Sfenoid Kemik Nedir

Bu kemiğin bir orta parçası, cisim (corpus); iki yanda ve bir altta olmak üzere üç çift çıkıntısı vardır. Biz burada sırasiyle; 1) cisim (corpus), 2) küçük kanatlar; 3) büyük kanatlar; 4) Kanatsı çıkıntı gözden geçireceğiz.

1) Sfenoid cismi; Düzensiz ve kübik olan cismin altı yüzü vardır.

Üst yüzü; Bu yüzün ortasında bulunan enine oluğa sulcus opticus adı verilir ki, bu sülcus'un sonu, iki yanda, canalis fasciculi optici ile uzanır. Bu oluk cismin üst yüzünü ikiye ayırmış gibidir, ön bölümü enine düz ve dörtgen biçiminde olup planımı sphenoideum adı alır; bu düz alanın yanlan küçük kanatlarla uzanır, planum ile sulcus arasındaki kenara linibus sphenoideus denir.

Üst yüzün oluğun arkasında kalan parçası eğer biçiminde bir çukurluk gösterir ki fossa hypophiseos veya türk eğeri denen bu çukur içinde hipofiz yerleşir.

Bu çukurla öndeki sulcus opticus arkasındaki enine çıkıntı tuberculum sellae adı alır. Bu enine tüberkülün iki yanlarındaki küçük çıkıntıya orta sfenoid çıkıntısı veya processus sellae medius denir.

Üst yüzde sella turcica'yı arkadan sınırlatan bir çıkıntı daha vardır. Enine durumda olan bu çıkıntının iki uçları klinoid arka çıkıntılar veya processus dorsi sellae adı alır. Dorsum sellae adı alan enine çıkıntının ön yüzü, hipofiz çukurunu yapmaya yardım ettiği halde arka yüzü iskelette occipital kemiğin clivus'u ile uzanır.

Hipofiz çukurunun yanlarında, önden arkaya ve yukarıdan aşağıya doğrultuda olan oluk sulcus caroiicus adı alır.

Ön yüz; Burun boşluklarının tavanının arka bölümünü yaparı bu yüzde yukarıdan aşağıya doğru:

1) Orta çizgide spina ethmoidea adı verilen ve etmoidin enine laminasının ön ucu ile eklem yapan bir çıkıntı. Yanlarda yine aynı laminanın ön ucunun yanları ile eklem yapan pürüzlü bir bölüm görülür ve burası küçük kanatların ön kenarı ile uzanır.

2) Ortada yukarıdan aşağıya doğru bir ibik vardır; bu ibiğin çıkıntılı olan alt kısmına rostrum sphenoideum adı verilir; bu ibik etmoidin lamına medlana'sının arka kenarı ile birleşir.

3) Rostrum'un yanlarında sfenoid sinusunun delikleri bulunur.

4) Daha yanlarda etmoid'in yan kitlelerinin arkasındaki yarım hücrelerle birleşerek onu tamamlayan yarım hücre çukurlukları görülür.

Alt yüz; Bu yüz burun boşlukları tavanının en arka parçasını yapar, bunun üzerinde rostrum'un aşağı doğru devamı olan ibik bulunur. Cismin alt yüzündeki bu ibik iskelette vomerin üst kenarındaki kanatlar allae vomeris içine girer.

Arka yüz; Bu yüz, aşağıda artkafa kemiğinin, pars basialis'i ile iskelette birleşmiş olup Clivus'u meydana getirirler. Burada bu iki kemiği birbirinden ayırmak için kesilişten meydana gelen yüz vardır. Arka yüz yukarda dorsum sellae ile uzanır.

Yan yüzler;Bu yüzlerden yukarıda ve önde olarak küçük kanatlar aşağıda ve arkada büyük kanatlar doğarlar. Cismin yan yüzlerinde bu iki kanat arasında kalan ve fissura orbitalis cerebralis adı alan yarığın geniş olan içyan ucu vardır.

