tıp sözlüğünde spastik kolon

Kolon Kanser: Kolon sindirim sistemimizin bir parçası olan kalın barsakların latince genel adıdır. Kalın barsağın ilk 1,5-2 metresine kolon, ve son 15-20 cm‘sine ise rektum ve anal kanal denir. Anal kanal anüste(kalın barsağın vücut dısına acilan bolumu) sonlanır.

Sindirim sistemi yemeklerdeki besinlerin ( vitaminler, mineraller, karbonhidratlar, yağlar, proteinler ve su) sindirilmesi, gerekli besin ve enerjinin absorbe edilmesi ve atık maddelerin vücuttan atılması ile ilgilenen organ sistemidir. Sindirim sistemi yemek borusu (osefagus), mide , ince ve kalın barsaklardan oluşur.

Sindirim sistemi anatomisi, kolon ve diğer organlar gösterilmektedir.

Kolon kanserleri bir polip zemininde gelişirler. Normalde hergün milyonlarca kalın barsak hücresi görevini tamamlayıp ölür ve dışkı ile dışarı atılır. Bu hücrelerin yerine yeni hücreler yerleşir. Genetik veya çevresel faktörlerden dolayı bu hücrelerin genetik yapılarında değişiklik olması sonucu hücrelerin normal yaşam sirkülasyonunda bozulma olur. Böylece yeni oluşan, büyüyüp gelişen ve çoğalan hücreler zamanı gelince ölmeleri gerekirken ölmezler ve anormal şekilli hücreler şeklinde çoğalmaya devam ederler. Bulundukları kalın barsak bölümünde küçük bir polip (hiperplastik ve adenomatöz polipler) olarak belirip büyürler . Daha sonra genetik değişiklikten dolayı oluşan kanser yapıcı genler sayesinde adenomatöz polipler bulundukları organı istila ederek kanser oluştururlar ve diğer başka organları da çeşitli yollarla istila ederler.

Yaş ve hastanın hikayesi kolon kanser gelişmesinde etkili rol oynar.

Hastalığa yakalanma oranını arttıran herşeye risk faktoru denir. Fakat risk faktörune sahip olmak demek kanser olacaginiz anlamina gelmez; ayrica risk faktorune sahip olmamak da kanser olmayacaginiz anlamina gelmez. Kolon kanserlerinin yaklaşık %10-15 kadarı genetik geçişle (ailesel yatkınlık) görülür. Geri kalan ve en sık sebep ise çevresel faktörler veya bilinmeyen nedenlerdir. En çok 50 yaşından sonra görülür. Bu nedenle kolon kanserinde erken tanı için tarama yapılması gerekmektedir. Aşağıdaki risk faktörleri sizde mevcut ise , veya herhangi bir risk faktörünüz yoksa ve aşağıdaki kanser şüphesi içeren şikayetlerden muzdaripseniz mutlaka doktorunuza danışmalısınız.

Kolon kanseri icin risk faktorleri;

50 yas ve uzeri olmak
Ailede kolon ve rektum kanseri hikayesi olmasi
Kisinin kendisinde kolon , rektum, over, endometrium ve meme kanseri hikayesi olmasi
Kolonda daha önce saptanan polip hikayesi olmasi
Ulseratif kolit (kalin barsagin icerisindeki ulserler) yada Crohn Hastaligi hikayesi
Bazi kalitsal durumlar, Ailesel adenomatöz polipozis (FAP) ve Herediter Nonpolipozis Kolorektal Kanser (HNPCC; Lynch Sendromu)
Kolondaki polipler. Poliplerin bazilari sapli bazilari sapsiz olabilir. Kucuk resimde sapli bir polip gosterilmektedir.

Kanser şüphesi içeren şikayetler.

Aşağıdaki şikayetler çok basit rahatsızlıklardan da kaynaklanıyor olabilir. Ancak kolon kanseri de benzer şikayetlere neden olduğundan mutlaka doktorunuza danışmalısınız;

Barsak hareketlerinde degisiklik
Diskida kan (parlak kirmizi yada siyah)
Ishal, kabizlik yada barsakta doluluk hissi ( tamamen boşalamama hissi)
Normalden daha ince olan diskilar
Sikca olan gaz agrilari, siskinlik, doluluk hissi yada kramplar
Sebebi bilinmeyen kilo kaybi
Cok yorgun hissetmek
Kusma

Kolon kanseri tanisi için yapılması gereken testler

Asagidaki test ve prosedurler uygulanabilir;

Muayene ve hasta hikayesi ; Genel saglik durumu muayenesi, ve ayrica kişinin aliskanliklari daha once gecirdigi hastaliklar ve tedavileri de incelenir. Anorektal muayene yapılır.

