Kalp - Damar Sistemi Hastalıkları Ateoskleroz Hastalığı ve Müdavi Beslenme ve Hayati Rejim

KLİNİK BİLGİLER

Atroskleroz'un karakteristik vasfı, arteri kan damarlarının duvarında kolesterololuşmasıdır. Kolaemilerı karbonhidratlar ve yemeklerde haddinden fazla hayvan i menşeli yağ kullanmalar, hümüral faktörler ve lipid mübadelesinde sinir bozukluğu hastalığın geliş-mesinde belirli roloynarlar. Sertleşen arter ve kılcal damarlar verimli ve elastiki olamadıklarından ve kırılır olduklarından kan dolaşımına cevap veremez olurlar. Ençok kalp faaliyetini zorlaştırırlar ve ikinci derecede birleştirici, bağlayıcı dokular büyüyerek, derece derece ilerlemek!.c miyokardisklerozu oluştururlar. Bu gibi hastalarda kalp nalüyesinde ağrılar olur, daha sonraları kalp faaliyeti yavaşlamağa başlar. Beyin damarlarına da arız olunca hafızada zayıflama görülür, genellikle yakın hadiselerde unutkanlık meydana gelir, baş dönmesi, baş ağrısı, akli işlerde çabuk yorulma, dikkat konsantrasyonunda kifayetsizlik vb. emareler baş gösterir. Avort kavs aterosklerozunda göğüs kemiği ardında ve göğüskafesinin yukarısında ağrılar başlar, ve çoğu şikayetsiz gelişir. Kol ve bacakların büyük kan damarlarına anz olunca, yürürken ağrılar olur. Ayak ve kollarda ani silkinmeler, karıncalanmalar his edilir. Aterosklerotik değişiklikler böbrek arter damarlara da sirayet eder, Hastalık gelişiminin son safhalarında temizleme fonksiyanlarında bozukluklar ve böbrek yetersizliği görülür.

BESLENME MADDELERİNİN SEÇİMİ

1. SÜT VE SÜTLÜ MAMULLER

Müsaade Edilenler: Günde 400 g az yağlı veya yağı alınmış süt ve yoğurt, 12 saat ekşitilen kefir, ayran, kımız, diyetik ekşimik, taze mayalanmış peynir, yayıkta dövülmüş sütten peynir, keçi peyniri, diyetik peynir, yağı alınmış süt tozu, kuru yoğurt.

Sınırlananlar : Yağı alınmış inek peyniri, taze kaş-kaval, yağsız hollanda peyniri, diyetik peynir, az yağlı kaymak % 12 yağlı, yoğurt.

Yasaklananlar: Koyun ve manda sütü, tamyağlı inek sütü, salarnuralı koyun ve karışık beyaz peynir, kaşkaval, gravier peynir, tamyağlı kaymak (% 30 - 45 yağlı), koyun ve manda yoğurdu, yoğunlaştırılmış sütler, kuru sütler, peynir suyu.

2. ET VE ETLİ MAMULLER

Müsaade Edilenler : Ekstrakt maddelerden arındırılmış yağsız etler (et suda biraz kaynadıktan sonra süzülür bu su atılır, en doğrusu et soğuk suda tutulmalı)- dana, gevrek sığır eti, yağsız kuzu, ehli tavşan, ev kuşları-piliç, üveyik, genç tavuk, yağsız hindi, tokat tavuğu, japon bıldırcını

YasaklananLar: Kuşların derisi, kıkırdak, zar, kolbas, konserve etler, karaciğer ve et ezmeleri (rnuhtevalarında çok yağ ve baharat vardır), sakatat, yağlı kuşlarördck, kaz, yağlı ve kart horoz ve tavuk, hindi, av hayvanları (çok miktarda ekstrakt maddeler ihtiva eder), et suları.

3. BALIK VE BALIK MAMULLERİ

Müsaade Edilenler: Yağsız deniz (okyanus ve dere balıkları- alabalık, tekir, beyaz balık, tatlı su kefalı, kı-zılkanat, mercan balığı, tuna uskumrusu, sazan, kefal, merluz, sayda, kılıç, sasa, ilkbahar safridi, ilkbahar uskumrusu, lüfer, kalkan (günde 100 - 200 golmak üzre haftada 2 - 3 defa; balıklar soğuk suda bırakıldıktan sonra bir az 3 - 5 dakika kaynatılarak ekstrakt maddeler atı-lır), bazı balık olmayan deniz ve okyanus ürünlerimidye, su yosunları, deniz lahanası (antisklerozik hassaya sahip).

