Hücre Zedelenmesinin Nedenleri

Hücre zedelenmesi nedenleri bir motorlu araç kazasının neden olduğu gözle görülür fiziksel travmadan, metabolik bir hastalığın altında yatan kusurlu bir enzimin nedeni olan tek gen mutasyonuna kadar uzanır. Zedeleyici etkenlerin çoğu aşağıdaki gruplar halinde sınıflandırılabilir.

Oksijen Yetimi

Hipoksi veya oksijen eksikliği, aerobikoksidatif solunumu engeller. Bu hücre zedelenmesi ve ölümünün son derece önemli ve sık görülen bir nedenidir. Hipoksi, dokuda arteriyel akımının kesintiye uğraması veya venöz dönüşün azalması anlamına gelen iskemiden ayırt edilmelidir. Hipoksinin en sık görülen nedeni iskemi ise de oksijen eksikliği, pnömonide olduğu gibi, kana yetersiz oksijenlenmesinden veya kan kaybında; karbon monoksit zehirlenmesinde olduğu gibi kana oksijen taşıma kapasitesinin azalmasından da kaynaklanabilir. Hemoglobin ile stabil bir kompleks oluşturarak oksijenin bağlanmasını engeller).

Kimyasal Etkenler

Çok fazla sayıda kimyasal madde hücreleri zedeleyebilir; şeker ve tuz gibi zararsız maddeler bile, yeterince konsantre olduklarında osmotik çevreyi o denli değiştirirler ki, hücre zedelenmesi ve ölümü meydana gelebilir. Yeterince yüksek parsiyel basınçta oksijen de toksiktir. Çoğunlukla zehir olarak adlandırılan maddeler, membran geçirgenliğini, osmotik homeostazı, bir enzim veya kof aktörün bütünlüğünü bozarak hücre düzeyinde ağır zedelenmeye neden olabilirler.

Bu maddelerle karşılaşma, tüm organizmanın ölümüne neden olabilir. Çevremizde her gün karşılaşabildiğimiz potansiyel toksik etkenler arasında hava kirleticiler, böcek ilaçları, CO, asbest ve ethanol gibi sosyal "uyarıcı"lar bulunur. Tedavi edici ilaçlar bile duyarlı bir hastada veya aşırı uygunsuz kullanım durumunda hücre veya doku zedelenmesi oluşturabilir.

İnfeksiyon Etkenleri

Bunlar mikroskopta seçilemeyen virüslerden metrelerce uzunluktaki şerit solucanlara kadar olabilir. Bu iki uç arasında Rickettsia'lar, bakteriler, mantarlar ve protozoonlar bulunur. Enfeksiyon patojenlerin zedelenmeye neden oldukları çok çeşitli yollar Bölüm 9'da ele alınırmıştır.

Bağışıklık Reaksiyonları

Bağışıklık sistemi vücudu patojenik mikroplara karşı savunursa da, bağışıklık reaksiyonları hücre ve doku zedelenmesine neden olabilir. Örnekler arasında, kişinin kendi dokularına karşı oluşan otoimmün reaksiyonlar ve genetik olarak duyarlı kişilerde çevresel etkenlere karşı görülen alerjik reaksiyonlar ayılabilir.

Genetik Defettire

Genetik defektler, Down sendromuna eşlik eden doğumsal mal formasyonlardaki kadar gözle görülür olabilecekleri gibi, Hemoglobin S'de orak hücreli anemiye neden olan tek arnino asidin yer değiştirmesindeki kadar küçük de olabilir. Genetik defektler, doğuştan metabolizma kusurlarında olduğu gibi, fonksiyonel proteinlerdeki bozukluk nedeniyle veya zedelenmiş DNA‘n, yanlış katlanırmış proteinlerin depolanmasıyla hücre zedelenmesine neden olabilir. Tüm bu durumlar, aksaklık onarılamaz olduğunda hücre ölümü sürecinibaşlatır. Genetik yapıdaki farklılıklar da maddelere ve diğer çevresel zararlı etkenlere karşı duyarlılık derecesini etkileyebilir.

Beslenmeyle İlgili Dengesizlikler

Küresel refahın artmakta olduğu günümüzde bile, beslenmeyle ilgili eksiklikler hücre zedelenmesinin önemli bir nedeni olmayı sürdürmektedir. En önde gelen örnek, yardıma muhtaç topluluklardaki protein-kalori yetersizliği olsa da, yaşam standardının yüksek olduğu ülkelerde de belli vitamin eksiklikleri seyrek değildir (Bölüm 8). Beslenme aşırılıkları da, obesitenin tip 2 diabetes mellitus riskini artırmasındaki gibi, önemli müridime ve mortalite nedenidir. Hayvansal yağlar yönünden zengin olan gıdalar, atheroskleroz oluşumunda Ve kanserin de aralarında bulunduğu pek çok hastalığın daha yıkıcı olmasında suçlanın aktadır.

Fiziksel Etkenler

Travma, aşırı sıcak veya soğuk, radyasyon, elektrik şoku ve atmosfer basıncındaki ani değişikliklerin hepsi hücreler üzerinde çok çeşitli etkiler gösterebilir

Yaşlanma

Hücresel yaşlanın, tek tek hücrelerin ve dokuların çoğalma ve kendini onarma yeteneklerinde değişmelere yol açar. Tüm bu değişimler zedeleyici etkenlere karşı direncin azalmasına, sonuçta hücrelerin ve organizmanın ölümüne neden olur. Hücre yaşlanılasının altında yatan mekanizmalar bu bölümün sonunda ele alınmaktadır.