Zatul-Cenb

Zatul-Cenb, Akciğer zarında meydana gelen iltihaplı yaralara denir, bazan içeriye akıntı yapar, bulaşıcı ve tehlikeli bir hastalıktır. Akciğerde meydana gelen urve yaraların sebep olduğu ağrı-sızı, yan taraftan hissedildiği için hastalığın adına "Zâtü'l-Cenb" denilmiştir."1

Sebepleri:

Soğuk su içmek veya üşütmek vs. gibi şeylerdir.

Belirtileri:

Yüksek ateş, iğne batması gibi ağrılar, düzensiz kalp atışları, başlangıç döneminde kuru öksürük, sonra ise kan tükürme görülür. Göğüste ağrı ve başağrısı meydana getirir. Eğer tedavi edilmezse, verem hastalığına dönüşür."2 (ibnü'n-Nefis s. 277)

Çeşitleri:

Zâtü'l-cenb hastalığı, tehlikeli hastalıklardan olup iki çeşittir. Hakiki zâtül-cenb, hakiki olmayan fakat zatül-cenb zannedilen.

Hakiki Zatül-Cenb:

Kaburga kemiklerinin iç kısmındaki yan bölgelerde bulunan, zarın iltihaplanması veşişmesidir.

Hakiki olmayan ise: "Yine kaburga kemiklerinin iç kısmındaki yan bölgelerde bir takım rahatsız edici ağrı-sızılardan meydana gelmektedir, ağrısı hakikinin ağrısına benzer, şu kadar var ki bunun ağrısı devamlı, hakikinin ağrısı ise gidip gelicidir. Bazan da, yan taraflarda meydanagelen bütün ağrılara, ağrı yerinden dolayı zatül-cenb denilmiştir."3

Tedavi:

Zeytinyağı, safran ve ödağacı tozunu kullanmak: Zeyd İbni Erkam (r.a.) demiştir ki: "Peygamber Aleyhis-Selâm, zâtül-cenb hastalığından dolayı bizlere; ödağacı tozu ve zeytinyağı ile tedavi olmamızı tavsiye etti."4

* Peygamber Aleyhis-Selâm, zâtül-cenb hastalığından dolayı; safran, zeytinyağı ve ödağacı tozu ile tedavi olmamızı tavsiye ederdi."5

* Bu üç ilaç hastaya ayrı ayrı verilebileceği gibi, üçü birbirine karıştırılarak ta verilebilir.

Kullanış Şekli: Ödağacı iyice dövülür ve normal sıcaklıktaki zeytinyağı ile karıştırılır, bununla ağrı-sızı olan yer iyice ovuşturulup masaj yapılır veya bu macun azar azar ağız yoluyla alınır."6

Dağlama Yaptırmak:

Enes İbni Mâlik (r.a.) demiştir ki: "Peygamber Aleyhis-Selâm'ın hayatında zâtü'l-cenb hastalığından dolayı dağlama yaptırdım. Yanımda da Ebû Talha, Enes b. Nadr ve Zeyd İbni Sabit vardı. Bana dağlama yapan ise Ebû Talha idi."7

Abdullah İbni Ömer'in oğlu Vâkıd, Mekke'ye giderken yolda Zâtül-Cenb hastalığına yakalandı. Bunun üzerine babası Abdullah, oğlu Vâkıd'ı (ihramlı olduğu halde) tedavi maksadıyla dağladı."8

İmâm Zühri (r.a.) ise: "Abdullah b. Ömer, yüz felcinden dolayı dağlama yaptırdı. Zâtül-Cenb hastalığına yakalanan oğlu Vâkıd'ı da bizzat kendisi dağladı" demiştir."9

Bazı Uygulamalar:

Hz. Aişe (r.a.) demiştir ki: "Peygamber Aleyhis-Selâm'ın vefatı hastalığı ağırlaşınca bayılmıştı. Biz ise hastalığın zâtül-cenb olduğunu sanarak, ağızdan ilaç akıttık, fakat bize: "Yapmayınız!" diye işaret ediyordu. Biz ise: "Hasta olduğu için, ilaç almayı istemiyor" diye yorumladık ve ilaç vermeye devam ettik.

Ayılınca: "Ben size ilaç vermeyin!" diye işaret etmedim mi?" diye öfkelendi. Biz de: "Hasta ilaç almayı sevmez de, onun için yaptığınızı zannettik" dedik..."10

"Ne ilaç verdiniz?" diye sorduğunda: "Ödağacı tozu, bir miktar safran, bir miktar da zeytinyağı" dediler..."11

Ummü Kays binti Mihsan (r.a.) ise şöyle der: Daha yemek yemeyen küçük oğlumla beraber Peygamber Aleyhis-Selâm'ın yanına girdim, parmağımla çocuğun boğazındaki iltihaplı bademciği patlatmıştım. Bu durumu görünce Peygamber Aleyhis-Selâm: "Niçin böyle yaparak çocuklarınızı rahatsız ediyorsunuz? Sizlere ödağacının tozunu tavsiye ederim. Çünkü bunda yedi derde deva (şifâ) vardır. Bunlardan birisi de zâtül-cenb hastalığıdır. Ödağacı tozu, bademcik olanlara burundan damlatılır. Zâtül-cenb olanlara ise ağızdan verilir" buyurdu."12

* Tabip İbni Kayyim, Tıbb-ı Nebevîisimli eserinde ödağacı hakkında şu bilgiyi vermektedir: "Hadis-i şeriflerde tavsiye edilen ödağacı, hakiki zâtül-cenb için değil, fakat hakikiye benzeyen zâtül-cenb içindir. Çünkü ödağacı iyice dövülüp toz hâline getirildikten sonra sıcak zeytinyağı ile karıştırılır ve ağrıyan yer bununla ovuşturulup masaj yapılır veya macun halinde ağız yoluyla alınırsa, bu hastalık için gayet faydalıdır. Zira bu macunda, hastalığın sebep olduğu maddeyi çözücü, giderici, iç organları kuvvetlendirici, tıkanıklıkları açıcı özellikler vardır. Eğer hastalığın sebebi balgam maddesi ise, ödağacı tozunun, hakiki zâtül-cenb için dahi faydalı olması mümkündür, bilhassa hastalığın gerileme döneminde."13

* Ödağacının tozu, nefes darlığına ve göğüs ağrılarına karşı da gayet faydalıdır. Ağız yoluyla almak veya burundan damlatmak suretiyle başağrısını da teskin eder."14

Zâtül-Cenb Hastalığından Ölen Şehiddir: Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Allah yolunda savaşırken ölenlerden başka yedi sınıf şehid vardır: Taundan ölen şehiddir. Karın ağrısından ölen şehiddir. Zâtül-Cenb hastalığından ölen şehiddir. Suda boğularak ölen şehiddir. Yanarak ölen şehiddir. Yıkıntı ve göçük altında kalarak ölen şehiddir. Doğum sırasında ölen kadın şehiddir" buyurmuştur."15

Kaynaklar:

[1]- Nihâye 1/303: i. Kayyım s. 151: Dımefkî s. 47-48; Nesîmî2/210. 121,274. [2]-M. Ledüniyye 2/I64; I. Kayyım s 151. [3]- I. Kayyım s. ISI. [4]- E. Nuaym vr. 7la; i. Sünnî vr. 34a; Tirmizî tıp H. 2079; Hâkim tıp 4/201-202; ayrıca bak. Müsned 4/369; F. Kadir 31238 [S]- Hâkim tıp 4/202: I. Mâce tıp H. 3467; Tirmizî tıp H. 2078; Müsned 4/372; Romuz s. 249; ayrıca bak Bağdadî s. 115. [6]- Nesîml 3/120. 274. [7]- Buhârî tıp 7/19. [8]- Aynî 5/95: Nihâye 4/373; ayrıcabak. MüslimKasâme H. 13. [9]-Abdürrezzak 101407; ayrıca bak. Buhârî sayd2/2l4 [10]- Buharı tıp 7/16: Müsned 6/118. 438. [I I], /. Kayyim s. 152: ayrıca bak Müsned 6/ 43" Türkmenlerde davarlar, akciğer hastalığından dolayı kürek kemiği üzerinden dağlama yapılır. Ayağındaki bir ağrıdan dolayı da dizlerinden dağlanır, diye işittim. [12]- Müslim selam H. 86: Buhârî tıp 7/14. 17; E. Davud tıp H. 3877; I. Mâce