Spor Yaralanmalarında İlk Müdahale
Spor Yaralanmalarında İlk Müdahale :
R (Rest) Dinlenme: Antrenman veya müsabakanın hemen sonlandırıp sporcunun sakatlanan vücut bölgesinin dinlendirilmesidir. Bu aynı zamanda vücudun kendini tamir etmesine izin veren bir yöntemdir.
I (Ice) Buz: Temel tedavi olarak sakatlanan kısma soğuk uygulanmasıdır. Soğuk, tedavi edici ve fizyolojik etkileri ile ağrı ve ödemi azaltır, sinir iletim hızını ve kas iğciğinin uyarılmasını sağlar, kas spazmının çözülmesine yardımcı olur. Ayrıca yaralanmış sahanın metabolik ihtiyacını en aza indirir.
Soğuk Tedavisinin Uygulama Şekilleri
1. Buz parçaları kırılarak bir torba veya soğuk su ile ıslatılmış havlu içinde uygulanabilir.
2. Yaklaşık 0-10 C ekstremite daldırılabilir.
3. Buz masajı yapılabilir. Bir buz parçası havlu veya bezle tutularak en az 5-10 dak. süre ile dairesel hareketlerle tatbik edilmelidir.
2. Uygulama şekli göz önünde tutularak süre ayarlanmalıdır. İlk gün 2 saatte bir 15-20 dak. Olmak üzere uygulama yapılır. İlk günden sonra 15-25 dak. arasında tatbik edilmelidir.
3. Soğuk uygulama yapılan madde ile deri arasında mutlaka bir şey bulunması ayrıca bu araya konan materyal soğuk su ile ıslatılmalıdır. Hiçbir şey bulunamıyorsa giysi üzerinden uygulama yapılmalıdır.
4. Soğuk tedavisi, sakatlanan bölgede zayıf dolaşım, vasküler yetersizlik varsa kesinlikle kullanılmamalıdır.
C (Compresyon) Kompresyon: Lokal basınç uygulamasıdır. Soğuğun soğuğun yanında kanamayı durdurmak ve ödemi kontrol altına almak için kullanılmaktadır. Elastik bandaj ve uygun pedler tercih edilmektedir.
E (Elevation) Elevasyon: Sakatlık sonraso gelişen ödemin kontrol edilmesi için uygulanır. Yaralanan vücut yükseltilerek kalpten yükseğe alınmasıdır.
Örnek: Ayak sakatlıklarında sporcu sırt üstü yatırılarak sakat ayağının altına bir yastık konulması ve sakatlığın şiddetine göre ağrı kesici verilmesidir.
Spor yaralanmalarında yapılacak ilk yardım uygulamaları
Spor yaralanmaları ve RICESpor yaralanmalarında ilk yardım olarak en geçerli yöntem “RICE”dir. Buda dinlenme, soğuk mobilizasyon, kompresyon, elevasyon kelimelerinin İngilizce baş harfleri alınarak oluşturulmuş bir kısaltmadır.R (Rest) Dinlenme: Antrenman veya müsabakanın hemen sonlandırıp sporcunun sakatlanan vücut bölgesinin dinlendirilmesidir. Bu aynı zamanda vücudun kendini tamir etmesine izin veren bir yöntemdir.
I (Ice) Buz: Temel tedavi olarak sakatlanan kısma soğuk uygulanmasıdır. Soğuk, tedavi edici ve fizyolojik etkileri ile ağrı ve ödemi azaltır, sinir iletim hızını ve kas iğciğinin uyarılmasını sağlar, kas spazmının çözülmesine yardımcı olur. Ayrıca yaralanmış sahanın metabolik ihtiyacını en aza indirir.
Soğuk Tedavisinin Uygulama Şekilleri
1. Buz parçaları kırılarak bir torba veya soğuk su ile ıslatılmış havlu içinde uygulanabilir.
2. Yaklaşık 0-10 C ekstremite daldırılabilir.
3. Buz masajı yapılabilir. Bir buz parçası havlu veya bezle tutularak en az 5-10 dak. süre ile dairesel hareketlerle tatbik edilmelidir.
