Eklem Hastalıkları

Eklemlerde duyulan ağrılar çeşitli hastalıkların belirtisi olacağından bunları sadece romatizma şeklinde yorumlamak doğru değildir. Eklem deyince buradaki kemiklerin yüzeylerini örten kıkırdak dckusu, eklem boşluğunu çevreleyen zar kapsülü (sincvial zar), bağlar (ligament) ve buralara yapışan adaleler bir bütün olarak düşünülmelidir.

Eklemi saran bağ dokusuna kcllojen doku denmektedir. Bu bağ dokusunda ve kemiklerde meydana gelecek iltihaplı veya dejenerativ değişiklikler türlü isimler altında eklem hastalıklarını meydana getirir. Akut eklem ağrılarının başında gelen ateşli romatizma (romatizma intanı) aslında sadece bir eklem hastalığı değildir.

Akut nöbetler gösteren kronik bir hastalıktır ve kalpte de yerleşir. Bazı enfeksiyon hastalıklarının seyri sırasında ani olarak bir eklemin şiştiği, kızardığı ve ağrıdığı görülebilir. Bunu basit bir mafsal ağrısı yani artralji olarak kabul edebiliriz.

Eklem içinde sıvı toplanırsa hid-rartroz‘dan, bir çarpma (travma) veya kırık sonucu kon toplanırsa hemartroz‘dan, eğer tek bir eklemde iltihap meydana gelmişse monoartrit‘ten söz edilebilir. Hastalık, birçok eklemi birden tutmuşsa, o zaman poliartrit şikâyetler var demektir.

Tüberkülozun belkemiğinde meydana getirdiği hastalığa Pott hastalığı (spondylitis tuberculosa), kalçada yaptığı hastalığa ise kcksalji gibi isimler verilmektedir. Diz eklemlerinde dejeneratif tipte meydana gelen hastalığa gonartroz adı, verilir. Genellikle iki dizde görülen düzensiz‘ şişlikler vardır, hareket esnasında krakman denen bir ses duyulur.

Yürüyüşe başlarken fazla olan ağrı biraz yürüdükten sonra azalır. Eklemlerde göçülen bütün bu romatizma benzeri kollajen doku hastalıklarında analjezik ve antiflojistik denilen ilaçlar kullanılmaktadır. Doğru olan hareket tarzı sebebe göre tedavi uygulamaktır.

Vücuttaki tüm kemikler birbirlerine eklemlerle bağlıdır. Sayısı 327'yi bulan eklemler, gittikçe artan hareketlilik derecelerine göre şöyle adlandırılır:

Fibröz veya kartilaginöz sinartrozlar (kraniyal kemikler, simfizis pubis) amfiartrozlar (vertebralar arası) diartrozlar (diz, kalça). Çoğunluğu oluşturan diartroidal eklemlerde, karşılıklı iki kemiğin hıyalin kıkırdaktan oluşan bir eklem yüzleri vardır. Bu kıkırdak tabakalarını sinovyal membran örter; sinovya ile çevrili eklem boşluğunda da hıyaluronik asit içeren eklem sıvısı yer alır.

Hareket yeteneği yüksek olan, ağır yük taşıyan eklemlerde daha belirgin olmak üzere, eklemler çevresinde tendonlardan bir sargı; eklem içinde de fibrokartilaginöz yastıkçıklar bulunabilir. Eklem hastalıklarının çoğu diartrozları tutar.

Eklem kıkırdağında (hıyalin kıkırdak); kondrositler (%5) ve matriks (%95) bulunur. Matriksin çoğunluğu sudan (%75) oluşur; ayrıca, proteoglikanlar (%20) ve tip II kollagen (%5) vardır. Proteoglikanlar arasında, heparan sülfat, keratan sülfat ve kondroitin sülfat gibi maddeler sayılabilir.

Damarsız olan eklem kıkırdağı, eklem sıvısından beslenir. Kıkırdak hücrelerinin zedelenme sonrası rejenerasyon yetenekleri çok sınırlıdır. Eklem sıvısı ile hıyalin kıkırdağı ayıran sinovyal tabaka; biri makrofajlara (A tipi), diğeri fibroblastlara (B tipi) benzer morfoloji ve davranış gösteren iki dizi hücreden oluşur.

Eklemleri ilgilendiren doğumsal hastalıklar arasında; doğuştan kalça çıkığı, doğumsal yalancı eklem, Ehlers-Danlos sendromunun (otozomal resesif veya dominant, kollagen sentezi bozukluğu) bazı tipleri, Marfan sendromu(otozomal dominant 15. kromozomdaki fibrillin geninin defekti), spondiloepifiziyal displazi ve bazı mukopolisakkaridoz tipleri sayılabilir. Otozomal olan bu hastalıkların yanısıra, epigenetik olarak da doğumsal anomaliler görülebilir. Bunların çoğu, organogenez sırasındaki mekanik veya metabolik sorunlara bağlıdır.

Farklı antiteler olarak ayrılabilecek eklem hastalıklarının sayısı 100'ün üzerindedir. Burada, yalnızca sık karşılaşılanlara ve eklem hastalıklarını genel olarak anlamada yardımcı olacağı düşünülen hastalıklara yer verilmiştir. Bu hastalıklar; dejeneratif, inflamatuar, metabolik ve enfeksiyöz olarak gruplara ayrılabilir.

Dejeneratif Eklem Hastalığı

Dejeneratif eklem hastalığı olarak da adlandırılır. (Yaygın olmamakla birlikte, en doğru adlandırma budur). Etiyopatogenetik olarak, öncelikle eklem kıkırdağını ilgilendiren bir hastalıktır; inflamasyon, hastalığı başlatan etken değildir.

Primer osteoartroz genellikle yaşın ilerlemesine paralel olarak artan sıklıkta ve diz (gonartroz), kalça (koksartroz) eklemleri ile vertebra faset eklemlerinde görülür. Yerel olarak adlandırılan bu tiplerin yanısıra, yaygın primer osteoartroz olarak adlandırılan ve kalıtımsal yönü (HLA 1-B8) bulunan tablolar da vardır. Primer tipin oluşumunda, yineleyen küçük travmaların rolü olduğuna inanılmaktadır. Ancak; ne yaşlanma ne travma, patogenezi açıklamada tek başlarına yeterli değildir. Eklem kıkırdağında yaşlanmaya bağlı değişiklikler, osteoartrozdaki değişiklikler ile örtüşmez: