Adet Görememe Nedenleri

Hormon bozuklukları: Adet gecikmelerinin hormona bağlı nedenlerini anlayabilmek için kanda bazı hormonlar bakılır. İlk planda genç kadınlarda gebelik olasılığını elemek için kanda beta HCG testi yapılmalıdır. Yumurtalıkları uyaran hormon (FSH) , özellikle yumurtalıklardan salgılanan ve kıllanma sivilcelenme gibi sıkıntılara yol açan testesteron, böbrek üstü bezi ile ilgili hormonlar ( DHEAS04), süt salgılatan hormon (prolaktin), yumurtalık kapasitesini belirlemede günümüzde en belirleyici hormon olarak tanımlanan antimülleryan hormon (AMH) ölçülerek adet gecikmesine neden olan değişimler saptanmalıdır. Troid hormonunun az çalışması (hipotroidizm) ya da çok çalışması da (hipertroidizm) adet düzenini oldukça etkiler, bazen ara kanamalara da neden olabilir.

Hipotalamik amenore: Beyinde hormon salgılamayı düzenleyen Hipotalamus bölgesinde herhangi bir patoloji olmaksızın, aşırı egzersiz, aşırı kilo kaybı, fiziksel ve psikolojik stress, aneroksiya nervoza gibi yemek yememe hastalığı diyebileceğimiz durumlarda hipotalamustan salgılanan GnRH sekresyonu bozulur, bu hormonun bozulması ise hipofiz bezi ve yumurtalıkları etkileyerek adet gecikmesine neden olur. Yine beyinde bu bölgeyi tutan tümör, başın travmaya uğraması, beyin bölgesine radyasyon verilmesi adet düzenini olumsuz etkiler.

Hipofiz hastalıkları: Hormon salgılayan organların çalışmasını düzenleyen hormonların salgılandığı, beynin hipofiz bölgesinde oluşan, özellikle prolaktinoma, hipofiz adenomları gibi salgı bozukluğu yapan kitleler veya hipofiz nekrozu gibi çeşitli hastalıklar adet gecikmesine neden olabilir.

Hiperprolaktinemi: Hipofiz bezinde prolaktin adı verilen süt salgılatan hormonun artması sonucu adet gecikmesi olabilir. Prolaktin hormonunun normalden daha fazla salgılanmasına hiperprolaktinemi adı verilir. Hiperprolaktinemi durumunda memelerden süt salgısıyla (galaktore) birlikte adet gecikmesi (amenore) görülebilir. Hiperprolaktinemi kullanılan psikiyatrik ilaçlara bağlı ya da prolaktinoma denilen hipofizin iyi huylu tümörlerine bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Yaygın kullanılan antidepresan ilaçlar, antipsikotik ilaçlar, mide ilaçları, metildopa gibi ilaçlar prolaktin seviyesini artırır. Hipofizde patolojik bir olaydan ileri gelen prolaktin yükselmelerini araştırmak için MRI ile hipofiz bezi görüntülenmelidir. Kadınların %40'ında hipofizde adenom nedeniyle prolaktin yüksekliği tespit edilebilir. Doğum sonunda aşırı kanama ve takip eden tansiyon düşüklüğü sonucunda hipofiz bezinin nekrozuna bağlı olarak hastalar adet göremez, memelerden süt gelmez (Sheean sendromu)

Erken over yetersizliği: 40 yaşından önce yumurtalıkta yumurtaların tükenmesi sonucu adet olamama durumudur.''Erken menopoz'' olarak değerlendirmekle birlikte nadiren aradan aylar geçtikten sonra tekrar bir süre adetler devam edebilir, hatta bu sırada gebelik de oluşabilir.

Rahim içi tabakanın etkilendiği hastalıklar: Önceden adet olduğu halde daha sonra adet gecikmesinin bir sebebi de Asherman sendromu adı verilen rahim iç duvarının yapışıklığıdır. Bu duruma özellikle doğum yaptıktan sonra (postpartum) kürtaj olan kişilerde sık rastlanır. Ayrıca myom operasyonu, rahim içinden septum alınması, sezaryen doğum gibi rahim içi tabakayı etkileyen operasyonlardan sonra da bu durum ortaya çıkabilir. Bunlardan başka rahim içi araç, tüberküloz gibi bir takım enfeksiyonlar, rahim içinde yapışıklığa; bunun sonucunda adet miktarının azalması ve tamamen kesilmesine neden olabilir. Endometrial kavitede yapışıklık (adezyon) durumu histeroskopi ya da ilaçlı rahim filmi (histerosalpingografi) ile doğrulanmalıdır.

Kullanılan ilaçlar ve radyasyon: Yumurtalık bölgesini içine alan kanser tedavi amaçlı ışın uygulaması (radyasyon) veya sistemik uygulanan kemoterapi yumurtalıklarda follikül azalmasına veya tamamen tükenmesine yol açarak adet gecikmesine ya da tamamen kesilmesine yol açabilir.
Günümüzde kanser hastalarının tedavilerinde başarı artmış, hastaların ömürleri uzamıştır. Bu hastalara tedavileri öncesinde üreme potansiyellerini koruyucu önlemler hakkında mutlaka bilgi verilmeli ve istekleri doğrultusunda uygun yöntem uygulanmalıdır.

