâm iki şekilde yemek yemeyi yasakladı. Birisi hurmayı ikişer ikişer alarak yemeyi; diğeri de bir şeyi ayakta yemeyi" demiştir."12
Toplu Halde Yemek:
Yemeği, fert olarak ayrı ayrı kaplarda yemekte dini yönden bir sakınca yok ise de, toplu halde yemede bereket vardır. Nitekim Vahşî b. Harb (r.a.) demiştir ki: "Bir kimse Peygamber Aleyhis-Selâm'a gelerek: "Ya Rasûlallah! Bizler yemek yiyoruz, fakat doymuyoruz" dedi. Bunu duyan Rasûlallah (s.a.v): "Her halde sizler, yemeğinizi ayrı ayrı kaplarda yiyorsunuz?" deyince, adamcağız: "Evet" dedi. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Bundan sonra birlikte yeyiniz, yemeğe başladığınız zaman besmele çekiniz, sizin için yemeğiniz daha bereketli olur" buyurdu."13
Yemekten Sonra Duâ Etmek:
Kendisine ikramda bulunan kimseye teşekkür etmek nasıl bir nezâket kuralı ise, hayat boyu yüce Allah'ın verdiği nimetleri yiyen ve onunla beslenip hayatını devam ettiren kimsenin de yemekten sonra nimet sahibine teşekkür etmesi lâzımdır. Nitekim Sahabeden Ebû Saîdil Hudrî(r.a.)demiştirki: "Peygamber Aleyhis-Selâm yemek yedikten ve içtikten sonra: "Bizleri doyuran, suvaran ve bizi müslüman olarak yaratan yüce Allah'a hamd ü senalar olsun" diye duâ ederdi."14
Kaynaklar:
[1]- Bağdadi s. II, 159; Zehebi s. 188; ayrıca bak. Buhârî esribe; E. Davud eşribe H. 3724 [2]- C Sağır i130: F. Kadir 1/458: M Zevâid S/30: Râmuz s. 67. Bağdadi s. 18. 235: Zehebî s 38. 284; i. Sünni vr. 15a; Süyûti vr 6a: K Ummal 15/40773. [3]- Bağdadî s. 12: Zehebî s. 37-38. [4]- Hâkim etime 4/118: C. Sağır 1/4. 2/100. 179; F. Kadir S/243; E. Nuaym ve i. Sünni'den naklen; Zehebî s 38; K. Ummal 7/ 18359; Süyütî vr. 4b. [5]- E. Davud etime H. 3770; Müslim esribe H. 2044: Buhârî etime 7/93: Tirmizî etime H. 1831; i. Mâce etime H. 3262; ayrıca bak. Nihaye 1/193: Müsned 4/308-309 [6]- Nihaye 1/193. [7]- Abdürrezzak 10/415;
ayrıca bak. i. Kayyım s. / 72. 281: K. Hakâyık 2/140. Zehebî s. 38. [8]- I. Mâce etime H. 3288: Müsned 1/309. 357: C Sağır 2/9S. [10]- Şerhu'l-Müsned 17/93. [II]- Müsned 3/ 182,277: Tirmizî esribe H. 1879: Şerhu'l-Müsned 17/93; ayrıca bak K Ummal IS/41819. 41828. [12]- Abdürrezzak 10/422. [13]- i. Mâce etime H. 3286; E. Davud etime H. 3764: Hâkim Cihad 2/103: Müsned 3/501. [14]- E. Davud etime H. 3850-51: Müsned 3/32. 98: ayrıca bak Müsned 4/236, 5/252. 256. 267.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
