Vitaminler Ve Faydaları
Vitaminler ve Faydaları
Vitamin organizmanın hayati besin olarak az miktarda ihtiyaç duyduğu organik bir bileşiktir.Bir kimyasal bileşiğin vitamin olarak değerlendirilmesi için vücut tarafından yeterli miktarda sentez edilememesi ve gıdalarla alınması gerekir. Vitaminler yapılarına göre değil de biyolojik ve kimyasal işlevlerine göre sınıflandırılırlar.Şimdiki halde 20 vitamin olmasına rağmen en çok bilinen 13 vitamindir.Vitaminler farklı biyokimyasal fonksiyonlara sahiptirler.Bazıları hormon benzeri işlevlere sahip olup mineral metabolizmasını düzenleyici olarak görev yaparlar/Wfam/n D)Bazı vitaminler hücre ve doku büyümesini ve farklılaşmasını düzenleyici rol oy- narar(Vitamin A'nın bazı formları gibi)Vitamin E gibi bazı vitaminler antioksidan olarak görev yaparlar.Vitamin E, sağlıklı kalp kasları ve vücudun diğer kasları için önemlidir.Bu vitamin hücrelerin yenilenmesi/ çoğalması yönünden de önemlidir.Vitamin E kırmızı kan hücrelerinin dağılmasını önler. Böylece anemi olarak bilinen kan hücrelerinin azalmasının önüne geçmiş olur.Bu vitamin ayrıca kanser hastalıklarını temelini hazırlayan faktörleri önler. Eğer vücutta kanser oluşmuşsa, bu kez kanser hücrelerini parçalamak için savaşır.Bazen C vitamini de Antioksidan olarak görev yapabilir.Vitaminlerin çok büyük kısmı enzim Kofaktörlerinin habercisi olarak görev yaparlar ve enzimlerin çalışmasında katalitik görev üstlenirler//? Vitaminleri gibi).Vitaminler suda ve yağda eriyenler olarak sınıflandırılırlar.Bunlardan dördü yağda erir: A, D, E, KDokuzu suda erir: 8 adet B vitamini ve C vitamini
Vitaminler çok hücreli organizmaların normal büyümesi ve gelişmesi için esan- siyaldır.Vitaminlerden bir veya bir kaçı önemli ölçüde noksan ise bunların noksanlığından dolayı çocuklarda hastalık gelişebilir.Vitaminler esas olarak gıdalarla alınırlar.Vitamin D'nin güneş ışınlarının yardımıyla deri tarafından sentezlendiği gibi, çok azı diğer yollarla elde edilebilir.insanlar vitaminleri belli bir düzen dâhilinde mutlaka almalıdırlar, aksi halde noksanlığı ile karşılaşırlar.İnsan vücudu farklı vitaminleri değişik miktarlarda depolayabilir.A, D ve B12(cobolamin) vitaminini önemli ölçüde karaciğerde depolayabilir.
Yetişkin insanların diyetlerinde aylarca A ve D vitaminleri olmasa, yıllarca B12 vitamini olmasa hiç bir noksanlık göstermeyebilirler.B3(Niacin) vitamini insan vücudunda pek fazla depolanamaz; bunun için iki hafta içinde bu vitaminin noksanlığı görülür.C vitaminin noksanlığında görülen iskorpit hastalığı insanın daha önceki beslenmesine bağlı olarak bir ay ile altı arasındaki bir sürede kendini gösterebilir.Vitamin noksanlıkları doğrudan ve dolaylı olarak sınıflandırılır.Eğer vücut aldığı gıdalarla yeterli miktarda vitamin almıyorsa doğrudan noksanlık görülür.
Kimi zaman alınan gıdalarla vücut yeterli miktarda vitamin aldığı halde, sigara, alkol veya bazı ilaç kullanımları nedeniyle vitamin kullanımı etkilenir ve dolaylı vitamin noksanlığı görülür.Vitamin K kanın pıhtılaşmasını sağlayan bir vitamin olup, kan ona ihtiyaç duyar.Yetişkinlerin günlük olarak en az 90 mcg vitamin K tüketmeleri tavsiye edilir.
A, D, E, K bu grupta bulunan vitaminlerdir. Bu vitaminler vücuda yağlarla taşınır. Vücutta depolandığı için her gün almaya gerek yoktur. Ama hiçbir zaman yağsız bir diyet uygulanmamalı, yeterli yağ oranı olan diyetle beslenilmelidir.
