Paraziter Hastalıklar
Paraziter Hastalıklar : İçimizde Yaşayan Asalaklar
İnsan vücudunda parazit yani asalak olarak yaşayan ve hastalık etkeni olan pek çok mikroorganizma vardır. Bunlar, tıp dilinde protozoa adı verilen tekhücreli hayvanlardır. Bu cümleden olmak üzere, kalınbağırsakta dizanteri hastalığına yol açan amipler başta gelir. Entamoeba histoliti- ka adı da verilen bu amip kalınbağırsak boşluğunda asalak olarak yaşar ve bazı bağırsak bozukluklarına neden olurken, bazı kimselerde ise hastalık yapmaz. Bu 12-15 mikron kadar küçük amip, evrimi sırasında dokularda yaşayan şekillerine dönerek bazen karaciğere ve hatta beyne yerleşebilir. Amiplerin meydana getirdiği karaciğer apsesi ağır bir hastalık tablosu gösterir.Sineklerle insana taşınan ve sıtma hastalığına neden olan plas- modiumlar da tekhücreli parazitlerdendir.
İnsan vücudunda parazit yani asalak olarak yaşayan ve hastalık etkeni olan pek çok mikroorganizma vardır. Bunlar, tıp dilinde protozoa adı verilen tekhücreli hayvanlardır. Bu cümleden olmak üzere, kalınbağırsakta dizanteri hastalığına yol açan amipler başta gelir. Entamoeba histoliti- ka adı da verilen bu amip kalınbağırsak boşluğunda asalak olarak yaşar ve bazı bağırsak bozukluklarına neden olurken, bazı kimselerde ise hastalık yapmaz. Bu 12-15 mikron kadar küçük amip, evrimi sırasında dokularda yaşayan şekillerine dönerek bazen karaciğere ve hatta beyne yerleşebilir. Amiplerin meydana getirdiği karaciğer apsesi ağır bir hastalık tablosu gösterir.Sineklerle insana taşınan ve sıtma hastalığına neden olan plas- modiumlar da tekhücreli parazitlerdendir.
Evrimlerini eşeyli veya eşeysiz olarak hem sivrisinekte hem de insanın kanında sürdürürler. Plasmodiumların 4 çeşidi vardır. Plasmodium falciparum, plasmodium vivax, plasmodium ovale ve plasmodium malaria. Bunlardan plasmodium vivax, tersiyana sıtması denen hastalığı meydana getirir. Parazitin kanda çoğaldığı zamanlarda yani her üç günde bir ateş yükselmesi vardır. P. Falciparum'un neden olduğu sıtma şeklinde ise ateş .3 günde bir artmakta fakat daha ağır seyretmektedir. P. Malaria- nın neden olduğu hastalıkta ise ateş 4 günde bir görüldüğünden, adına kuartana sıtması denmiştir.Tripanosoma cinsi parazitler de tekhücreli hayvanlardır ve flajel denilen kamçıları vardır.
Çeçe sineklerinin (Glossina) ısırmasıyla insana bulaşan uyku hastalığı en çok Afrika'da görülür ve bu bakımdan hastalığa Afrika tripano- somiyazı adı da verilir.Amerika’da görülen Chagas hastalığının etkeni olan triponoso- ma cruzi de kamçılı bir hayvandır. Yaptığı hastalığa Amerikan tripanosomiyazı da denir. Bulaşma biçimi ve klinik özellikleri bakımından uyku hastalığından tamamıyla farklıdır. Tahtakuruları- nın dışkılarıyla insana geçer, lenf dokusunda, gözde, iç organlarda yerleşebilir. Amerika’da bu hastalığa doğum sırasında veya emzirme esnasında yakalananlar da görülmektedir.Dalgalı yüksek ateş, karaciğer ve dalak büyümesi gibi belirtilerle akut veya kronik seyreden vakalar vardır.
