Yanma Ve Yanıklar
Yanma Ve Yanıklar : üstünüz başınız tutuşursa hiçbir zaman koşmayınız. Bununla beraber tamamen hareketsiz durmak da doğru değildir. Hemen etrafınızda bulunacak yorgan, battaniye gibi bir örtüyü yere sererek etrafınıza sarınız. Yüzünüzü kollarınızla koruyunuz.
AĞIZ VE GIRTLAK YANIKLARI
Ağız ve gırtlak yanıkları genellikle sıcak şeyler içmek, yakıcı kimyasal maddeler yutmak ya da çok sıcak hava solumaktan kaynaklanır. Bu yaralanmalar çok ciddidir, çünkü gırtlaktaki dokular çabucak şişerek kazazedenin nefes almasını imkansız hale getirecek kadar olmasa bile güçleştirecek derecede soluk yollarını kapayabilir. Bunun da bir sonucu olarak boğulma tehlikesi belirir.
İlk Yardım ve Tedavi
Eğer üzerinize saracak bir şey bulamazsanız yere yatıp alevler sönünceye kadar yuvarlanınız. Bu sırada ellerinizle de vurarak mümkün olduğu kadar alevleri söndürünüz, üst başı tutuşmuş diğer bir kimseyi söndürmek için kendisini hemen yere yatırınız. Eğer kaçmak isterse zor kullanarak engel olunuz. Bundan sonra, hemen etrafına elbise, battaniye, kilim gibi şeyler sarıp sarmalayınız.
YANIKLAR
Bunlar vücut dokularında sıcaklık, kimyasal maddeler ya da radyasyonun sebep olduğu hasarlardır. Buhar ya da sıcak sıvılar gibi "ıslak" sıcaklıkların neden olduğu yanıklara "haşlanma" denir. Yanıklar, derinliklerine, büyüklüklerine ve ağırlıklarına göre değişir ve deriye olduğu kadar vücudun alt kısımlarına da zarar verebilir. Çoğu yanığın tıbbi bakıma ihtiyacı vardır.
Bunlar vücut dokularında sıcaklık, kimyasal maddeler ya da radyasyonun sebep olduğu hasarlardır. Buhar ya da sıcak sıvılar gibi "ıslak" sıcaklıkların neden olduğu yanıklara "haşlanma" denir. Yanıklar, derinliklerine, büyüklüklerine ve ağırlıklarına göre değişir ve deriye olduğu kadar vücudun alt kısımlarına da zarar verebilir. Çoğu yanığın tıbbi bakıma ihtiyacı vardır.
Sıcaklık, yanıkların en yaygın sebebidir. Diğer sebepler arasında kuru ya da sıvı çürütücü asit ya da alkalilere temas etmek, aşırı radyasyona ve güneş ışınlarına maruz kalmak sayılabilir.Yanıklarda hatırı sayılır bir enfeksiyon riski vardır, çünkü derinin hasara uğramasıyla, derinin mikroplara karşı koruyuculuğu azaltılmış olmaktadır.Bir şok durumu tehlikesi de vardır, çünkü dolaşım sisteminden yanık alana serum sızacaktır.
Yanık Türleri
• Kuru Yanıklar Alevler, yanık sigaralar ve ütü gibi sıcak elektrikli araçlar, kuru yanıkların yaygın sebepleridir.Deriye sürten, hızlı hareket eden cisimler de kuru sürtünme yanıkları oluştururlar. Ya da derinin bir cisme sürtünmesi de bu tür yanıkların sebebi olabilir. Bunun da en yâygın örneği "halat yakması"dır.
• Haşlanmalar Buhar, sıcak su ya da yağ gibi ıslak sıcaklar, haşlanmalara yol açar.
• Haşlanmalar Buhar, sıcak su ya da yağ gibi ıslak sıcaklar, haşlanmalara yol açar.
• Soğuk Yanıklar Sıvı oksijen ve sıvı azot gibi maddelerle temas, soğuk yanıklara sebep olabilir.
