Guatırın Nedenleri Nelerdir

Tiroid bezi büyüdüğünde hormon üretimi seviyesi aynı kalabilir ya da azalma, çoğalma gibi değişimler olabilir. Bu durumun solunum güçlüğü, uyku bozukluğu, kilo alma ya da kilo kaybı, çarpıntı ve öksürük gibi fizyolojik pek çok belirtisi görülür. Basit, kalıtsal ya da diğer nedenlere bağlı olmak üzere üç türde guatr vardır ve farklı türlerine göre guatr hastalığının nedenleri de değişebilir.

İyot Eksikliği
Dünya genelinde guatr hastalığının en yaygın nedenlerinin başında iyot eksikliği gelir. Tiroid bezinin başlıca aktivitelerinden biri, tiroid hormonu üretmek üzere kandan iyot toplamaktır. Vücutta yeterince iyot olmadığında sorunlar başlar. Beyin, tiroid hormonu üretmesi için tiroid bezine sürekli sinyaller gönderir ve bu sinyaller hormon üretmeye çabalayan tiroid bezinin büyümesine neden olur.

Ülkemizde iyot eksikliği ve guatr oldukça yaygındır çünkü iyot besinlerden alınır ama bu besinlerin (hayvanlar da dahil) iyotlu topraklarda yetişmesi gerekir. Deniz kenarındaki topraklarda ve deniz ürünlerinde iyot boldur ama daha içerilerde, denizden uzak bölgelerde yaşayanlar, burada yetişen besinlerden gerektiği kadar iyot alamayabilir. Türkiye’nin çeşitli bölgelerindeki topraklardaki iyot azlığı, kişilerin de günlük iyot ihtiyacını karşılayamamasıyla sonuçlanır. Örneğin Amerika’da, bu sorunun çözümü için temel gıda maddelerine iyot katılır.

Pek çok ülkede iyotlu tuz üretimiyle bu sorunun önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Bir süre iyi bir önlem olarak görünen bu yöntem şimdilerde, sağlıklı beslenme adına kişilerin beslenmelerinden tuzu çıkarmaya başlamalarıyla daha az etkili olmaya başlamıştır.

Bağışıklık Sistemi Bozukluğu
Graves hastalığı ve Hashimoto hastalığı yaygın tiroid hastalıkları arasındadır. Bu hastalıklar otoimmün, bağışıklık sistemi hastalıklarıdır ve vücudun bağışıklık sistemi, kendi sağlıklı tiroid dokularına karşı saldırıya geçtiği için oluşur. Graves hastalığı aşırı hormon üretimine, hipertiroidi diye de bilinen duruma yol açar. Bağışıklık sistemi enfeksiyonlara karşı savaşan proteinleri tiroid bezine gönderir. Bu durum tiroid bezini hareket geçirir ve böylece gereğinden çok çalışan tiroid bezinde büyüme, guatr görülür.

Hashimoto hastalığı ise iltihap nedeniyle tiroid daha az çalışıp, hormon üretme yeteneğinde azalma olduğunda ortaya çıkar. Tiroid hormonu seviyeleri düştüğünde, bir sinyal olarak başka bir hormon devreye girer ama tiroid bezi bu sinyale cevap veremez ve şişer.

Tiroid Nodülleri
Kimi zaman anormal hücre büyümeleri tiroid bezinde, nodül denilen yumruların oluşmasına neden olur ve bu nodüller de tiroid bezinin genişlemesine, nodüler guatra yol açar. Çoğu nodül iyi huyludur ancak çeşitli kaynaklara göre %5 ila % 10 arasında değişen oranda kansere rastlama olasılığı olduğu vardır. Bir nodülün iyi huylu olup olmadığı tüm nodüllere ayrı ayrı biyopsi (parça alınması) yapılması sonucunda anlaşılır.

Sigara
Sigara içmekle guatrın ortaya çıkmasında bir bağlantı olabilir. Tütünde bulunan kimyasallar vücudun iyottan faydalanmasını engelleyebilecek özelliktedir. Hem sigara içip hem de günlük besinlerinden yeterince iyot alamayan kişiler, guatr açısından özellikle risk altındadırlar.

Hamilelik ve Ergenlik Dönemi
Hamilelik ya da buluğ çağ dediğimiz ergenlik döneminde, hormon seviyelerindeki değişiklikler tiroid bezini etkileyebilir ve bu durum guatrın ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir.