Kamçılı parazitlerden Leyşmanya adı verilen ve flebotom denen tatarcıklarla insana geçen tekhücreli hayvanların da 3 çeşit hastalık yaptığı görülmektedir.Kala-Azar denilen hastalık Leishmania adı verilen parazitin, karaciğer, dalak, lenf düğümü gibi iç organlarda birikmesi sonucu meydana gelir. Parazit, evrimini tilki, kurt gibi vahşi kemiricilerde ve köpekte tamamlar ve tatarcıklarla insana geçer. Hastalık sıtmaya benzer bir şekilde ateş ile başlar, lenf bezleri şişer, dalak büyür. Teşhis kan muayenesi ile yapılır.Leyşmanya parazitlerinin deride yaptıkları hastalıklardan birisi de, ülkemizde şark çıbanı (oriental sore) olarak bilinir. Leishmania tropica adındaki parazitin tatarcıklarla bulaşması ile hastalık deride şişlik şeklinde başlar. Yara daha sonra çıban halini alır ve yerinde iz bırakarak iyileşir.Leishmania Braziliensis tipindeki parazitlerin yaptığı bir hastalık olan Espundiada ise ağız ve burun mukozasına yerleşen parazitler daha ağır tahribata yol açar.Kamçılı parazitlerden Giardia veya Lamblia adı verilenler bağırsaklarımızda giardiyaz veya lamb- liyaz denen hastalıkları meydana getirirler. Karın ağrısı, ishal şeklinde belirtiler verirse de özellikle çocuklarda görülen bu hastalık pek fark edilmez. Teşhis için parazitin dışkı muayenesinde tesbit edilmesi gereklidir.
Tedavide an- tiparaziter ilaçlardan Metronidazol kullanılmaktadır.Özellikle cinsel organlarda ve boşaltım organlarında yaşayan kamçılı parazitlerden Trikomonas vaginalis kadınlarda sık görülen ve trikomaniyaz denilen bir hastalığın etkenidir. Badem şeklindeki parazitin boyu 10-30 mikron kadar olup çok hareketlidir. Önünde 3-5, arkasında 1 tane kamçısı vardır.Kadınlarda idrar ederken yanma, akıntı ve kaşıntı şeklinde belirtiler veren trikomoniyaz hastalığı, aynı belirtilerle erkeklerde de görülür. Daha çok cinsel ilişkiyle her iki cinse de bulaşabilen, hatta kız çocuklarında da görülen bir hastalıktır. Tedavisinde anti- paraziter ilaçlardan metronoda- zol (Flaghyl), nitrimidazin (Nakso- jin) hem ağız yoluyla hem de vaginal yoldan kullanılmaktadır.Domuzlarda yaşayan ve kirpikli tekhücrelilerden Balantidium co- li’nin insanlarda yaptığı hastalığa Balantidiyaz denir, ishal ve kabızlık şeklinde belirti veren iki tablosu vardır. Antibiyotiklerle, özellikle Terramisin ile tedavi edilir.Toksoplazma hastalığının etkeni olan Toxoplazma gondii de yaygın olarak insanlarda ve hayvanlarda yaşayan bir parazittir.
Kadınlarda düşük nedeni olabileceği ve doğacak çocuklarda gelişimbozukluklarına yol açabileceği için önem kazanmış bir hastalıktır. Parazit genellikle kedi, köpek gibi hayvanlarda bir hücre içinde yaşar; parazit, zorunlu hücre içi asalağı olduğu için hücre dışında yaşayamaz. Hastalık insana çiğ veya iyi pişmemiş et yemek suretiyle veya kedi dışkısıyla kirlenmiş besinlerdeki sporozoit- lerin yenmesi suretiyle geçmektedir.Ayrıca annenin toksoplazma hastalığına yakalandığı gebelik dönemine göre parazit anneden fetü- segeçerekonun doğuştan hastalıklı olmasına neden olabilmektedir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