A vitaminin yararları: Kayısı, kuşkonmaz, maydanoz, ıspanak, havuç, kereviz, marul, portakal, erik, domates gibi gıdalarda bulunan A vitamini, göz sağlığını korumak için gereklidir. Gece körlüğünü önleyici etkinliği vardır. Cilt, tırnak ve saçların sağlıklı olmasını sağlar. Cilt, saç, dişler ve kemiklerin oluşum ve korunması için gerekli olan A vitamini, enfeksiyonlara karşı direnci artırır.
D vitaminin faydaları: Kemiklerin güçlenmesi için gerekli olan D vitamini, kalsiyum ve fosforun emiliminde önemlidir. İnce bağırsaklardan kalsiyumun emilmesine yardımcı olan, kalsiyumun kemiklerde ve dişlerde tutulmasını sağlayan D vitamininin eksikliği halinde kemik ve kas güçsüzlüğü yaşanır. D vitamini; balık yağı, balık, yumurta, tereyağı, karaciğer, et, sebzeler ve güneşte bulunur.
E vitaminin faydaları: Antioksidan etkiye sahip, kalp ve bazı kanser türlerine karşı koruyucu olan E vitamini, damarları güçlendirir, cilt için yararlıdır. Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatma özelliği de olan E vitamini, yaşlılarda bağışıklık sistemini güçlendirir, hücrelerin daha uzun yaşamasını ve yenilenmesini sağlar. E vitamini; buğday, tohumlu besinler, soya fasulyesi yağı, arı sütü, ceviz, marul, tere, kereviz, maydanoz, ıspanak, lahana, mısır yağı, mısır ve yulafta bulunur.
K vitaminin faydaları: K vitamini, karaciğere gelerek kanın pıhtılaşması için gerekli olan protrombinin yapımında rol oynar. K vitamini; ıspanak, kabak, marul, yeşil domates, yeşil biber, inek sütü, peynir, tereyağı, yumurta, kırmızı et, pirinç, karaciğer, mısır, muz, şeftali ve çilekte bulunur.
Su eriyen vitaminler
Suda çözünen vitaminlerin pek çoğu vücutta depolanmaz.
C vitamininin faydaları:
C vitamini veya askorbik asit, turunçgiller, koyu yeşil sebzeler ve patateslerde bulunan ve kolajen sentezinde yer alan, antioksidan bir vitamindir. Besinlerle alınan vitamin iki saat içersinde kullanılır, dört saat sonunda kandan uzaklaşır. Vücudu serbest radikallere karşı koruyan C vitamini, dişeti sağlığı için faydalıdır ve enfeksiyonlara karşı direnç oluşturur. Damarların sağlıklı olmasını sağlar, yaraların iyileşmesinde etkili olur. C vitamini; siyah üzüm, narenciye, çilek, kavun, karpuz, yeşil biber, maydanoz, brokoli, havuç, soğan, bezelye gibi gıdalarda bulunur. Küçük yaşlarda C vitamini eksikliğinde diş eti kanaması ve grip, fazlalığında da ishal meydana gelir.
B1 vitamininin faydaları: Yumurta, süt, buğday, kepek, balık, taze sebze meyve, koyun eti, sığır et gibi gıdalarda bulunan B1 vitamini, karbonhidratlardan enerji üretilmesine yardımcı olur. Eksikliğinde beriberi hastalığı gözlenir. Kasların ve sinir sisteminin faaliyeti için gereklidir. Yetersizliğinde iştahsızlık, huzursuzluk, bellek zayıflığı ve dikkat azalması görülür. Karbonhidratları parçalayarak vücuda enerji temin eden glikoza dönüşmesinde etklidir. Sağlıklı bir sinir sistemi için gereklidir.
B2 vitamininin faydaları: Tahıllar, et ve ciğerde bulunan bir vitamindir. Eksikliğinde dilde kızarma, yanma hissi, ağız çevresi ve dudaklarda kızarma, tahriş, çatlaklar, gözlerde kaşıntı, yanma hissi, katarakt oluşumu, saçların dökülmesi, çocuklarda büyüme yavaşlaması, kilo kaybı, sindirim sorunları oluşur. Karbonhidrat, protein ve yağların enerjiye dönüştürülmesinde görev alır. Kataraktı önler ve göz yorgunluğunda rahatlatıcıdır.
B3 vitamininin faydaları: Et, balık ve kuruyemişlerde bulunan B3 vitamini, solunum için önemli bir vitamindir. Yetersiz beslenme sonucu deriyi, sinir sistemini tutan pellegra adlı hastalık ortaya çıkar. Hücrelerin oksijeni kullanabilmeleri için gereklidir. Midede sindirimin temel taşları olan asitlerin üretimini sağlayan B3 vitamini, kan dolaşımını düzenler.