Polikistik over sendromu: Adet gecikmelerinin yaklaşık %25-30'unun nedeni polikistik over sendromu (PCOS)'dur. PCOS, yumurtalama bozukluğu ve kıllanma ile seyreder. Yumurtlama olduktan sonra salgılanan progesteron hormonu, yumurtlama öncesinde rahim iç tabakasını kalınlaştıran östrojen hormonunun burada yarattığı kalınlaştırıcı etkiyi karşılar ve gebelik oluşması durumunda bebek için elverişli bir ortam hazırlar. Progesteron hormonu yaklaşık 14 gün salgılandıktan sonra gebelik oluşmamışsa salgılanma durur ve bu, kadının beklediği zamanda, düzenli bir adet kanaması görmesini sağlar. Yumurtlama olmadığında östrojen hormonu rahim iç tabakasını sürekli kalınlaştırır ve genellikle gecikmeli bir süre sonunda, beklenmedik bir şekilde ve genellikle normalden fazla miktarda bir “adet kanaması” olur. PKO’da yumurtlamanın devre dışı kalması ve progesteron hormonu salgısının olmaması kadının adet göreceği zamanı algılayamamasına neden olur. Kıllanma aşırı olduğunda bu sendromu böbrek üstü bezi ve diğer androjen üreten tümörlerden ayırt etmek gerekir. Bu hastalığın en önemli tedavisi kadının ideal kiloya inmesidir. PCOS' da adetler çok gecikirse ileri yaşlarda rahim iç duvar kanserine engel olmak için üç ayda bir ilaçlarla hastanın adet olması sağlanmalıdır.

Fazla kilolu olmak, fazla zayıf olmak, menopoz geçiş yaşlarında olmak da adetin gecikmesine yol açabilir. Ve tabii ki yumurtalıklarda yumurtaların bitmesi ile ortaya çıkan menopozda adet görülmez.

Adet gecikmesi olduğunda hekime başvurulmalıdır. Eğer gebelik var ise ona göre takibi yapılır. Gebelik yok ise hekiminiz sizi ayrıntılı olarak anamnezini alarak muayene edecek, gerekli tetkikleri isteyecek ve soruna göre tedavinizi düzenleyecektir.

Adet görememeye yol açan nedenler nasıl tespit edilir?

Kişinin yaşı ve sosyal durumu uygunsa, adet görememenin nedeni araştırılırken ilk yapılması gereken, gebelik testidir. Gebelik yok ise diğer hormonal testler yapılır. Tiroit hastalıkları ve bazı tümörler adet görememe ile kendisini gösterir ve hormonal testlerle teşhis edilir.

Bu hormonal testler;

Erken menopoz araştırması için antimüllerian hormonuna bakılmalıdır.
Tiroit hormonları vücutta her şeyi olduğu kadar üreme hormonlarını da etkiler. Bu nedenle adet görmeme sorununda, farklı bir neden bulunamadıysa tiroit ölçümü yapılmalıdır.
Prolaktin ölçümü de diğer bir yardımcı testtir.

İleri yaşlarda menopoz olabileceği düşünülerek FSH, LH ve estradiol hormon testleri de yapılarak ölçülmelidir. Bu şikayetle gelen kişilerin değerlendirmesinde ultrason kaçınılmaz bir yardımcıdır. Ultrason, yumurtalık kist ve tümörlerinin tanınmasına varsa gebeliğin tespitine yardımcı olur.
Kürtaj ve düşük sonrasında adet kanamaları kesilmiş ise rahim içi yapışıklık (Ascherman sendromu) olabileceği düşünülerek HSG (rahim filmi) çekilmelidir.

Nadir de olsa Sheehan Sendromu (hipofiz bezinin tahribi) görülebilir, araştırması yapılmalıdır.
Ayrıca adetleri hiç başlamayan ergenlik dönemindeki kızlara genetik araştırma da yapılmalıdır.

Türlerine göre adet görememe tedavisi

Adet görememe çeşitli şekillerde görülebilir. Bu durumlar ve tedavi yöntemleri ise şu şekildedir:

Primer amenore: Adet döneminin hiç başlamama durumudur. Yani genç bir kızın 18 yaşına geldiği halde adet görmemesi primer amenore olarak adlandırılır. Nedeni genellikle genetik ya da hormonaldir. Bu tür kişilerin bir kısmında koku alma duyusu da yoktur. Bu durum da Kallman Sendromu olarak adlandırılır. Primer adet görememenin nedeni genetik ya da hormanal olduğu için tedavisi de bu kriterler göz önüne alınarak belirlenir. Kallman Sendromu hormon tedavisi ile düzelebilir.

Rokitansky Sendromu: Anne karnında gelişen dişi ceninin rahmi hiç gelişmeyebilir; bu durumda yumurtalıklar ve hormonlar normal olsa da adet görememe meydana gelir. Bu sendroma Rokitansky Sendromu denir. Kadın ancak taşıyıcı anne ya da rahim nakli ile çocuk sahibi olabilir.

Sekonder amenore: Kişinin adet görürken adet görememe sorunuyla karşılaşması durumudur. Sekonder adet görememenin en büyük ve doğal nedeni gebeliktir. İkinci doğal neden menopozdur. Ancak tiroit hastalıkları, yumurtalık kist ve tümörleri de sekonder amenore tipi adet görememeye neden olur. Kadının yaşına ve şikayetine göre altta yatan neden belirlenip tedavi planlanır. Adet görememenin nedeni tiroit hastalıkları ve menopoz ise hormonal tedavi, yumurtalık kist ve tümörleri ise cerrahi tedavi uygulanır.