• Kimyasal Yanıklar Endüstride olduğu gibi ev temizlik ürünlerinde de bulunan asitler ve alkaliler, deriyle temas edince yanıklara neden olabilirler.• Elektrik YanıklarıElektrik akımı ve yıldırım, sıcaklık üreterek deriyi ve onun altındaki dokuları yakar.
• Radyasyon Yanıkları Güneş ışınları ve parlak yüzeylerden yansıyan ışık (örneğin kar) deriye ve gözlere zarar verebilir.Pek nadiren de radyasyon yanıkları, x-ışınlarından kaynaklanabilir. Derinin aldığı aşırı doz, yanıklara sebep olabilir.Yanıkların SınıflandırılmasıYanıklar, derinliklerine ve yerlerine göre sınıflandırılırlar. Bu faktörler, nasıl bir tedaviye gerek olduğunu ve kazazedenin hastane bakımına ihtiyacı olup olmadığını belirler.
Bununla birlikte, 2,5 cm2’den daha büyük bir alana yayılan, derinin yalnızca yüzeyinden fazlasını etkilemiş olan yanıklarla elektrik kontağından kaynaklanan yanıklarda kazazedenin bir doktor ya da hastaneye başvurması şarttır.AlanBir yanık alanı, kazazedenin şok geçirme olasılığının olup olmadığı hakkında kabataslak bir fikir verir. Alan büyüdükçe, sıvı kaybı da büyüyeceğinden, şok olasılığı da artar. Örnek olarak, başka bir şikâyeti olmayan bir yetişkinin vücudunun % 9 ya da daha çoğunu kaplayan yüzeysel bir yanık, kazazedenin hastane tedavisi görmesini gerektirir.Yanıkların Ağırlık DerecesiClç derecede yanık vardır: Yüzeysel, orta ve derin ya da tam kalınlıktaki yanıklar. Bununla birlikte, özellikle başlangıçta yanık derecelerini birbirinden ayırmak zordur. Büyük bir yanık hemen hemen mutlaka her üç dereceden yanık olan bölgeleri kapsar.
• Yüzeysel Yanıklar Bu yanıklar, derinin sadece üst tabakasını etkiler ve genel bir kırmızılık, şişme ve aşırı hassasiyet gösterirler. Bu tür yanıklar genellikle tamamen iyileşirler.• Orta YanıklarBu yanıklarda kabarcıklar görülür ve çevresi şiş ve kırmızıdır. Bu yanıklar mikrop kapabilir, onun için tıbbi yardım sağlamanız gerekir.• Derin YsuııklarBu yanıklar derinin tüm tabakalarını etkiler. Deri soluk, yapışkan ve bazen de kömürleşmiş bir görünüm alır. Bu yanıklar nisbeten ağrısız olurlar. Çünkü sinirler hasar görmüştür. Derin yanıkların daima tıbbi bakıma ihtiyacı vardır.
• Kabarcıklar Kabarcıklar, sürtünme ya da sıcaklık nedeniyle deri üzerinde oluşan küçük taneciklerdir. Bunların sebebi, derinin hemen altındaki yanık alan içerisine sızan doku sıvısıdır (serum).iyileşme sırasında, kabarcığın, serumun hemen altındaki tabanında yeni deri oluşur, serum yeniden emilir ve sonunda derinin dış tabakası soyulur.Dikkat: Kabarcıkları hiçbir zaman delmeyiniz. Enfeksiyon riskini artırırsınız.Bir kabarcık delinmeyip ya da başka hasarlara olasılık göstermedikçe hiçbir tedaviye gerek yoktur. Eğer mutlaka korunmayı gerektiriyorsa, yanık alanının kenarlarını iyice aşan büyüklükte bir sargı ile sarınız.