Lityum
Özellikle depresyon ya da bipolar bozukluklar gibi psikolojik sorunların tedavisinde kullanılan ve lityum tuzu içeren ilaçlar, tiroid bezinin işleyişini etkileyebilir. Bu ilaçları reçete etmeden önce doktorun tiroidle ilgili kontrolleri yapması beklenir.

Enfeksiyon
Bir takım bakteri, parazit ve mantarlar nedeniyle görülen enfeksiyonların tiroid bezinde ağrı ve şişme yaparak, guatra yol açtığı bilinmektedir.

Aşırı İyot Alımı
Yetersiz olduğunda nasıl sorunlara yol açıyorsa, vücutta fazla iyot birikmesi de tiroid bezini etkiler ve guatra neden olur. Sürekli iyot yönünden zengin yiyeceklerle beslenmek, guatrı tetikleyebilir. Ülkemizde bu konuda en çok karalahana suçlanır ama bu besinle ilgili henüz bir görüş birliğine varıldığı söylenemez. Karalahananın ancak ve ancak, aylar boyunca ve her gün kilolarca tüketilmesi halinde guatra yol açabileceğini söyleyen doktorlar kadar, Karadeniz bölgesinde guatr hastalığına sık rastlanmasını, karalahana ve ceviz tüketiminin yoğunluğuna bağlayan doktorlar da var. Bu durumda en sağlıklısı, hiçbir besinde aşırıya kaçmamak ve dengeli beslenmek olabilir.

Radyasyona Maruz Kalmak
Radyasyona maruz kalmanın guatra yol açtığı durumlar olabilir. Kanser tedavisinde başvurulan radyoterapi örneğinde olduğu gibi, kimi hastalıkların tedavisi sırasında radyasyon kullanılır ve boyun bölgesine uygulandığında guatra neden olma ihtimali vardır.

Guatr Belirtileri

Tiroid bezi çok fazla büyürse, boyunda meydana gelen şişlik bariz biçimde guatra işaret eder. Ancak bazı durumlarda guatr belirtileri sadece baş ağrısı ya da nedensiz kaşıntı olabilir. Hatta bazı guatra hastalarında hiç bir belirti görülmemektedir.

Yine de en sık görülen guatr belirtisi tiroid bezinin şişmesidir. Bezin büyümesi nedeniyle, boyun bölgesinde aniden meydana gelen şişlik ya da şişlikler oluşabilir.

Bu şişlikler cilt yüzeyinde belirgindir ve tıraş olurken, makyaj yaparken fark edebilirsiniz. Şişliğin boyutları, küçük bir şişlikten, boynun alt bölgesinin tamamen şişmesine kadar değişebilmektedir.

Nadir durumlarda, aşırı şişen tiroid bezi soluk borusuna baskı yaparak nefes alıp vermeyi güçleştirebilir. Aynı baskı sonucu öksürük, hırıltılı nefes alıp verme ve yutkunma güçlüğü meydana gelebilir.

Ancak bu aşırı durumlar öncesinde, şişliği fark ederek bir uzmana gitme ihtiyacı duyarsınız ve doktorunuz tiroid bezinin bu tehlikeli durumlara yol açmaması için gereken müdahaleyi yapacaktır.

Yine guatr nedeniyle aşırı şişen tiroid bezi boyun bölgesinde bulunan damarlara baskı yapabilir ve kan akışını azaltabilir. Bu durumda oksijen azlığından dolayı baş dönmesi yaşayabilirsiniz.

Diğer Belirtiler: Guatrın diğer belirtileri arasında; kalp çarpıntısı, gözlerin şişmesi, titreme, ishal, mide bulantısı, kusma, terleme bulunmaktadır.

Guatr Tedavisi

Tedavi yöntemi dokto ve hastaya bağlı olarak 3 şekilde gerçekleşir: İlaç tedavisi, cerrahi müdahale, radyoaktif iyot tedavisi. Bu seçenekler hastalığın derecesine bağlı olarak doktor tarafından belirlenir. Teşhis için geç kalınmış ve hastalık ilerlediği takdirde, ameliyat kaçınılmazdır. Boyunda cilt pililerine paralel olan bir bölgeden 3-4 cm bir kesi yapılarak ameliyat başlar, çok acı verici bir ameliyat değildir ve ameliyat sonrası boyundaki iz estetik ameliyatla düzeltilebilir, ameliyat sonrası ses kısıklığı ve yutkunmada sorun yaşanabilir ancak bunlar birkaç gün içerisinde yok olmaktadır.