Kolonoskopi ; Kolonoskopi, kalın barsakların iç yüzeyinin bir teleskop ile görüntülenerek alınan görüntülerin videoya kaydedilmesi işlemidir. Bu işlem ile aynı zamanda biyopsiler(doku ornegi) alınabilir , polipler çıkarılabilir, kanamalara müdahale edilebilir, hatta erken dönem kolon kanserleri tedavi edilebilir. Alınan ornekler ve polipler, detaylı analiz ve kesin tanı icin patoloji laboratuarına incelemeye gonderilir.
Kolonoskopi işlemi sırasında kalın barsaklar gaz ile şişirilir. Sedasyon yapıldığı ve işlem sonunda gaz geri alındığı için kişinin uyandığında herhangi bir problemi olmaz.

Kolonoskopi, anus ve rektum ve kolonun incelenmesi icin yapilan bir tetkiktir.

Virtual Kolonoskopi : Bilgisayarli tomografinin seri halde kolonun resimlerini cekmesi islemidir. Bir bilgisayar bu cekilen detayli resimleri bir araya getirerek kolondaki polipleri ve normal olmayan bolumleri gosterir. Bu teste ayni zamanda BT kolongrafi de denilebilir. Avantajları arasında invazif bir işlem olmaması varken , biyopsi alınamaması, herhangi bir patoloji varlığında kolonoskopiye gerek duyulması ve küçük patolojileri gözden kaçırabilmesi gibi dezavantajları da vardır.

Prognozu (iyilesme sansi, hastaligin gidisati) etkileyen kesin faktorler ve tedavi secenekleri

Progrnoz asagidakilere gore degisebilir;

Kanserin evresi ( kanser sadece kolonun ic yuzeyi ile sinirli olmasi, butun kolonu sarmasi yada vucudun diger bolumlerine ilerlemesine gore prognoz etkilenir)
Kanserin kolonu tikamasi yada delik olusturmasi
Kanserin tekrarlamasi
Hastanin genel saglik durumu

Tedavi secenekleri asagidakilere gore degisiklik gosterebilir:

-Kanserin evresi
-Kanserin tekrarlamasi
-Hastanin genel durumu

Kolon kanseri tanisi konduktan sonra yapilan testler , kanser hucrelerinin kolon icinde yada vucudun diger bolgelerine yayilip yayilmadigini anlamak icin yapilir.

Kanserin kolon icinde yada vucudun diger bolgelerine yayilip yayilmadigini anlamak icin yapilan islemlere(proces) evreleme denir. Evreleme asamasinda elde edilen bigiler hastaligin evresini belirler. Hastaligin evresini bilmek tedaviyi planlayabilmek icin onemlidir. Evreleme asamasinda asagidaki testler(tetkikler) kullanilabilir;

Akciğer grafisi ve Karın Ultrasonografisi

Göğüs ve Karın Tomografisi (BT , CT scan veya CAT scan) : Vücut icindeki bolumlerin detayli olarak ve farkli acilardan resimlendirilmesi islemidir. Organlari ve dokulari daha iyi gorebilmek icin kişiye kontrast madde enjekte edilebilir.

Carcinoembriyonic antijen (CEA) ; Kandaki CEA seviyesini olcek bir testtir. CEA kana hem normal hemde kanser hucrelerinden karisir. Kan CEA düzeyi kolon kanseri tanısı koymak için değil, tedavi sonrası takipte kullanılır.

MR (manyetik rezonans) : Miknatis, radyo dalgalari ve bilgisayar vasitasi ile kolonun detayli resimleri cekilen bir islemdir. Gadolinium denen bir madde hastaya enjekte edilir, ve bu enjekte edilen madde kanser hucreleri etrafinda toplanirlar ve resimlerde daha parlak bir goruntu olustrurlar.

FDG-PET : Vücuda radyoaktif işaretli glukoz injekte edilerek tomografi çekilir. Kanser hücrelerinin metabolik aktivitesi normal hücrelerden daha yüksek olduğu için kanser hücreleri glukozu daha çok tutarlar. Bu sayede kanser bölgesi ve metastazlar daha çok radyoaktif glukoz tutar ve tomografide görünürler.