Küçük kanatlar, üçgen şeklinde tepesi dışyanda yatay durumda iki lam olup, tabanı sfenoid cisminin yanlarının ön bölümüne iki kökle birleşiktir. Bu köklerden öndeki kalın olup sfenoid cisminin üst yüzündeki planum ile uzanır. Arka kök daha ince olup hipofiz çukurunun ön ve yanlarında gösterdiği çıkıntı, ön klinoid çıkıntı adı alır. Ön ve arka, her iki kök arasında 5 mm. çapında ve uzunluğunda bir kanal bulunur; içinden görme sinirinin geçtiği bu kanala canalis fasciculi optici denir.

Küçük kanatların üst yüzü düz ve kaypaktır; alt yüzü orbitanın üst duvarının en arka bölümünü yapmakta olup üzerinde canalis fasciculi optici'nin orbitaya açılan deliği vardır.

Küçük kanatların ön kenarı pürtüklü olup frontalle birleşir. Arka kenarları serbest olup içyanda ön klinoid çıkıntılarla birleşir. Küçük kanadın tepesi ince olup fissura orbitalis cerebralis'in ucuna kadar uzanır.

Büyük kanatlar; sfenoid cisminin yanlarının arka bölümünden başlayarak, önce arkadan öne, sonra aşağıdan yukarıya daha sonra içyandan dışyana doğrultuda görünürler. Kuş kanadını andıran bu kanatların bir kafaiçi bir kafadışı iki yüzü, içyan ve dışyan iki kenarı vardır:

Kafaiçi yüzü; konkavlığı arkaya ve yukarıya bakarı bir çukurluk gösterir. Burada büyük kanadın, cismin yan yüzüyle birleştiği hizada önden arkaya doğru üç delik görülür:

1) Yuvarlak kanal; İçinden üst çene siniri geçen bu kısa kanal fissura orbitalis cerebralis'in. yan ucunun hemen arkasındadır.

2) Oval delik; Ötekinin bir santim kadar arkasında ve biraz dışyamnda olan bu delik dikey bir durumda olup içinden alt çene siniri ve arteria meningica accessoria geçer.

3) Küçük yuvarlak delik (Foramen spinae); Oval deliğin 2-3 santim arkasında ve dışyamnda olup içinden arteria meningica media geçer.

Her zaman görünen bu üç delikten başka arasıra rastlanan iki delik daha vardır:

1) Oval deliğin önünde ve içyanında bulunan Vesalius deliği.

2) Arnauld kanalı olup oval deliğin içyamnda ve arkasındadır. Bunların birisinden anastomotik bir ven, ikincisinden küçük bir sinir geçer.

Kafadışı yüzü; biri öne ve içe bakan dörtgen biçiminde; öbürü öne ve yukarıdan aşağıya ve arkadan öne, doğrultuda dışyana ve öne bakan; sonra önden arkaya doğrultuda ve aşağıya bakan iki ayrı yüz gösterir.

Bu yüzlerden birincisi facies orbitalis alae magnae olup orbitanın dışyan duvarının meydana gelmesine yardım eder. Bu dörtgen, biçimindeki yüzün alt kenarı processus pterygoideus'la beraber bu çıkıntı ile yüz arasında sınır olan alt kenarı, fissura orbitalis sphenoma-xillarisin üst kenarını yapar.

Bu yüzün üst kenarı frontalin facies orbitalis'inin arka kenarı ön kenarı, elmacık kemiğinin facies orbitalis'i-nin arka kenarları ile eklemleşir; arka kenarı ise fissura orbitalis cerebralis'in alt kenarını yapar.

Uzunluğuna olan ikinci yüz crista infratemperalis denilen enine bir ibikle ikiye ayrılır; üst bölümü fossa temperalls'i yapmaya yardım eder; alt bölüm fossa infratemporalisin tavanını yapan facies infratemporalistir.