Giyeceklerin Tutulması Bir elektrik ateşine, gaz ateşine ya da açık ateşe fazla yaklaşınca, ya da mutfakta dikkatsizlik sonucu giyecekler tutuşabilir. Gerekli müdahale yapılmadığı takdirde daha yaygın yanıklar da şoklara sebep olduğu gibi muhtemelen ölümle sonuçlanabilir. Eğer kaza içerde oluyorsa kazazedenin paniğe kapılıp dışarı fırlamasını engelleyiniz; hareketiyle dışardaki hava akımı alevleri artıracaktır.Alevlerin yukarı doğru yayılmasını önlemek için kazazedeyi mümkün olduğu kadar çabuk yere yatırıp hemen su ya da başka bir yanmaz sıvı ile ıslatmalısınız.
Ya da kazazedeyi bir palto, perde, battaniye, halı, kilim ya da başka bir kalın kumaşa sıkıca sarıp yere upuzun yatırınız. Böyle- ce alevleri oksijensiz bırakıp söndürmüş olursunuz.Alevleri bastırmak için sakın naylon ya da benzeri, kolay alev alan maddeler kullanmayınız.Kazazedeyi sakın yerde yuvarlamayın, bu, daha önce yanmamış olan yerlerin yanmasına sebep olabilir.Eğer sizin kendi giydikleriniz tutuşmuş ve yardım edecek kimse de yoksa, kendinizi uygun bir kumaş içerisine sımsıkı sararak ateşi söndürün ve yere yatın.
Kuru Yanıklar ve Haşlanmalar Bunlar hem evde hem de endüstride en yaygın şekilde görülen yanıklardır ve özellikle çocuklarla yaşlılarda ölümle sonuçlanan kazaların büyük bir sebebidirler. Alt tabakalardaki dokulara daha fazla hasar vermelerini önlemek ve ağrıyı, şişmeyi, şok olasılığını azaltmak için yanıkları ve haşlanmaları hemen soğutmak gerekir. Soğutmada en etkili metot, o bölgeyi soğuk su ile yavaş yavaş ıslatmaktır.
Soğuk, kuru, yanmış giyecekler çıkarılmamalıdır, çünkü böyle yapmak bir enfeksiyona yol açabilir.Çok küçük yanıklar ya da haşlaklar yerinde tedavi edilebilir. Bununla birlikte yaranın ağırlığı hakkında herhangi bir kuşkunuz varsa ya da kazazede bir bebek veya hasta, yaşlı bir kişiyse mutlaka tıbbi yardım isteyiniz.Dikkat: Sürtünmeden doğan yanıklar, deri açılmamışsa, küçük yanıklar gibi tedavi edilmelidir.
Belirtiler ve Görüntüler
• Yanık yüzeyselse, içinde ve çevresinde şiddetli ağrılar; yanık derinse o bölge uyuşmuş olabilir.
• O bölgede kızarıklık, şişme ve bazen de kabarcıklar.• Şiddetli bir yanığın çevresinde grileşmiş, kömürleşmiş soyulan deriler.• Şok belirtileri ve görüntüleri; şokun derecesi doğrudan doğruya yaranın büyüklüğüne bağlıdır.İlk Yardım ve TedaviSıcağın etkisini azaltınız, enfeksiyonu önleyiniz, acıyı dindiriniz ve şoku en aza indiriniz. Yanıklar şiddetli ya da yaygınsa acilen hastaneye kaldırılmayı sağlayınız.Küçük Yanıklar İçin
• Kazazedenin güvenini kazanın. Yaralanmış kısmı, yavaş yavaş akan soğuk suyun altına tutunuz ya da 10 dakika süre ile (ağrı dinmezse daha uzun) soğuk suya daldırınız. Eğer su yoksaonun yerine süt ya da bira gibi zararsız herhangi bir sıvı kullanılabilir.• Yanan alan şişmeye başlamadan önce orada bulunan yüzük, saat, kemer, ayakkabı gibi sıkabilecek giyecekleri yavaşça çıkarınız.
