Tatlı Yapraklı Geven

TATLI YAPRAKLI GEVEN (ASTRAGALUS GLYCPHYLLUS)

Baklagiller (Fabaceae) familyasının, Astragalus cinsinden, 1845 adet bir yıllık ya da çok yıllık otsu ve çalımsı bitki türünün ortak adı. Özellikle Asya'ya dağılmış olan bu bitkilerin Türkiye'de dağlık boz kırlar, kurak ve yarı kurak bölgeler başta olmak Üzere geniş bir ya yılım gösteren 380 kadar türü yetişir.

Yalnızca Van Florası'nda 270 tür geven bulunur. Bazı türleri yastık biçiminde kümeler oluşturan ve dikeni olan gevenlerin yaprakları tüysü, yaprakçıkları oval ve sivri uçludur; genellikle öbekler halinde toplanmış beyaz, sarı, mor ya da pembe çiçekleri, değişik biçim ve büyüklükte meyveleri (badıç) vardır. En iyi bilinen geven türleri, gövdelerinden kitre adı verilen bir zamk çıkarılan Astragalus aureus, Astragalus brachycalyx, Astragalus gummifer, Astragalus kurdicus ve Astragalus microcephalus'tur.

Başta Türkiye, İran, Kafkasya ve Afganistan olmak üzere çeşitli bölgelerde üretimi yapılan bu zamk eczacılıkta, boya ve dokuma sanayisinde kullanılır. Ayrıca, bazı geven türleri de hayvan yemi olarak değerlendirilir. Daha çok kitre zamkı elde edilen Astragalus türleri; çok yıllık dikenli ve pennat yapraklı bitkilerdir. Çiçekler kelebek biçiminde, sarı beyaz veya pembe renklidir. Yastık biçiminde kümeler yaparlar ve 0-3000 metre yüksekliklerde bulunurlar. Üretim Muğla ilinden başlayarak. Hakkari iline kadar uzanan, geniş bir bölgenin dağlarına yapılmaktadır.

Elde edilen zamkın özellikleri, bitkiye, bölgeye ve elde ediliş yöntemine bağlı olarak değişiklik gösterir. Tatlı yapraklı geven olarak bilinen Astragalus glycphyllus, bağışıklık sistemi üzerinde etkili, apseler, kronik nezle, yanıklar, iştahsızlık ve gece terlemelerine birebirdir. Alzheimer hastalıklarının belirtilerini yok eden, kanser tedavisinin toksin etkilerine karşın müessir bir bitkidir.

İmmünal sistemi güçlendiren ve içeriğinde polisakkarit (polysaccharid) taşıyan Astragalus glycphyllus, AIDS hastalığında bağışıklık sistemini güçlendirici olarak da kullanılmaktadır. Asya tıbbında ise astım, diyare ve sinir hastalıklarının tedavisinde değerlendirilmektedir. Türkiye'nin geven ticaretinin merkezi Burdur'dur ve burada en iyi cins yaprak kitre zamkı elde edilmektedir.

Türkiye ve Avrupa florasında en yaygın olan geven türleri; Astragalus angustifolius, Astragalus anthylloides, Astragalus brachypterus, Astragalus campylosema, Astragalus glycphyllus, Astragalus hirsutus, Astragalus hyalolepis, Astragalus karamasicus, Astragalus lagurus, Astragalus micropterus, Astragalus onobryrchis, Astragalus pinetorum, Astragalus ponticus, Astragalus ptilodes, Astragalus sibthorpianus, Astragalus strictifolius, Astragalus vulnerariae, Astragalus xylobasis'tir.