B5 vitamininin faydaları: Karaciğer, kırmızı et, tavuk, yumurta, ekmek, sebzelerde bulunan B5 vitamini, yetersizliğinde, yorgunluk ve uyuşukluk hissine yol açar. Karbonhidrat, protein ve yağın enerjiye dönüşmesine yardım eder. Antikor yapımında rol oynar. B5 vitamini, ayrıca antistres özelliğiyle bilinir.
B6 vitamininin faydaları: Karaciğer, böbrek, kırmızı et, balık, yumurta, ekmek, sebzelerde bulunan B6 vitamini, sinir sistemi ve hormonların çalışmasını düzenler. Yetersizliğinde anemi hastalığı ile ağız ve gözlerde yara görülebilir. B6 vitamini, kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda rol oynar.
B11 vitamininin faydaları: Karaciğer, böbrek, kırmızı et, ıspanak, marul, yumurta, ekmek, portakal, muzda bulunan B11 vitamini, kırmızı kan hücreleri ve sinir dokularının oluşumunda aktif rol oynar. Hücre bölünmesi için gerekli olan B11 vitamini, bu etkisiyle büyümeyi de sağlar. Anne karnındaki bebeğin sinir sisteminin gelişimi için de gereklidir. Eksikliğinde iştahsızlık, kilo kaybı, bulantı, kusma, ishal, baş ağrısı, unutkanlık, çarpıntı gibi bazı kalp sorunları oluşabilir.
B12 vitamininin faydaları: Karaciğer, yürek, böbrek, kırmızı et, tavuk, balık, süt, peynir, yumurtada bulunan B12 vitamini, alyuvarların olgunlaşmasında gereklidir. Yetersizliğinde anemi ve kilo kaybı görülebilir. Besinlerle veya sigara gibi alışkanlıklarla vücuda giren siyanürü etkisiz hale getiren B12 vitamini, sinir sisteminin sağlığı için de gereklidir.
Vitaminlerin Görevleri
A vitamini: A vitamini eksikliğinde gözde gece körlüğü gibi önemli bozukluklar ortaya çıkar. Deride kuruma ve döküntü görülür. A vitamini büyüme, kemik ve diş gelişiminde önemli rol oynar. Balık, karaciğer, yumurta sarısı, tereyağı, peynir, domates, havuç, çilek ve yeşil sebzeler A vitaminince zengindir.D vitamini: D vitaminin ön maddesi besinlerle vücuda alınır. Bu ön maddeler güneş ışınları ile D vitaminini oluşturur. D vitaminini balık yağıyla doğrudan alabiliriz. D vitamini, kalsiyum ve fosforun emilmesini ve kemiklerde depo edilmesini sağlar. Balık, karaciğer, süt ve süt ürünleri, tereyağı, yumurta D vitamini bakımından zengindir.
E vitamini: Günlük yiyeceklerde çokça bulunduğundan eksikliği fazla görülmez. Deri sağlığını korur. E vitamini yeşil yapraklı sebzeler, karaciğer, tahıllar, et, süt ve bitkisel yağlarda bolca bulunur.
K vitamini: K vitamini kanın pıhtılaşmasında önemli rol oynar. Karaciğer, balık, baklagiller, yeşil sebzeler, şeftali ve muzda bolca bulunur.
B vitamini: Tahıl, yumurta, süt ve süt ürünleri, kırmızı et ve sebzelerin çoğunda B vitamini bulunur. Protein, karbonhidrat ve yağların vücutta kullanımı ile ilgili görev yapar. Et, süt, süt ürünleri, tahıllı yiyecekler, taze sebzeler B vitamini yönünden zengin besinlerdir.
C vitamini: Diş ve diş eti sağlığı için gereklidir. Vücudun mikroplara karşı dirençli olmasında etkilidir. Portakal, mandalina, maydanoz, çilek, kuşburnu, lahana ve domates C vitaminince zengin besinlere örnek olarak verebiliriz.
Vitaminler Hangi Besinlerde Bulunur
Vitaminler, sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir parçası olan organik bileşiklerdir, vücutta metabolik olayların gerçekleşmesi, sağlıklı yaşamın devamı için gereklidir. Latince hayat anlamına gelen vita sözcüğünden gelmektedir.