• Bu alanı, temiz, tercihen steril, tüysüz bir bezle kapatınız.Dikkat: Sakın, yapışkan sargılar kullanmayınız.Sakın, yaraya losyon, merhem ya da yağ sürmeyiniz.Sakın, kabarcıkları patlatmayınız, kalkmış derileri koparmayınız ya da yaralı alana başka türlü müdahale etmeyiniz.
• Yanığın ağırlığından şüphelenirseniz tıbbi yardım isteyiniz.
Ağır Yanık ve Haş laklar için
• Kazazedeyi yere yatırıp rahatlatınız. Mümkünse yanık bölgelerin yere değmesini önleyiniz.
• Şişmeye başlamadan önce yaralı bölgede bulunan yüzük, saaat, kemer ya da dar giyecekleri yavaşça çıkarınız.
• Kaynak sıvıyı emmiş olan her giyeceği soğumaya başladıktan sonra dikkatle çıkarınız.Dikkat: Sakın, yanığa yapışmış olan herhangi birşeyi çıkarmaya çalışmayınız.• Yanık bölgeyi steril, ilaçsız bir sargıyla ya da benzeri tüysüz bir kumaşla kapatıp bağlayınız.
Dikkat: Sakın, yaraya losyon, merhem ya da yağ sürmeyiniz.Sakın, kabarcıkları patlatmayınız, kalkmış derileri koparmayınız ya da yaralı alana başka türlü bir müdahelede bulunmayınız.
• Yüz yanıklan için temiz, kuru, tercihen steril bir bezden maske yapınız (bir yastık kılıfı olabilir). Burun, ağız ve gözler için delikler açınız.
• Çok yanmış kol ve bacakları sabitleştiriniz.
• Şoku azaltmak için antişok tedavi uygulayınız.
Dikkat: Eğer kazazedenin bilinci yerindeyse, sıvı kaybını karşılamak için ağzına sık sık su veriniz.
• Eğer solunum ve kalp atışları durmuşsa hemen hayata döndürme çalışmalarına başlayınız.
• Eğer kazazede bilinçsiz fakat normal soluk alıyorsa iyileşme konumuna getiriniz.
• Tedavi konumunda hemen hastaneye kaldırınız; gerekiyorsa sedye ile taşıyınız.
AĞIZ VE GIRTLAK YANIKLARI
Ağız ve gırtlak yanıkları genellikle sıcak şeyler içmek, yakıcı kimyasal maddeler yutmak ya da çok sıcak hava solumaktan kaynaklanır. Bu yaralanmalar çok ciddidir, çünkü gırtlaktaki dokular çabucak şişerek kazazedenin nefes almasını imkansız hale getirecek kadar olmasa bile güçleştirecek derecede soluk yollarını kapayabilir. Bunun da bir sonucu olarak boğulma tehlikesi belirir.
Bu durumda kazazedenin paniğe kapılıp durumunu daha da kötüleştirmesini engellemek özellikle önemlidir.Belirtiler ve görüntüler• Kazazede yaralı bölgedeki şiddetli ağrılardan şikâyetçidir.
• Ağız çevresinde hasarlı deri.
• Solunumda güçlük.
• Muhtemel bilinç kaybı.
• Şok belirtileri ve görüntüleri.
İlk Yardım ve Tedavi
• Kazazedenin güvenini kazanınız.
• Kazazede, kendinde ise sık sık soğuk su veriniz.
• Boynundaki ya da göğüsündeki sıkı giyecek ve takıları çıkarınız.
• Soluk ve kalp atışları durmuşsa, hemen yaşama döndürme eylemine başlayınız.
• Eğer kazazede bilincini yitirmiş fakat normal nefes alıyorsa İyileşme Konumuna getiriniz.
• Şoku azaltmak için antişok tedavi uygulayınız.
• Tedavi konumunda hastaneye kaldırınız; gerekiyorsa sedye ile taşıyınız.KİMYASAL YANIKLARBazı maddeler deri için zararlıdır ve onlarla temas etmek dokulara büyük hasarlar verebilir; özellikle gözler çabuk yaralanabilirler.