Kanser üc sekilde vucuda yayilir

Kanser, diğer doku ve organlara üç şekilde yayılır.

Dokular ile. Kanser etrafindaki normal dokuyu isgal eder
Lenf sistemi ile. Kanser lenf sistemine ulasir ve lenf damarlari yolu ile vucudun diger bolumlerine yayilir
Kan yolu ile; kanser hücreleri kilcal damarlara ulasir ve kan ile birlikte vucudun diger bolumlerine yayilir.

Kanser hucreleri primer tumorden ayrilip , lenf veya kan yolu ile vucudun diger bolumlerine ilerledigi zaman, ulaştığı organ veya dokuda da bir tumor olusturabilir. Bu asamaya metastaz denir. Ikincil (mestastatik) tumor , primer tumorle ayni tip kanserdir. Ornek olarak; bir meme kanseri kemige yayilirsa, kemikte bulunan kanser hucreleri aslinda meme kanseri hucreleridir. Hastalik ise metastatik meme kanseridir, kemik kanseri degildir.

Kolon kanserinde asagidaki evreler kullanilir:

Kolon kanseri Evre0 dan Evre IV e ilerlerken, kanser hucreleri buyuyerek kolon duvarindan ve lenf nodlarindan diger organlara yayilir.

Evreleme işlemi ameliyat öncesi , ameliyat sırası ve ayrıca ameliyat sonrasındaki patoloji sonucuna göre yapılır.

Ameliyat öncesi yapılan muayene ve tetkiklerle kanserin hangi organlarla ilişkisi olduğu ve karaciğer , akciğer , lenf nodları gibi yapıların durumu değerlendirilir.

Ameliyat sırasında çevre organlarla ilişki , peritona yayılım ve lenf nodlarının durumları daha objektif olarak değerlendirilir.

Kesin tanı ve kesin evreleme ameliyat sonrasındaki patolojik inceleme sonucu ile birlikte yapılır.

Evre 0 (karsinoma in Situ)

Evre 0 da, anormal hucreler kolonun en ic kisminda bulunur, Bu anormal hucreler kansere donusebilir ve yanindaki normal hucrelere yayilabilir. Evre 0 ayni zamanda karsinoma in situ da denir.

Evre I

Evre I de, kanser olusmustur ve Kanser hücreleri kolonun iç duvarı içine ilerlemiştir. Tümör kolon duvarı boyunca henüz ilerlememiştir. Evre I kolon kanseri, bazen Dukes A colon kanser olarakta adlandirilabilir

Evre II

Evre II kolon kanseri , Evre IIA ve Evre IIB olarak ikiye ayrilir

Evre IIA ; Kanser kolonun orta tabakadaki dokularinin ilerisine yayilmis yada kolonun veya rektumun etrafindaki dokulara yayilmistir. Lenf nodu tutulumu yoktur.
Evre IIB ; Kanser kolon duvarinin ilerisine, yakin organlara ve/veya peritona yayilmistir. Lenf nodu tutulumu yoktur.
Stage II kolon kanseri bazen, Dukes B kolon kanseri olarakda adlandirilabilir.

Evre III

Evre III kolon kanseri evre IIIA, Evre IIIB , Evre III C olarak ayrilir

Evre IIIA ;

Kanser kolonun en ic dokusundan kolon duvari orta tabakasina kadar ve en cok 3 lenf noduna yayilmistir.

Evre IIIB ;

Kanser en yakindaki en fazla 3 lenf noduna ve
Kolon duvarinin orta doku tabakasinin ilerisine veya,
Kolon ve rektum civari dokulara veya,
Kolon duvarindan komsu organlara periton ile veya periton icerisinden yayilmistir.

Evre III C ;

Kanser yakindaki 4 veya daha fazla lenf noduna ve

Kolon duvarinin orta doku tabakasinin ilerisine veya
Kolon ve rektum civari dokulara veya Peritona veya periton icerisinden yakindaki organlara yayılmıstır.

Evre III

Kanser bazen Dukes C kolon kanseri olarak da adlandirilabilir.

