Çıban Ve Tedavisi

Çıbanlar derideki önemsiz iltihaplanmalar olmakla birlikte, özellikle ergenlik çağında görünümle ilgili sorunlara ve bazı komplikasyonlara yol açabilir. Ergenlik çağında üstderide tam anlamıyla bir hormon fırtınası yaşanmaktadır.

Deride kıl kökünü saran kesecik (kıl folikülü), sebum adında yağlı ve koyu kıvamlı bir salgı üreten yağbezleriyle yoğun ilişki içindedir. Bunların ikisi firden kıl-yağbezi sistemini oluşturur.

Bu mikro sistemde iltihaplanma olursa, çıban meydana gelir. Yani çıban, bu sistemde irinli ve doku ölümüyle seyreden bir iltihabın kesin belirtisidir.

NEDENLERİ

Etken, hemen hemen her zaman stafilokok türü bir bakteridir. Bu mikrop aslında alışılmış bir deri asalağıdır ve zararvermeden deri yüzeyinde yaşar. Stafilokokların deride çıban gelişimine yol açabilecek kadar güçlenmesi için belirli koşulların bir arada bulunması gerekir.

Başka bir deyişle, stafilokokların hastalık yapıcı etkileri derinin yerel savunma süreçlerince engellenir ve stafilokoklar, ancak bu süreçler zayıfladığında saldırıya geçebilir.

En sık görülen neden, bağırsaktan bazı zehirli maddelerin emilmesidir. Bu maddelerden bazıları, vücuttan kılyağbezi sistemi aracılığıyla atılabilir; bu durum kıl kökünü saran keseciklerdeki yerel savunma süreçlerim zayıflatır ve stafilokokları hastalık yapıcı hale getirir.

Sivilce gelişimine yatkınlıkyaratan bir başka neden de şeker hastalığıdır: Şeker hastalarının vücudu ve derisi başta stafilokoklar olmak üzere birçok mikrop türünün gelişmesi için son derece elverişli bir ortamdır.

Ayrıca çıban gelişimini kolaylaştıran birçok dış etken de bilinmektedir: Derinin sürekli zedelenmesi (örneğin, sporculara uygulanan masajın etkisiyle) bunlardanbiridir; boyunda ortaya çıkan sivilcelerin nedeni ise giysi yakalarının sürekli zedeleyici bir sürtünme yaratmasıdır.

Çıban yalnızca deriyi, daha doğrusu derinin dermis katmanını ilgilendiren bir olaydır. Derialtı dokuları bu durumdan çok az etkilenir; zaten kıl-yağbezi sistemi dermis katmamnda bulunur.Stafilokoklar saldırıyı artırarak kıl kökünün çevresindeki dermis katmanına da yayılırlarsa, bu bölgedeki damarlar genişler ve dermis katmanı içine sınırlı miktarda bir sıvı sızar.

Akyuvar açısından zengin olan bu sıvı, kıl-yağbezi sistemini besleyen damarları tıkayarak sistemin ölmesine yol açar ve deri içinde çevresi sınırlanmış bir irin birikintisi oluşturur. Bu birikim de zamanla üstderiye doğru yaklaşarak üzerindeki üstderi tabakasını kaldırır ve her defasında kendine biraz daha yer açar. Böylece deri üzerinde, içerdiği irin nedeniyle sarımtırak görünümlü ve içinde kılyağbezi sisteminin kalıntısı bulunan bir kabartı oluşur. Bu son iki evre, çıbanın olgunlaşma aşamalarıdır.

BELİRTİLERİ

Önce derinin belirli bir noktasında yuvarlak, kabarık ve sıcak bir kızarıklık belirir. Üzerine parmakla basıldığında acı verir. İçindeki irinin yüzeye çıkma eğiliminden ötürü şişlik zamanla artar. Merkezi sanlaştıkça, ağrılar yok denecek kadar azalır; epidermis gerginleşir ve içindeki irin ile doku kalıntısının dışarı çıkmasını sağlayacak biçimde açılır. Yerinde, üstderi üzerinde herhangi bir yanlma olmaksızın hafif bir çukurluk kalır.

KOMPLİKASYONLAR

Çıbanın çıktığı yerler arasında en tehlikeli bölge kuşkusuz üstdudak ve burundur. Bu bölgelerde oluşan iltihaplar,
toplardamarlar yoluyla kafatası içine kadar yayılıp çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu tür komplikasyonlar ender görülse de, bir çıban ortaya çıktığında asla göz ardı edilmemelidir. Öteki olası komplikasyonlar toplardamar iltihabı (flebit), çıbanın lenf yollanyla yayılarak lenf damarlanyla düğümlerinde iltihaba yol açması ve kan zehirlenmesidir (septisemi).

TEDAVİ

İlk önlem, iltihabi sürecin yayılmaması için çıbanı sıkmaktan kaçınmaktır. En doğru hareket, çıbanın bulunduğu bölgeye ıslak-sıcak pansuman uygulayarak çıbanın olgunlaşmasını hızlandırmaktır. Ağır olgularda aynı zamanda yerel ya da sistemik antibiyotik tedavisi gerekebilir. Aynca çıbanın gelişimine yol açan temel nedenleri de unutmamak, başta şeker hastalığı olmak üzere bu nedenleri hemen ortaya çıkararak tedavi etmek çok önemlidir.