Sınırlananlar: Istiridye, ahtapot.

Yasaklananlar : Yağlı deniz ve dere balıkları- Palamud, torik, ton, yılanbalığı. sam, morina, küçük morina cinsi, alabalık, sonbahar uskumrusu okyanus us kumrusu, garos, çiroz, tuzlanmış balıkl~r- hamsi, selödka, taze tuzlanmış uskumru, palamud, sasa, vs., balık konserveleri, balıklı kahvaltılar, buğulanmış balıklar- lakerda, uskumru ve palamud, rirıga, balık ezmeleri, salamuralı balık konserveleri, havyar.

YUMURTA VE YUMURTALI MADDELER

Müsaade Edilenler: Yumurta akı.

Sınırlananlar : Bütün tavuk yumurtası- haftada-2 - 3 yumurta, atroesklerozun ağır şekillerinde haftada 1/2 ile ı yumurta verilir.

Yasaklananlar: Yumurta sarısı, toz yumurta, krem karamel, rr.ayonez, kremalar.

5. YAGLI MADDELER

Müsaade Edilenler: Nebati yağlardan birinci elde mısır, zeytin, susam daha sonra ayçiçeği, soya, ceviz, fıstık ve haşhaş tohumu.

Sınırlananlar: Taze inek tereyağı (günde 10 g), dü-şük yağlı inek tereyağı, nebati yağlardan yapılmış margarinler.

Yasaklananlar : Hayvani yağlar- koyun ve sığır iç yağları, ördek, kaz ve balık yağları, ceviz yağı.

6. SEBZE VE SEBZE KONSERVELERİ

Müsaade Edilenler: Yemek şeklinde, salata, garnitür şeklinde türlü sebzeler, beyaz lahana (organik terslik yok ise), karnıbahar, soğan, patlıcan (organik terslik yok ise), prasa, domates, kereviz, patates, alabaş, havuç, biber, gamba, hıyar yeşil fasulye ve yeşil bezelye (terbiye edilerek verilmeli), kabak, kırmızı pancar, kırmızı lahana (salata şeklinde verilmeli), marul, kabuğu soyulmuş rnercimek, sterilize sebze konserveleri, dondurulmuş sebzeler, sebze suları natürel ve sterilize), meyve kombinizonunda .s ebzeli sular, (kokteyl suları).

Sınırlananlar : Kırmızı turp, mantar, . ıspanak, kuru fasulye (kabukları soyularak püre şeklinde verilir), nohut, mercimek, soya, (lesitince zengin, kanda kolesterin muhtevasını azaltacak tesirdedir).

Yasaklananlar : Bakla, kuzukulağı, labada, ısırgan, ıspanak (kalsiyum tuzları ve oksalat bakımından zengin olduğundan, aterosklerozun gelişmesi bakımından ehemmiyeti vardır).

7. MEYVE VE MEYVE KONSERVELERİ

Müsaadee Edilenler: Çiğ ve pişirilmiş her türlü meyveler-e- çilek, kavun, karpuz, üzüm, 'elma, armut, ayva, ahududu, kiraz, vişne, muşmula, böğürtlen, kabak, kızılcık, az şekerli sterilize komposto, meyve ezmesi, bütün meyveli çocuk yemekleri.

Yasaklananlar : Şekerli komposto, kuru yemişler-shurma, incir, kuru üzüm, mavi bardakeriği, hoşaf, badem, kestane, ceviz, kabak ve ayçiçeği çekirdekleri, taze incir.

Yasaklananlar : Fındık, fıstık, 'ceviz.

