Et

ET (lahm, flesh)

Et, en kıymetli gıdalardandır. Et, işkembeden uzaklaştıkça kıymeti ve değeri artmaktadır. Nitekim İbni Abbas Hz.'leri de; Peygamber Aleyhis-Selâm'ın en çok koyunun kürek etini, ön kolları etlerini sevdiğini söylemiştir. Boyun eti ise hem lezzetli ve hem de hazmı kolaydır. Sırt eti çok gıdalıdır, taze kan yapar. Nitekim bir Hadîs-i Şerifte: "En iyi et, sırt etidir" buyrulmuştur. Kebap et gevrek, haşlama et ise rutubetli olur, etin iyisi haşlama olarak yenilenidir. Yağlı et veya içyağı iyi değildir. Hayvanların sağ taraf etleri, sol taraf etlerinden daha hafif ve daha üstündür. Et, işkembeden uzaklaştıkça değeri artar."1

* Kur'an-ı Kerim'de et, oniki yerde zikredilmiştir. Nitekim hayvanlardan bahsedilirken: "Davarları (deve, sığır, keçi ve koyunları) da O yarattı. Bunlarda sizin için soğuktan koruyucu yünler ve bir takım menfaatler vardır. Onlardan bir kısmını da yersiniz!" (Nahis).

* Cennet ehli ve cennet nimetleri tavsif edilirken de: "Onlara canlarının istediği meyve ve etten bol bol verdik.
(veririz)" (Tur 22).


* "Onlara beğendikleri meyveler, canlarının çektiği kuş etleri, saklı inciler gibi iri gözlü huriler, yaptıklarina karşılık olarak verilir" buyrulmuştur. (Vaha 20-24: ayrıca bak. Mümin 79-80)

Peygamber Aleyhis-Selâm da: "Et, dünya ve âhırette yiyeceklerin efendisidir" buyurmuştur. (E Nuaym vr. 140a: i. Sünni vr. 67a: / Kayyım s. 415: ayrıca bak. i. Mâce etime H. 3305)

Genel Olarak Etin Özellikleri:
Hz. Ömer (r.a.): "Eti çok yemekten sakınınız! Çünkü o, şarabın alışkanlık yaptığı gibi alışkanlık yapar, alışır bırakamazsınız!" demiştir."2

* Hz. Ali (r.a.) ise: "Et yeyiniz! Çünkü et, göze cila verir, vücudu güzelleştirir, güzelliği artırır. Et, etten meydana gelir. Her kim kırk gün et yemezse mizacı bozulur" demiştir."3

* İmam Şafiî Hz.'leri de: "Et yemek zekayı artırır, fakat devamlı yememek lâzımdır. Çünkü şarap gibi alışkanlık meydana getirir" demiştir."4

* İbni Abbas Hz.'leri ise şöyle demiştir: "Bir kimse Peygamber Aleyhis-Selâm'a gelerek: "Yâ Rasûlallah! Ben et yediğim zaman, şehvetimi tahrik ediyor, cinsî münasebette bulunmak istiyorum, şehvetimin tesiri altında kalıyorum, işte bu sebeple et yemeyi kendime haram kıldım" dedi. Bunun üzerine Yüce Allah: "Ey İman Edenler! Allah'ın sizler için helal kıldığı tertemiz nimetleri kendinize haram kılmayınız! Haddi tecavüz etmeyiniz! Çünkü Allah, haddi aşanları sevmez" âyetini indirdi."5

* Devamlı et yemek iyi değildir. Çünkü kan ile ilgili hastalıklara, şişmanlığa, vücut ısısının yükselmesine sebep olabilir."6

* Et yemek gönüle ferahlık verir. Et, en kuvvetli gıdalardandır. Vücudu şişmanlatır. Her kim devamlı olarak et yerse, vücutta kan çoğalmasından dolayı, kan aldırma ihtiyacı duyar."7

* Et, romatizma, tansiyon yüksekliği ve böbrek iltihabı gibi hastalıklar için zararlıdır. Et, mafsal (nikris) ve romatizma ağrılarını artırır."8

* Eti, süt ile pişirip yemek, zayıfı şişmanlatır."9

* Etin en iyi kısmı, boyun eti olup hazmı kolaydır. Omuz başı ve ön kollarının etleri de boyun eti gibidir.

* Ön kısımlarının etleri, arka kısımların etlerinden daha güzel ve daha rutubetlidir. Ön kolların etleri vücudu yumuşatır ve hararetten meydana gelen öksürük için dahi faydalıdır. Sırt etinin lezzeti daha fazladır. Ciğer etleri ise iyi olmayıp hazmı zordur, vücuda hararet verir, kirli kan yapar."10

* Etin bir çok çeşitleri vardır. Her çeşidinin de kendisine göre özellikleri bulunmaktadır.