Soğuk Tedaviyi Uygulama Prensipleri
1. Soğuk tedavisi sakatlıktan sonraki ilk 2-4 gün içinde yapılır.2. Uygulama şekli göz önünde tutularak süre ayarlanmalıdır. İlk gün 2 saatte bir 15-20 dak. Olmak üzere uygulama yapılır. İlk günden sonra 15-25 dak. arasında tatbik edilmelidir.
3. Soğuk uygulama yapılan madde ile deri arasında mutlaka bir şey bulunması ayrıca bu araya konan materyal soğuk su ile ıslatılmalıdır. Hiçbir şey bulunamıyorsa giysi üzerinden uygulama yapılmalıdır.
4. Soğuk tedavisi, sakatlanan bölgede zayıf dolaşım, vasküler yetersizlik varsa kesinlikle kullanılmamalıdır.
C (Compresyon) Kompresyon: Lokal basınç uygulamasıdır. Soğuğun soğuğun yanında kanamayı durdurmak ve ödemi kontrol altına almak için kullanılmaktadır. Elastik bandaj ve uygun pedler tercih edilmektedir.
E (Elevation) Elevasyon: Sakatlık sonraso gelişen ödemin kontrol edilmesi için uygulanır. Yaralanan vücut yükseltilerek kalpten yükseğe alınmasıdır.
Örnek: Ayak sakatlıklarında sporcu sırt üstü yatırılarak sakat ayağının altına bir yastık konulması ve sakatlığın şiddetine göre ağrı kesici verilmesidir.
Havanın çok güzel olduğu bir haftasonunu spor yaparak değerlendirmek amacı ile altı arkadaş basketbol oynamaya karar verdik.
Biraz ısınmak için yapılan atışlardan sonra çekişmeli bir maça başladık. Maç bittiğinde içimizde hala oynama isteği vardı ancak oldukça fazla yorulduğumuz için durumumuz buna izin vermiyordu. Basketbol sahasını terketmek yerine birer birer potaya değişik atışlar yapmaya başladık. Bir arkadaşımız potaya smaç yapmak için hareketlendi. Boyu çok fazla uzun olmadığı için potaya tek eli ele ancak yetişebildi. Bir eli ile kendini yukarı çekti ve eli kaydığı için çok kötü sırtüstü yere düştü; kafasını beton zemine çarptı. Bir süre ne olduğunu anlayamadık ve arkadaşımızın kalkmasını bekledik. Hareketsiz yatıyordu. Hemen yanına koştuk. Ne yapacağımızı bilemiyorduk. Cansız gibi yatıyordu. Hiçbirimizin çok sevdiğimiz arkadaşımızın nefes alıp almadığını ya da kalbinirı çalışıp çalışmadığını kontrol edecek cesareti yoktu. Yaşamsal bir sorunu varsa hiçbirimiz ne yapacağımızı bilmiyorduk.Uzun bir şaşkınlık süresinden sonra birimiz arkadaşımızı arabaya taşıyıp hastaneye yetiştirmemiz gerektiğini söyledi.
Bir başka arkadaşımız ise yaralanan arkadaşımıza hekim getirmenin daha iyi olacağını düşünüyordu. Kimse ne yapmamız gerektiği konusunda emin olamadığından her kafadan bir ses çıkmaya başladı. En sonunda bir arkadaşımız “siz bekleyin ben bir ambulans çağıracağım” dedi ve koşarak uzaklaştı. Bir süre sonra ambulans ve sağlık görevlileri geldi. Arkadaşımıza ilk müdahaleyi yaptıktan sonra sedyeye koyup hemen hastaneye doğru yola çıktılar. Daha sonra öğrendiğimiz kadarıyla arkadaşımızın kolunda 2yerden kırık olduğu ama daha da önemlisi beyin travması geçirdiği ortaya çıktı. Şu anda kalıcı bir sorunu yok ve hayatını sağlıklı sürdürüyor. Bize gelince; o günden sonra ilkyardımın ne kadar önemli ve gerekli olduğunu kavradık. Birinci önceliğimiz iyi bir ilkyardım eğitimi almak oldu, ikinci olarak da acil durumlarda insan yaşamını kurtarmada zamanın ne kadar önemli olduğunun bilincine vardık.
