Kimyon
KİMYON (cuminum cyminum)
Maydonozgillerden olup beyaz ve pembe çiçekler açan bir bitki ve bu bitkinin tohumlarına verilen isimdir. Siyah, sarı ve beyaz cinsleri vardır. İran, Kirman, Mısır ve Anadolu'nun bazı bölgelerinde yetişmektedir. Tohumları iğ biçiminde ince ve uzun olup güzel ve keskin bir kokusu vardır. Kirman kimyonu siyah, İran ve Anadolu kimyonu ise sarı renklidir. Bahçelerde yetiştirilir veya sahralarda kendiliğinden biter. Yaprakları yuvarlak, tohumları ise dereotu gibi taçlar içindedir. En iyisi bahçelerde yetiştirilen Kirman kimyonudur. Bazan Karaman Kimyonu ile gerçek kimyonu ayırt edemiyerek birbirine karıştıranlar olur, fakat Kirman kimyonu güzel ve keskin kokusu ve tohumunun uzun olması ile ayırt edilebilir. Uzun müddet bozulmadan durur. Kimyon kurutulduktan sonra baharat olarak mutfakta kullanıldığı gibi, hekimlikte de kullanılmıştır.
Özellikleri:
Kimyon vücuda hararet verici, kurutucu, çözücü, ağrı kesici, uyarıcı, parlatıcı, kabızlık yapıcı, terletici ve kanı inceltici özelliklere sahibdir. Kimyon, zeytinyağı ile kaynatılıp lavman yapılırsa, veya arpa unu ile macun yapılıp cilde sürülürse, bağırsak ağrılarını iyileştirir ve şişkinliği giderir.
* Kimyon nefes darlığı için sirke ile kaynatılıp içilir. Yılan-akrep sokmasına karşı bal veya şeker şerbeti ile birlikte alınır. Kimyon, zeytinyağı ve bakla unu ile karıştırılarak macun yapılıp husyelerde (testide) meydana gelen şişlikler üzerine sürülür veya konursa, gayet faydalı olur, müzmin rahim akıntılarını da keser.
* Kimyon toz haline getirildikten sonra sirke ile karıştırılıp buruna çekilecek olursa, kanamayı durdurur. Kimyon mideyi kurutur, fakat karaciğer için faydalıdır. Eğer kimyon belli bir süre sirkenin içindedurdurulur, sonraçıkarılıp kurutulur ve dövülür, daha sonra belli bir süre toz halinde alınırsa, toprak, kil ve benzeri şeyler yeme alışkanlığını giderir.
* Kimyon tuz ile karıştırılıp ağızda çiğnenir, böylece ağızda meydana gelen tükürüklü karışım, göz çukurlarında meydana gelen ve daha sonra ilerleyerek gözbebeğini perdeleyen fazlaete(lahm-i zaide) engel olur, gözde meydana gelen uyuza karşı da faydalıdır.
* Kimyon sirke ile birlikte ağızda çiğnenirse, ağız salyasını keser. Kimyon iştahı açar, geğirti meydana getirir, sindirimi kolaylaştırır, mide ve bağırsaklardaki şişkinliği ve ağız kokusunu giderir.
* Kimyon, bal veya şeker ile şerbet yapılack olursa, bağırsak ve kulunç ağrılarına karşı faydalıdır. Sirke ile şerbet yapılıp içilirse, zehirlenmeye ve haşerat sokmasına karşı gayet iyi gelmektedir.
* Kimyon, bağırsak kurtlarını düşürür, idrarı ve sütü çoğaltır, idrarın zor yap11masına ve id rarını tutamamaya karşı da faydalıdır. Kimyon temizlik maddelerinin içine katılarak kullanılacak olursa, cildi parlatır.
* Eğer et, kimyonla haşlanıp pişirilecek olursa, son derece güzel olur. Kimyon, yumurtanın beyazı ile macun yapılır, sıcak özellikli göz iltihabına ve soğuk özellikli gözde meydana gelen sarılığa karşı merhem gibi sürülürse, gayet faydalıdır.
* Kimyon, kekik ile macun yapılıp suda kaynatıldıktan sonra ağızda gargara yapılırsa, diş ağrılarını teskin eder, diş etlerindeki inmeyi (nezleyi) de giderir.
(Tezkire 1/274: Mutemed s. 433; MAşab s. 370)
* Sehl b. Sa'lebe şöyle demiştir: "Hamam, şişman kimseyi zayıflatmak için gayet iyi gelir, fakat kimyondan başka mideye giripte bozulmayan veya az bozulan bir şey bilmiyorum"."1
* Peygamber Aleyhis-Selâm da: kimyonun faydalarını belirterek: "Sizlere sinameki ve sennûtı (tereyağı, bal ve kimyon) tavsiye ederim, zira bunlar Şam'dan başka her derde devadır" buyuru ncaoradaki sahabîler tarafından: "Sâm nedir, yâ Rasûlallah?" diye sorulduğunda, Peygamber Aleyhis-Selâm: "Ölümdür" diye cevap vermiştir."2
Kaynaklar:
[1]- Bağdadî s. 147-48: F Nuaym vr. /Mb, T/fâşı" 44b: Kamus 4/739. [2]- i. Mâce tıp H. 3457; Hâkim tıp 4/201;Nihâye 2/407.