8. EKMEK VE EKMEK MAMULLERİ

Müsaade Edilenler: Buğday ekmeği, tip ekmek, kı-zartılmış ekmek, peksimet, makarna mamulleri yumurtasız, lesitinli (şehriye, kuskus, makaron), irmik, yulaf içi (aterosklerozlu hastalara bilhassa yararlıdır), kara buğday, yulaf içinden yapılan bisküviler, pirinç, bulgur. suda 24 saat ıslatılmış buğday kurutularak un haline getirilir ve yemekte birer veya ikişer kaşık alınır (E vitaminince çok zengirıdir), aşüre, iri öğütülmüş undan bi sküvi, nebat i yağ ve yumurta akından yapılmış kek.

Sınırlananlar : İnek tereyağından, nebati yağ ve margarinde yapılmış bisküviler, beyaz ekmek, taze ve yumuşak ekmekler çok zor hazım olunur.

Yasaklananlar: Yağla pişirilen bisküviler, börek, kandil, gözlerne, kızartma kahvaltılar.

9. ŞEKER ŞEKERLEME VE TATLı MAMULLER

Müsaade Edilenler: Fruktoz, sorbit, ksilit, sakarin, siklamen, dulsin, arı sütü, arı tozları.

Sınılananlar: Saf kovan balı, glikoz- sıvı ve kristaI, şeker ve şekerli mamuller (günde 50 g kadar), mar-o melat, tatlılar, reçel, ezmeler.

Yasaklananlar : Çikolata çikolatalı mamuller ve bonbonlar, soya şekerleri, lokum, vafla, torta, pasta, yağlı remalar, şerbetli, yufkalı tatlılar+- baklava, saraylı. kadayif, tulumba tatlısı, tırtıllı baklava vs., kurabiye.

10. İÇECEKLER

Müsaade Edilenler: Papatya, ıhlamur, ceviz içi perdeleri (çok miktarda iyod tuzları ihtiva eder), papatya, nane, yemişken, atkuyruğu, zemberek otu (ateroskleroz hastalarına çok yararlı olan silisyum tuzları ihtiva eder) çayları, kuşburnu maydanoz haşlama suyu (organizma üzerinde temizleyici tesiri var), kereviz haşlaması (hayati fonksiyonları kuvvetlendirir), kırmızı ve sarı kantaron çayı, hafif rize çayı, meyve suları - natürel veya sterilize sular (tatlı olurlarsa adi çeşme suyu veya maden suları ile sıvıklaştırılır), şekersiz nektar, balşerbeti, az mineralli maden suları, kafeini alınmış kahve veya kahve yerine çavdar ve leblebi kahvesi. {1 çorba kaşığı papatya çiçeği 200 g kaynar su ile demlenir, ı saat bekletildikten sonra süzülür ve ı günde iki defada alınır; YEMİşKEN 1 çorba kaşığı yaprak ve çiçeği 250 g kaynar suda 2 saat bekletildikten sonra süzüliir günde 3 defa yemeklerden evvel alınır; NANE- 2 çay kaşığı ufalanmış nane 250 g kaynar suda çay gibi demlenir, şekersiz 3 defada yudumlanarak içilir;

ATKUYRUGU- ZEMBEREKOTU . saplarından 4 çorba kaşığı 250 g kaynar suda haşlanır, 2 günde yudumlanarak alınır; KUŞBURNU meyveleri hafifce dövülür, 250 g kaynar suya atılır ve 8 - 10 dakika kaynatılır, çay gibi içilir. MA YDANOZ kuru yaprak ve kökünden 1 çorba kaşığı, tohumundan 1/2 çay kaşığı 250 g kaynar suda demlenir, tohumlar soğuk suda 2 saat bekletilir, süzülür ve 1 günde içilir; KEREVİz kök meyve usaresinden günde 3 defa 1 - 2 çay kaşığı alınır, tohumlarından 1 - 2 çay kaşığı dövülür 250 g kaynar suda demlenir, soğuyunca süzülür ve 1 günde içilir; KIRMIZI KANTARON saplardan 1 çay kaşığı 200 g kaynar suda demlenir günde 3 defada alınır; SARI KANTARON ufalanmış saplardan 1 çorba kaşığı 250 g kaynar suya atılır ve 10 - 15 dakika kaynatıhr, 1 günde içilir. Çaylar her zaman yemeklerden 20 - 30 dakika evvel alınır.

Sınırlananlar: Sakarinli boza, sakarinli serinletici içecekler, şekerli nektar.