Yöresel etkilerinin dışında bazı kimyasal maddeler deriden geçerek vücutta yaygın ve bazen de öldürücü hasarlara sebep olabilir.Kuvvetli yakıcılar ve kimyasal maddeler endüstride bulunur ama kostik soda, ağartıcı maddeler, temizlik maddeleri ve boya temizleyiciler kimyasal yanıklara sebep olabilirler.Bu tür yanıklarda acilen harekete geçmek önemli olmakla beraber, hastaya yaklaşmadan önce kendi güvenliğinizi de asla gözden uzak tutmamanız gerekir.
Belirtiler ve Görüntüler
• Kazazede, derisine iğne batar gibi olduğundan şikâyetçi olabilir.
• Deride leke ya da kızarma görülür, kabarcıklanma ve soyulma oluşabilir.İlk Yardım ve TedaviZararlı kimyasal maddeyi belirleyip, mümkün olduğu kadar çabucak uzaklaştırınız. Hemen sağlanamadığı takdirde panzehir arayarak zaman kaybetmeyiniz. Acilen hastaneye kaldırılmasını sağlayınız.
• Yanan dokunun daha fazla hasar görmesini önlemek için etkilenen bölgeyi yavaş yavaş akan soğuk suyun altında en az 10 dakika tutunuz.Dikkat: Su, yanığa neden olan kimyasal madde ile kirlenmiş olduğundan zararsız bir şekilde, rahatça akıp gitmesini sağladığınızdan emin olunuz.
• Yaralı alanı suya tutarken bir taraftan da sıkı giyecekleri çıkarınız; kendinizi kirletmemeye dikkat ediniz.
• Ağır yanıklara uygulanan tedaviyi uygulayınız.
• Hemen hastaneye kaldırınız; gerekiyorsa sedye ile taşıyınız.ELEKTRİK YANIKLARIBelirli yükseklikte bir akım ve voltajda elektrik vücuttan geçtiği zaman yanık görülebilir. Hasarın çoğu giriş ve çıkış noktalarında ya da onlara yakın yerlerde oluşur, sadece küçük yanıklar görünmekle birlikte alttaki dokulardaki hasar hatırı sayılır olabilir.Elektrik şokları, aynı zamanda hem solunumu hem de kalbi etkileyebilir.Elektrik yanıklarının en tehlikeli sebepleri yüksek voltajlı endüstri makineleriyle yıldırımdır. Yüksek voltajlı endüstri kablolarındaki elektrik 18 m. uzaklığına kadar atlayabilir.Yani "ark" yapabilir ve insanı öldürebilir. Onun için akımın kesildiği size resmen bildirilmedikçe kazazedeye yaklaşmayınız.
Belirtiler ve Görüntüler
• Hem giriş hem de çıkış noktalarında deride kırmızılık, şişme, kavrulma ya da kömürleşme.
• Muhtemel bilinç kaybı.
• Solunum ve kalp çarpıntıları durmuş olabilir.
• Şok belirtileri ve görüntüleri vardır.
İlk Yardım ve Tedavi
• Yanık üzerine steril bir sargı ya da temiz, tüysüz bir kumaştan tampon yerleştiriniz. Bantla sarınız.Dikkat: Sakın, yaraya losyon, merhem ya da yağ sürmeyiniz.Sakın, kabarcıkları patlatmayınız, kalkmış derileri koparmayınız ya da yaralı alana başka bir mü- dahele de bulunmayınız.
• Şoku azaltmak için antişok tedavi uygulayınız.
• Solunum ve kalp atışı durursa, yaşama döndürme eylemine başlayınız.
• Eğer kazazede bilincini yitirir, fakat solunumu normal olarak sürerse İyileşme Konumuna getiriniz.
• Tedavi konumunda hemen hastaneye kaldırınız; gerekirse sedye kullanınız.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
