Kan Hastalıkları Laboratuar Çalışmaları

Demir eksikliğinin doğru tanısı için çeşitli laboratuar testleri gerekir. Serum demiri, transferin demir bağlama kapasitesi ve serum ferritin seviyesinin ölçümleri büyük öneme sahiptir. Kullanılan diğer ölçümler; kemik iliği aspirasyon materyalinde rettiküloendotelyal demir depolarının direkt gözlenmesi ve eritrosit protoporfirin düzeylerinin ölçümüdür.

A. Serum Demir Çalışmaları

Serum demiri (SD), transferine bağlı demir miktarının direkt ölçümüdür. Normal bir bireyin serum demir değeri 50-150 /-Lg/dL‘dir. Total demir bağlama kapasitesi (TDBK), transferin tarafından bağlanan emir miktarının ölçümüdür, bu yüzden serum trans-:erin seviyesinin dolaylı bir göstergesidir. Normal TDBK 300-360 /-Lg/dL' dir. SD ve TDBK (transferin seviyesi), transferinin demir ile % saturasyonunu hesaplamakta kullanılır (SJ{fIBC total demir bağlama kapasitesi = % saturasyonu). Normal demir dengesi durumunda, saturasyonu % 20 ile % 50 arasındadır. Demir saturasyon u % 20'nin altına düştüğünde, ilik artmış eritropoezi desteklemek için yeterli miktarda emiri elde etmekte güçlük çeker. Saturasyon, % 50-50 i aştığında, parankimal dokulara demir akışı artar, hepatositler, kalp kası, deri ve hipofiz bezinde demir yüklenmesi meydana gelir.

B.Serum Ferritini

Serum ferritini, total vücut demir depolarını değerdirmekte kullanılır. Normal erişkin erkeklerde, serum ferritin seviyeleri 50-200 /-Lg/L' dir. Bu, erkeklerde bulunan 800- 1000 mg veya daha fazla doku demir depoları ile uyumludur. Demir depoları azaldığında, serum ferritin seviyeleri 15-20 J.Lg/L altına düşer. Depolar tükenince, demir eksikliği eritropoezisi ortaya çıkar. Demir yüklenme durumlarında, serum ferritini birkaç bin mikrogram seviyelerine ulaşabilir.

C. Serum Transferrin Reseptörü

Enzin-Iinked immunosorbernt assay (ELISA) ile bakılan serum transferin reseptör (sTfR) düzeyleri, serrum ferritin seviyeleri ile birlikte, demir depolarının ve kemik iliğine demir sunumunun azaldığı demir eksikliği ve depolardan demir salınımının bloke olduğu inflazaasyon durumlarında kullanılır. Günümüzde serum TfR için birçok ticari ölçüm yöntemi bulunmaktadır, ancak bu yöntemlerin iyi standardize edilmemeleri nedeniyle, test olması gerekenden daha az yararlı haldedir. sTfR seviyeleri (normal = 5-9 /-Lg/L) , demir depoları yok olduğunda hızla artış gösterir (serum ferritini< 40 /-Lgil). Böylece, demir eksikliğinde, sTfR seviyeleri aneminin şiddeti ile orantılı olarak artar. Fakat sTfR seviyeleri, myeloproliferatif ve lenfoproliferatif hastalığı olan kişilerdeki gibi inefektif veya efektif eritropoeze bağlı olsun yada olmasın, eritroid prekürsör hücrelerin proliferasyonuda artışın görüldü durumlarda da artar. Bu yüzden, yüksek sTfR seviyesi ilik değerlendirilmesi ile koordineli olarak yorumlanmalıdır. İnflamatuar anemili hastalarda (kronik hastalık anemisi), sTfR seviyeleri normale yakındır, bu da normal veya artmış retiküloendotelyal demir depolarını ve hipoproliferatif eritroid kemik iliğini yansıtır. Log(serum TfR/ferritin) oranı, demir eksikliği ve enflamasyon arasındaki en iyi ayırıcı olabilir. Düşük değerler ( 2.5) tipik olarak bir inflamatuar anemiyi gösterirken (kronik hastalık anemisi), 2.5 üzeri değerler demir eksikliği anemisini düşündürür.

D.Kemik İliği Demir Depoları

Retiküloendotelyal hücrelerdeki demir depo miktarı, kemik iliği aspirasyon partiküllerinin prussian mavisi ile boyanmasıyla saptanabilir. Genellikle yayınlarda, depoların O' dan 4( + )' e basit bir skalası kullanılmaktadır. Bu dereceleme sistemi, eritropoezis için gerekli olan demir miktarı ile uyumludur. Ancak, serum ferritin seviyesi kadar iyi bir doku yüklenme ölçüsü sağlamaz. Herediter hemokromatozisli hastalar, belirgin karaciğer parankimal hücre yüklenmesi rağmen normale yakın retiküloendotelyal depolarına sahiptir.

İlik demir boyası, eritroid prekürsörlere demir aktarımını değerlendirmekte de kullanılmaktadır. Normalde, gelişmekte olan kırmızı kan hücre prekürsörlerinin % 40-60'ının sitoplazmasında demir granülleri görünür, bu hemoglobin üretimi için kullanılmayan fazla demirin göstergesidir. Bu hücreler, sideroblast olarak adlandırılırlar. İliğe demir alınımı düştüğünde kemik iliğindeki sideroblastların sayısı hızla azalır, bu da demir eksikliği eritropoezisinin hassas bir ölçütüdür.

E.Eritrosit Çinko Protorfiriniz

Eritrosit çinko protoporfirini ölçümü aynı zamanda, erken demir eksikliğine bağlı eritropoezin taramasında kullanılabilir. Intrasellüler protoporfirin seviyeleri, anemi olmadan önce bile artar. Bu durum, demir temini ile mitokondrideki protoporfirin üretimi arasındaki dengesizliğin bir sonucudur. Metod, oldukça az miktarda kan gerektirdiğinden ve çinko protoporfirininin hem'e oranı portable bir hematoflorimetre ile çabucak ölçülebildiğinden özellikle çocuklarda demir eksikliği eritropoezisini taramak için oldukça yararlıdır. Ortalama normal kırmızı kan hücre protoporfirini, 30 }.Lg/dL-eritrosit (eritrositlerin desilitresinde 30) dir. Demir eksikliği anemisinde bu seviye 100 }.Lg/dL gibi değerlere yükselmektedir. Artmış protoporfirin seviyeleri, kurşuna maruz kalan çocuklarda da görülmektedir. Kurşun, demirin son basamağı ve hem oluşumunda gerekli olan protoporfirin halkası için zorunlu bir enzim olan hem sentetazı inhibe eder. Protoporfirinin yalancı yüksek değerleri bilirubin seviyesi artmış hastalarda veya hemodializ hastalarında da görülebilir.

F.Retikülosit Hemoglobin İçeriği

MCV ve MCH, dolaşımdaki eritrositlerin yavaş döngüsünden dolayı demir eksikliğinin hassas olmayan parametreleri iken, retikülositlerin hemoglobin içeriği (CHr), demir eksikliği eritropoezisinin başlangıcının ilk bir iki gününde azalır. Ancak, CHr, tarama testi olarak kullanıldığında spesifitesi düşüktür. Günümüzde sadece tek bir otomatik sayaç (Bayer Audia) ölçüm yapmak için donanımlıdır.