Yasaklanaıılar: Kahve, kakao, gazozlu içeceklerin hepsi. yoğun alkollu içkiler, şaraplar.

11. BAHARATLAR

Müsaade Edilenler: Maydaııoz, dereotu, cubrika, nane, domates püre, kereviz, tatlı kırmızı biber, sarımsak (sindirim sistemınde rahatsızlık olmadığında, limon suyu (yani tahammülolunursa limon suyu mide duvarını tahriş eder), vanilya.

Yasaklananlar : Kara biber, bahar, defne yaprağı, tarçin. karanfil, hindistan cevizi, zencefil, ad biber ve çuşka biberi, soslar «ketçap», «tangra» vs ..

12. MUTFAK TUZU: Ateroskleros'un hastalık durumuna göre kısıtlanır veya yasaklanır.

MÜDAVİ BESLENME PRENSİPLERİ

Diyet hazırlığında temel prensipler şunlardır:

1. Nebati yağlar tercih edilmeli, yağlı maddelerde kısıtlama yapılmalı.

2. Kolesterol ihtiva eden gıda maddelerinde kısıtlama yapılmalı veya yasaklanmalı.

3. Çoğu hayvani menşeli olmak üzre normal miktarda albümin alınması.

4. Karbonhidratlar azaltılarak sınırlandırılır. Çabuk emilen karbonhidratlar (endüstriyal şeker, şekerli mamuller, glikoz, fruktoz, kovan balı vs.) kısıtlanır.

5. Et ve balık ekstrakt maddeler kaynatılarak atı-lır, yasaktır.

6. Ateroskleroz hastalarının yemekleri meyve ve sebze (günlük meyve 400 g, sebze 700 g kadar) bakırnından zengin olmalı. Gerekli vitamin ve madeni tuzlar ve bilhassa mikroelementler ve ham seluloz elyaflı meyve ve sebze ile bol miktarda alınır. Bazı günlerde, özellikle vücut ağırlığı normalin üstünde olanlar, yalnızca meyve ve sebze yemek suretiyle iç organlarda temizlenmeyi sağlamalıdırlar, yaş ve ham gıda almalıdırlar.

7. Haftada bir veya iki gün etsiz yemek almak suretiyle sindirim sistemi organizmasında gerekli temizlik yapılmalı, maddeler mübadelesi ile organizmada biriken zararlı maddelerin atılması temin edilmeli.

8. Yemeklerde bal yapan arıların biyolojik faaliyetlerinden yararlanmak lazımdır. (biyostimulatörce zengin) arı sütü, arı tozu (tal) , bunlar özellikle yaşlı ve yaşları-mağa başlayanların organizmasında, mübadele seyrini faaliyete geçirirler.

9. Deniz ve okyanus ürünlerinden geniş ölçüdeyosunlar, balıklar, midye, deniz lahanası vs. den yararlanılmalı.

BESLENMEDE MUTFAK İŞLERİ

Diyetik beslenmede en iyi usul, gıdalar suda kaynatılmalı, buharda, düdüklü tencere veya fırında, ıskara, çevirme ve su banyosunda pişirilir. Bundan başka meyve püreleri, terbiye, meyve ve sebze sularının çıkarılmasından da yararlanılır. Kızartma ve kavurma iştiha açıcı olduklarından sakırıılmalı, bunlar hastayı şişmanlığa sevk eder.

BESLENME REJİMİ

Beslenme rejiminde, mutlaka muayyen saatlarda, azar ve sık yemek temin edilmeli. Hasta çok yemekten sakınmalı. çünkü sistematik çok yemek insanı şişmanlığa götürür, şişmanlık ise, ateroskleroz hastasında rahatsızlıkları ziyadeleştirir. Normal üstü şişman kimselerin. viicut ağırlığı normal ve normal altı kimselere nisbetle miyokard infarkt'a 4 defa daha ziyare maruz kaldıkları tesbit edilmiştir.