Maydonozgillerden olup beyaz ve pembe çiçekler açan bir bitki ve bu bitkinin tohumlarına verilen isimdir. Siyah, sarı ve beyaz cinsleri vardır. İran, Kirman, Mısır ve Anadolu'nun bazı bölgelerinde yetişmektedir. Tohumları iğ biçiminde ince ve uzun olup güzel ve keskin bir kokusu vardır. Kirman kimyonu siyah, İran ve Anadolu kimyonu ise sarı renklidir. Bahçelerde yetiştirilir veya sahralarda kendiliğinden biter. Yaprakları yuvarlak, tohumları ise dereotu gibi taçlar içindedir. En iyisi bahçelerde yetiştirilen Kirman kimyonudur. Bazan Karaman Kimyonu ile gerçek kimyonu ayırt edemiyerek birbirine karıştıranlar olur, fakat Kirman kimyonu güzel ve keskin kokusu ve tohumunun uzun olması ile ayırt edilebilir. Uzun müddet bozulmadan durur. Kimyon kurutulduktan sonra baharat olarak mutfakta kullanıldığı gibi, hekimlikte de kullanılmıştır.
Özellikleri:
Kimyon vücuda hararet verici, kurutucu, çözücü, ağrı kesici, uyarıcı, parlatıcı, kabızlık yapıcı, terletici ve kanı inceltici özelliklere sahibdir. Kimyon, zeytinyağı ile kaynatılıp lavman yapılırsa, veya arpa unu ile macun yapılıp cilde sürülürse, bağırsak ağrılarını iyileştirir ve şişkinliği giderir.
* Kimyon nefes darlığı için sirke ile kaynatılıp içilir. Yılan-akrep sokmasına karşı bal veya şeker şerbeti ile birlikte alınır. Kimyon, zeytinyağı ve bakla unu ile karıştırılarak macun yapılıp husyelerde (testide) meydana gelen şişlikler üzerine sürülür veya konursa, gayet faydalı olur, müzmin rahim akıntılarını da keser.
* Kimyon toz haline getirildikten sonra sirke ile karıştırılıp buruna çekilecek olursa, kanamayı durdurur. Kimyon mideyi kurutur, fakat karaciğer için faydalıdır. Eğer kimyon belli bir süre sirkenin içindedurdurulur, sonraçıkarılıp kurutulur ve dövülür, daha sonra belli bir süre toz halinde alınırsa, toprak, kil ve benzeri şeyler yeme alışkanlığını giderir.
* Kimyon tuz ile karıştırılıp ağızda çiğnenir, böylece ağızda meydana gelen tükürüklü karışım, göz çukurlarında meydana gelen ve daha sonra ilerleyerek gözbebeğini perdeleyen fazlaete(lahm-i zaide) engel olur, gözde meydana gelen uyuza karşı da faydalıdır.
* Kimyon sirke ile birlikte ağızda çiğnenirse, ağız salyasını keser. Kimyon iştahı açar, geğirti meydana getirir, sindirimi kolaylaştırır, mide ve bağırsaklardaki şişkinliği ve ağız kokusunu giderir.
* Kimyon, bal veya şeker ile şerbet yapılack olursa, bağırsak ve kulunç ağrılarına karşı faydalıdır. Sirke ile şerbet yapılıp içilirse, zehirlenmeye ve haşerat sokmasına karşı gayet iyi gelmektedir.
* Kimyon, bağırsak kurtlarını düşürür, idrarı ve sütü çoğaltır, idrarın zor yap11masına ve id rarını tutamamaya karşı da faydalıdır. Kimyon temizlik maddelerinin içine katılarak kullanılacak olursa, cildi parlatır.
* Eğer et, kimyonla haşlanıp pişirilecek olursa, son derece güzel olur. Kimyon, yumurtanın beyazı ile macun yapılır, sıcak özellikli göz iltihabına ve soğuk özellikli gözde meydana gelen sarılığa karşı merhem gibi sürülürse, gayet faydalıdır.
* Kimyon, kekik ile macun yapılıp suda kaynatıldıktan sonra ağızda gargara yapılırsa, diş ağrılarını teskin eder, diş etlerindeki inmeyi (nezleyi) de giderir.
(Tezkire 1/274: Mutemed s. 433; MAşab s. 370)
* Sehl b. Sa'lebe şöyle demiştir: "Hamam, şişman kimseyi zayıflatmak için gayet iyi gelir, fakat kimyondan başka mideye giripte bozulmayan veya az bozulan bir şey bilmiyorum"."1
* Peygamber Aleyhis-Selâm da: kimyonun faydalarını belirterek: "Sizlere sinameki ve sennûtı (tereyağı, bal ve kimyon) tavsiye ederim, zira bunlar Şam'dan başka her derde devadır" buyuru ncaoradaki sahabîler tarafından: "Sâm nedir, yâ Rasûlallah?" diye sorulduğunda, Peygamber Aleyhis-Selâm: "Ölümdür" diye cevap vermiştir."2
Kaynaklar:
[1]- Bağdadî s. 147-48: F Nuaym vr. /Mb, T/fâşı" 44b: Kamus 4/739. [2]- i. Mâce tıp H. 3457; Hâkim tıp 4/201;Nihâye 2/407.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