Evre IV

Evre IV te kanser, yakindaki lenf nodlarina ve vucudun diger organlarina yayilmis olabilir, ornegin karaciger veya akcigere. Evre IV kolon kanseri bazen Dukes D kolon kanseri olarak da adlandirilabilir.

TEDAVİ

Kolon kanserinin tedavisi bir ekip işidir. Bu ekip onkolog (medikal ve radyasyon onkoloğu), genel cerrah, anestezist, radyolog ve patolog‘tan oluşur. Hastanın genel durumuna göre dahiliye, kardiyoloji, göğüs hastalıkları veya enfeksiyon hastalıkları uzmanları da ekibe dahil olurlar. Bu ekipteki doktorların sürekli birlikte çalışıyor olması tedavide başarıyı artıran en önemli faktörlerdendir.

Kolon kanserinde , her türlü kanser çeşidinde olduğu gibi, ekibin direktörünün onkolog olması gereklidir. Cerrahi , kanser tedavisinin sadece bir parçasıdır, ancak en önemli parçasıdır. Cerrahiden önce ve sonra hastanın, tüm hayatı boyunca, onkolog ve gerektiğinde de cerrah tarafından takip edilmesi gerekmektedir. Bazı durumlarda (örn. rektum kanserinde) ameliyat öncesi kemoterapi gerekebileceği gibi cerrahiye uygun olmayan kanserlerde de uzun süre hastanın kemoterapi alması gerekebilmektedir.

Cerrahi (kanseri operasyon ile vucuttan cikarma) kolon kanserinde tedavinin en önemli parçasıdır. Cerrahi tedavinin şekli kanserin evresine ve bulunduğu bölgeye göre değişir. Cerrahi tedavi ; endoskopik , laparoskopik veya açık cerrahi şeklinde yapılabilir.

Endoskopik Lokal Eksizyon:

Kanser cok erken bir evrede ise , doktor kanseri karin duvarinizi acmadan endoskopik olarak cikarabilir. Kolonoskopi ile anüsten girilerek cikarilabilir, eger kanser bir polipte bulunuyorsa buna polipektomi denir.

Rezeksiyon :

Eger kanser lokal eksizyona uygun değilse, kismi kolektomi uygulanabilir ( kanseri ve kanser etrafindaki bir miktar saglikli dokuyu da birlikte cikarmak), daha sonra da anastomoz uygulanır ( kolonun saglikli parcalarini bir araya getirerek dikme islemi) . Bu işlem sırasında kolon etrafindaki lenf nodlari da cikarılır. Çıkarılan parçaların tümü detaylı analiz için patoloji laboratuarına gönderilir.

Anastomozlu kolon kanseri cerrahisi. Kanser iceren kolonun bir bolumu ile etrafindaki bir bolum saglikli bolge cikarilir, ve geriye kalan parcalar birlestirilerek kolon bir araya getirilir.

Rezeksiyon ve kolostomi :

Eger kolonun iki ucu birbirine dikmek (anastomoz) için uygun değilse, vucut artıklarını dısarıya almak icin barsağın üst ucu karın ön duvarına ağızlaştırılıp (kolostomi , stoma) torba takılır. Bu durum ameliyatın şekline göre kalıcı veya geçici olabilir. Kolostomi bazen sadece alt kolon iyilesene kadar gereklidir, daha sonra tekrar geriye cevirilebilir. Bazı durumlarda da (alt rektum kanserlerinde) yapılan anastomozun kaçak olmadan iyileşmesini emniyet altına almak için ince barsak geçici olarak karın ön duvarına ağızlaştırılabilir (ileostomi). Eger butun alt kolonun alınması gerekiyorsa o zaman kolostomi kalıcı olabilir.

Kolostomili kolon kanseri cerrahisi. Kolonun kanserli olan bollumu ve etrafındalki saglıklı bolum cıkarılır, stoma acılır ve kolostomi torbası yerlestirilir.

Palyatif Cerrahi:

Ameliyata uygun olmayıp, aldığı onkolojik tedavi sırasında gelişen veya gelişebilecek komplikasyonları önlemek amacı ile yapılan, hastanın yaşam kalitesini artırmaya yönelik cerrahi girişimlerdir. Tümöre bağlı barsak tıkanıklıklarında kolostomi açılması veya stent takılması , kanamalarda yapılan girişimler , kemoterapi sırasında tümöre bağlı barsak delinmelerinde yapılan girişimler bunlara örnek olarak verilebilir.