PROFİLAKSi VE HAYATi REJiM

Aterosklcroz hastalığından korunmak için en mühim araç, doğru ve dürüst beslenmektir. Haddi-zatında bu hastalık ile ilgili profilaksi rejim, çok erken yaşlarda, hatta sabavet devresinden başlayarak, olgunluk devresine kadar devam etmeli. Özellikle 40 yaşlarından sonrada daha dikkatli davranılmalıdır. Küçük çocuklara, genellikle zararları belli ve ilmen sabit hayvan menşeli yağlamı çok kısıtlı kullanılması öğretilmeli. Kolesterince zengin hayvan iç organları (sakatat) sınırlı olarak sofraya konulmalı. Gıdalarda her zaman ne yokluk ve nede aşırı-lık olmamak kaydiyle. Özellikle 30 yaşlarmdan sonra itidal üzre alınmasına dikkat edilmeli. Bu meyanda ta çocukluk yaşlarından itibaren tatlı gıdaların- şeker, bonbon, helva, torta, pasta, çikolata ve ilah- tatlıların itidal üzre alınmalanna ta küçük yaşlardan çocuklara alışkanlık kazandırılmalı. Şişmanlık, ve aşırı derecede iştiha açıcı besinlerin alınmasına karşı mücadele veril, meli. Çocuklar basit ve hazmı kolay besinleri almalarına alıştırılmalıdır

Daha çok nebati besinler kullanılmalı. Nebatların muhtevasında silisyum tuzları vardır. Silisyum kan damarlarına elastikiyet verir, ateresklerozdan korunmada mühim roloynadığı ilmen sabittir. Ateroskleroz hastah-ğında, dokularda silisyum muhtevalı tuzlarda ani azalmalar müşahede edilmiştir. Netice itibarıyla kan damarları duvarlarında elastikiyet azalır. Bu azalış kan damarlarından aşırı derecede yağlı ve yağa benzer unsurların nufuzuna neden olur. Silisyumca zengin olan maddelersüt, atkuyruğu (zenberekotu), yeşil otlar, palmiye ve sairedir. Ateroskleroz hastalığının başlangıcında, sistemli şekilde atkuyruğu sapları haşlaması içmek çok yararlıdır.

Mühim miktarda silisyum .inek sütünde bulunur. Bundan dolayı çocuklara, ta küçük yaşlarda inek sütü içmelerine alıştırılmalı, günde SOO g almaları çok yararlıdır. Ateroskleroz profilaksisinde ana unsur olan, sinir sisteminin çok iyi durumda tutulmasına dikkat edilmeli. Aşırı bedeni ve akli yorgunluktan kaçınılmalı, ferdin kendi imkan ve durumuna göre iş ayarlanmalı. Sigara ve alkollu içkilerden mutlaka vazgeçilmelidir. Fiziki idmanlara sistemli bir suretde yönelmelidir. Sinir sistemininin huzur ve sükünu için uykunun tam alınması şartdır. Uykusuzluk halinde, buna sebep olan şeyin aranarak bulunması ve def edilmesi lazımdır. Sebepler arasındaaşırı yorgunluk, işin ağırlığı, uykudan evvel aşırı yemek gibi şeylerdir. Bu gibi durumlarda / açıkhava veya açık pencereIi odalarda yatmak -lazrmdır. Doktor müsaadesi ile müsekkin ilaçlar da alınabilir. Çalışma esnasında kı-sada olsa ara teneffüsler çok yararlıdır, sinir sistemine huzur getirir. Ateroskleroz hastalarına gece çalışmalanna müsaade edilmemeli.

İstirahat zamanının iyi organize edilmesi, organizmanın kuvvetlenmesine neden olur. Günlük çalışmalarda değişik işler, gezintiler, kendi zevkine göre hareket, jimnastik idmanları, kitap okumalar, günlük istirahatlar çok faydalıdır. Boş zamanlar, hiçbir vakit değersiz şeylerle heba edilmemeli. İleri yaşlılarda haftalık istirahatlar daha uzun olmalı.

Ateroskeroz hastalığında. bilhassa hip odinamizmden kaçınılmalı, aşırı yorgunluğa vardırmamak şartiyle fiziki, devai beden terbiyesi, sabah jimnastiği, soluk alma ve verme idmanları, hava banyoları gibi uğraşlar lazımdır. Açık hava gezintileri, engebeli yerlerde yürümeler, turizm, balık tutma gibi işler ateroskleroz profilaksi tedbirler dahilindedir.