Vitaminler iki grupta toplanır;
- Suda gözünen vitaminler: C ve B grubu vitaminleri
- Yağda çözünen vitaminler: A, D, E, K vitaminleri
*Özellikle bahar geçişlerinde vücut direncini arttırmada vitaminden zengin besinler tüketilmesi gereklidir.
*Yiyeceklerin saklama, yıkama, pişirme sürecinde de vitamin değerlerinde önemli bir kısmı kaybolmaktadır.
*Besinlerin taze ve mevsiminde olması da içeriğindeki vitamin miktarını etkiler.
*Eğer yeterli miktarda vitaminleri doğal yoldan alamıyorsak bulgulara göre supleman olarak kullanmak gerekebilir.
B1 sebzelerde, tahıllarda, baklagillerde, meyvelerde bulunur. Büyüme döneminde sinir sisteminin gelişimi ve hızlı metabolizma için B1 vitaminine ihtiyaç vardır. Eksikliğinde kusma, iştahsızlık, huzursuzluk, nefes almada zorluk, kalp çarpıntısı, morarma, kalp yetmezliği, merkezi sinir sistemi bozuklukları, kalp yetmezliği, ses kaybı, beriberi hastalığı görülebilir.
B2 sakatatlarda, süt ve peynirde ve bazı yeşil sebzelerde bulunur. Eksikliği görme bozukluklarına, dudak kenarlarında çatlaklara, deri ve mukoza hastalıklarına yol açar.
B6 eksikliğinde dilde şişme, göz, ağız ve burun çevresinde yağlanma görülür. Tahıllar, yumurta, et ve ciğer yoğun olarak B6 içerir.
B12 eksikliği sinir hücrelerini kaplayan beyaz bir madde olan miyelin kaybına neden olarak sinir sistemi sorunlarına ve anemiye yol açar. Et, balık, deniz ürünleri ve yumurtada bulunan bu vitamini süt ve süt ürünleri de az miktarda içerir.
C vitamini turunçgiller, kuşburnu, brokoli, domates, biber, karnabahar ve ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzelerde bolca bulunur, dokular için kolajen üretimini sağlar.
A vitamini en çok balık, yumurta, tereyağı ve sarı renkli meyvelerde bulunur. Kilo alamama, boy kısalığı, gözün parlaklığını yitirerek aşırı kuruması, gözyaşının yetersiz salgılanması, kuru ve pullanmış deri, halk arasında tavuk karası diye adlandırılan gece körlüğü görülür.
D vitamini hem beslenme hem de güneş ışığı yoluyla alınır. Balık, peynir, süt, tereyağı ve yumurta sarısında bulunur. Eksikliği çocuklarda raşitizme neden olur. Kemiklerde kalsiyum ve fosfor dengesini düzenler. Huzursuzluk, baş terlemesi, kaşıntı, uyku bozuklukları, ileriki aşamalarda kas güçsüzlüğü ,kafatasında yumuşama, büyümüş bıngıldak, kafatası büyüklüğü , diş problemleri görülemektedir.
E vitamini antioksidan etkiye sahiptir, yara iyileştirmesini hızlandırır, damar sağlığını korur ve metabolik hızın arttığı okul ve ergenlik çağında vücudu zararlı maddelerden temizleyici özelliği vardır. Eksikliğinde anemi, ödem görülebilir. Tahıl ürünleri, balık, balık yağı, kuruyemişler, yumurta sarısı, yeşil yapraklı sebzelerde bulunur.
K vitamini kanda pıhtılaşma için gerekli olan yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Normalde barsaklardaki bakteriler tarafından yapılır. Pıhtılaşma faktörlerinin sentezi için gereklidir. Eksikliğinde dişeti kanamaları görülebilir.
Yetersiz ve dengesiz beslenme, mevsim değişiklikleri ve kronik hastalıklar bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açmaktadır. Bağışıklık sistemini korumak önemlidir, bunun için bütün besinlerden ihtiyacımız ölçüsünde beslenmek, eksikliğinde gerekirse takviye almak önemli.
VİTAMİN NEDİR?
Normal yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan, yiyecekler içerisinde doğal olarak bulunan basit yapılı bileşiklerdir.Vitaminler ve görevleri;
Vücut fonksiyonunun düzenlenmesinde ve devamlılığında önemli rol oynarlar. Yağda ve suda eriyenler olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Yağda eriyenler A - D - E - K vücutta depolandığı için hergün almaya gerek yoktur. Suda eriyenler B - C ise depolanmazlar, fazlası dışarı atılır. Her gün alınması gerekir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
