Çölyak Hastalığı Belirtileri Ve Tedavisi

• Karın Bölgesinde öne doğru şişkinlik
• Yaşa göre kilo azlığı
• Kas zayıflığı
• Kansızlık
• Dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması
• İshal
• Kusma
• Bezginlik
• Nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları
• Büyüme geriliği
• Ağız içinde oluşan aftlar
• İştahsızlık, gaz şikayetleri
• Eklem ve kemik ağrıları
• Sinirlilik
• Ciltte kaşıntılı döküntüler

Çölyak hastalığı her yaşta teşhis edilebilmekle birlikte teşhisi zor olan hastalıklardan biridir. Çünkü belirtiler çoğunlukla ilişkili bir başka hastalığı da düşündürmektedir. Örneğin erken osteoporoz, kansızlık, teşhis edilmemiş laktoz alerjisi gibi hastalıklarla benzer belirtiler gösterdiğinden karıştırılabilir.
Çölyak hastalığının insan sağlığı üzerinde önem taşıyan birçok değişimlere neden olmasından dolayı doğru teşhisi önemlidir. Teşhis yöntemlerinden kan testleri serolojik özel testler (AGA, EMA) ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.

Çölyak Hastalığının Tedavisi Nasıldır?

Çölyak hastalığında ilaç, aşı veya cerrahi tedavinin yeri yoktur. Hastalığın en önemli tedavisi gluten maddesinin alınmamasıdır, yani hayat boyu diyet yapmak tedavinin temel prensibidir. Daha önce bahsedildiği gibi sadece buğdaygillerden doğrudan uzak durmak yetmemektedir, çünkü pek çok gıda ve gıda olmayan üründe gluten maddesi bulunabilmektedir.

Bu nedenle teşhis sonrasında alanında uzman bir diyetisyen ve Gastroenteroloji doktoru ile takip yapılması en önemli tedavi basamağıdır. Mevcut hasta dernekleri, hasta grupları ve internet forumları gibi hastaların bir araya gelerek deneyimlerini paylaştıkları sosyal alanlar da tedavinin önemli bir parçası olarak kabul edilebilir.

Buğdaygillerin diyetten arındırıldığı bu farklı ve yeni dünyanın uyumlu bir parçası olmak için gereken kimilerine göre zor sayılabilecek adaptasyon dönemi hasta dayanışması ile kolaylaşmaktadır. Mısır, pirinç ve soya unu buğday unu alternatifi olarak en önemli temel gıda maddeleridir. Ancak tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde bunların üreticisi olan kuruluşlar ayrıca buğday da işlediklerinden ötürü ayrı fabrika veya değirmen kullanan üreticilerden tedarik sağlanmalı veya sadece yetkili laboratuvarlardan temin edilebilen “glutensiz gıda” sertifikası aranmalıdır.

Yulafta teorik olarak gluten olmamasına karşın gluten maddesi ile bulaş ve karışım riski nedeni ile (tarlada arpa, buğday ve çavdar ile beraber büyüyebilir veya depolama-taşıma-üretim yeri-fabrika- alanında karışım olabilmektedir) genellikle tüm dünyada tüketilmesi önerilmemektedir.

Tedavi edilemezse çölyak hastalığının kısa ve uzun vadedeki riskleri nelerdir?

• Malabsorbsiyon
• Büyüme geriliği
• Hipokrommikrositer anemi
• Megoblastik anemi
• Kalsiyum ve K vitamini eksikliği
• Otoimmün hastalıkların prevelansında artış
• Osteoporoz
• Kısırlık, düşük
• Depresyon
• Lenfoma
• Kalın ve ince bagırsak kanserleri

Çölyak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhiste altın standart yöntem olarak kan testi ve endoskopi yöntemi ile ince barsaklardan biyopsi alınması gerekmektedir. Kan testinde trans-glutaminaz oto-antikorları araştırılır ve yukarıda bahsedilmiş olan bağışıklık sisteminin verdiği anormal reaksiyon test edilir. Kan testi pozitifliği varlığında alınan ince barsak biyopsisinin mikroskop altında incelenmesi ile barsaklarda düzleşme saptanırsa teşhis konulmuş olur. Bazen teşhiste problem veya sınırda sonuçlar ortaya çıkarsa HLA adı verilen proteinlerin genetik olarak hastada var olan alt-tipinin araştırılması ile de teşhis konulabilir.

Çölyak Hastalığı Nasıl Oluşuyor?

Çölyak hastalığı bir allerji değildir, “otoimmün hastalık” denilen bir hastalıktır. Hastanın genlerindeki anormallik neticesinde normal şartlarda bakteri-mikrop-antijen gibi düşünülmeyen tahıl kaynaklı gluten maddesi, yanlışlıkla bağışıklık hücrelerine yabancı- tehlikeli madde gibi tanıtılmaktadır. Buğday, arpa ve çavdar içerisinde bulunan gluten maddesi barsak hücrelerinin içerisine emilir. Hastalık için genetik yatkınlık olduğunda bu hücrelerin içerisinde (besin gibi emilim yapılmış olan) gluten maddesi bağışıklık sistemi tarafından “besin” olarak değil de “yabancı madde-zararlı madde” olarak algılanır. Bunun neticesinde, insanın kendi bağışıklık sistemi bu proteinin bulunduğu barsak hücrelerini yabancı ve tehlikeli madde içeriyormuş gibi görerek yok etmeye başlar. Sonuçta sayı ve işlev bakımından azalan ve kötüleşen barsak iç kaplayıcı yüzeyi düzleşir ve emilim alanı oldukça azalır.

Çölyak Hastalığı Hangi Besinler ile Oluşur?

Buğday ürünü olan her şey (un, ekmek, bulgur, irmik, makarna, bisküvi) en sık tüketilen gluten deposu yiyeceklerdir. Arpa ve çavdar kaynaklı gıdalar da bu şekilde riskli yiyeceklerdir. Ayrıca salça, mayonez, ketçap, salata sosları, hazır şekerlemeler, hazır patates kızartması, patates cipsi, mısır cipsi ve salam-sosis gibi gıdalarda gluten mevcuttur.

Gıdaların ötesinde ilaç kaplama maddeleri, şampuan,makyaj malzemeleri, oyun hamuru ve zarf-pul yapışkanları gibi hayatın içerisindeki pek tahmin edilmeyecek kadar malzemede de gluten kullanılmaktadır.

Çölyak hastalığı taraması yapılması gereken şikayet ve tıbbi durumlar;

• Aile bireylerinde Çölyak hastalığı öyküsü olması
• İltihaplı romatizma (Romatoid artrit), Tükrük bezi iltihabı (Sjögren hastalığı) veya tip-1 diyabet hastalığı olanlar
• Demir eksikliği, folik asit eksikliği,
• B12 vitamini eksikliğine bağlı kansızlık veya tekrarlayan kansızlık
• Uzun süren ishal
• Araştırılmasında teşhis edilmemiş karın ağrısı
• Karında şişkinlik ve ishal-kabızlık atakları ile seyreden spastik kolon (irritabl- hassas barsak) sendromu
• Nedeni bulunamamış karaciğer test bozukluğu
• Tiroidit (iltihaplı tiroid bezi) hastalığı
• Büyüme ve gelişme geriliği olan çocukluk
• Çölyak hastalığı deri döküntüsü
• Osteoporoz
• Down-Turner sendromları
• Nedeni bulunamamış kısırlık