Bir başka arkadaşımız ise yaralanan arkadaşımıza hekim getirmenin daha iyi olacağını düşünüyordu. Kimse ne yapmamız gerektiği konusunda emin olamadığından her kafadan bir ses çıkmaya başladı. En sonunda bir arkadaşımız “siz bekleyin ben bir ambulans çağıracağım” dedi ve koşarak uzaklaştı. Bir süre sonra ambulans ve sağlık görevlileri geldi. Arkadaşımıza ilk müdahaleyi yaptıktan sonra sedyeye koyup hemen hastaneye doğru yola çıktılar. Daha sonra öğrendiğimiz kadarıyla arkadaşımızın kolunda 2yerden kırık olduğu ama daha da önemlisi beyin travması geçirdiği ortaya çıktı. Şu anda kalıcı bir sorunu yok ve hayatını sağlıklı sürdürüyor. Bize gelince; o günden sonra ilkyardımın ne kadar önemli ve gerekli olduğunu kavradık. Birinci önceliğimiz iyi bir ilkyardım eğitimi almak oldu, ikinci olarak da acil durumlarda insan yaşamını kurtarmada zamanın ne kadar önemli olduğunun bilincine vardık.
Çok basit olan ancak hiçbirimizin uygulamayı bilmediği ilkyardım ilkelerinin herkesin öğrenmesinin insan yaşamını kurtarmada ne denli önemli olduğunu daha iyi kavradık.Sporun sağlıklı yaşama olumlu etkileri, hastalıkların önlenmesi ve tedavi edilmesindeki büyük rolü bilinmektedir. Sağlıklı yaşamın bir parçası olarak spora katılım gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Yediden yetmişe spor yapanların sayısı artarken tıpkı sağlıklı bireylerde olduğu gibi engellilerin de topluma katılımı spor aracılığıyla olmaktadır. Diğer taraftan heyecan arayışıyla uç sporlar doğmakta ve bunlar büyük kitlelerce ilgiyle izlenmektedir. Kayak ve yamaç paraşütü ile dağların sınırları zorlanırken, serbest dalışla denizlerin derinlerine inilmektedir. Yeni eğilimler zaman zaman istenmeyen spor yaralanmalarını da beraberinde getirmektedir. Çoğu spor yaralanması müsabakalarda olduğu kadar antreman sırasında veya günlük etkinliklerde de karşımıza çıkmaktadır.
Bu kazalar tıpkı ev kazaları gibi basit gözükmekle birlikte yakınımızda tıbbi yardım ekibinin olmadığı ortam ve zamanlarda oluşmaktadır. Çoğu zaman spor yaralanmaları ile karşılaşıldığında ilk müdahaleyi kendimiz ortamda bulunan olanaklarla yapmak zorunda kalırız. Bu nedenle yaralanmanın hemen ardından gerçekleştirilecek erken müdahale ile kötüye gidişi önlemek önem taşır. Spor yaralanmalarının özellikleri doğru bilinerek gerekli müdahalenin süre geçirilmeden uygulanması önemlidir.Genel anlamda spor yaralanmaları iki şekilde oluşabilir. İlkinde yaralanan kişide bilinç kaybı olur, diğerinde ise yaralanan kişinin bilinci yerindedir. Uygulanacak yardım yaralının bilinç durumuna göre değişkenlik gösterir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