* Hz. Ömer'inoğlu Abdullah etyemezdi, fakat Ramazan ayı geldiği zaman eti eksik etmezdi. Hele yolculuğa çıktığı zaman et yemeyi hiç kaçırmazdı."11

* Emevi Hükümdarlarından Abdülmelikde; çocuklarını terbiye için Tâbiîn'den İmam Şa'biye teslim ederken şöyle demiştir: "Bu çocuklara şiir söylemeyi öğret ki şeref kazansınlar ve yükselsinler. Bunlara et yedir ki kalpleri kuvvetlensin. Saçlarını kes ki, boyunları güçlü olsun. Bunları büyük adamların meclislerinde bulundur ki, onlara karşı söz söylemeye güç kazansınlar."12

* İmam-Zührî de: "Et yemek, gözün görme duyusunu kuvvetlendirir" demiştir."13

Koyun Eti:
Etlerin en kıymetlisi ve en gıdalısı koyun etidir. Koyun etinin mizacı sıcak ve rutubetlidir. En iyisi bir yaşındaki koyunun etidir. İyi hazmedenler için çok güzel kan yapar. Soğuk ve mutedil mizaç sahiblerine iyi gelir. Safralı kimseler için faydalıdır. Zihni ve hafızayı güçlendirir. Yaşlı ve zayıf koyunun eti ise kötüdür, dişi koyun eti de böyledir. En iyisi siyah koç etidir, çünkü o daha hafif, daha lezzetli ve daha faydalıdır. Hayası burulmuş olanın eti, burulmamış olanın etinden daha faydalı ve daha kalitelidir."14

* Koyun cinsinin en kıymetli yeri, ön kollarının etleridir. Özellikle bu etlerden haşlama, et suyu çorbası yapılır. Bu haşlama ve et suyu çorbası, genel olarak zayıflık ve hastalıktan yeni kalkmış olup nekâhetdevresindeki kimseler için gayet faydalıdır."15

Keçi Eti:
Keçi eti sıcak ve kuru mizaçlıdır. Hazmı iyi değildir. İyi bir gıda da değildir. Teke eti mutlak anlamıyla kötüdür, aşırı derecede kurudur, hazmı zor olup vücutta kötü sıvı meydana getirir. Bazı tabipler şöyledemişlerdir: "Keçi etinden kötü olanı, yaşlı keçi etidir, özellikle yaşlı kimseler için hiç de iyi değildir. Ona alışık olan kimse için ise, hiç bir zararı yoktur."14

* Keçi etinin en iyisi iki yaşında olanının etidir. Dişi keçinin eti, erkeğininkinden daha faydalıdır.

Oğlak Eti:
Oğlağın süt emdiği sürece ve henüz çok körpe olmadığı zaman, normale yakın bir eti vardır. Süt emdiği için hazmı çok çabuk olur. Oğlak eti, tabiatı yumuşatır, çoğu kez bir çok insanlara uygun bir yiyecektir. Normal kan yapar."16

Sığır Eti:
Sığır etinin mizacı soğuk ve kurudur. Hazmı zor, mideden yavaş iner, kirli kan yapar, sadece çok çalışan kimseler için uygundur. Devamlı yiyen kimseler de alaca, uyuz, dermeğe, cüzzam, bacak şişliği, habis tümör, evham, vücut ısısının yükselmesi ve daha bazı hastalıklar meydana getirir. Bu zararlar, alışık olmayanlar veya etkisini karabiber, sarımsak, tarçın, zencefil gibi baharatlarla gidermeyen kimseler içindir."17

* Sığır eti sert ve kurudur. Bazı hastalıklar meydana getirir. Çok çalışanlardan başkalarının yemesi iyi değildir."18

* Sığır eti basur hastalığını tahrik eder, bu sebeple basur hastası olan kimselerin sakınması lâzımdır."19 Sığır etinin yan etkisi, karabiber ve tarçın gibi baharatlarla giderilmelidir. Yaşlı ve zayıf olan sığırların etleri daha kötü ve daha zararlıdır. Hazım güçlüğü bakımından bilhassa yaşlı kimseler için iyi değildir."20 Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm da: "Sizlere inek sütünü tavsiye ederim. Zira ineğin sütü şifâ, sütünden meydana gelen yağı deva, (yaşlı ve zayıflarının) eti ise derttir" buyurmuştur."21

Dana Eti:
Yeni doğmuş buzağı eti iyi değildir. Onu yemekte fayda yoktur. Çünkü vücudu hep kan ile doludur, henüz et kıvamına gelmemiştir."22 Fakat dana eti kıymetlidir. Özellikle semiz olması halinde gıdaların en uygunu ve en lezzetlisidir. Mizacı sıcak ve rutubetlidir. Hazmedildiği takdirde vücuda güçlü bir gıda verir."23 Nitekim İbrahim Aleyhis-Selâm'ın misafirlerine semiz dana kebabı ikram ettiğini Kur'an-ı Kerim haber vermektedir. (Hûd 69-70,Zâriyât 26).

Deve Eti:
Deve etinin mizacı sıcak ve kurudur, safra meydana getirir ve hazmı zordur. Erkek deve eti, dişi deve etinden daha fazla hararet vericidir.

* Deve eti; kuru, sert ve yağlıdır. Genç deve eti, yaşlısınagöre daha iyidir; lezzetli, güzel ve gıda bakımından da iyidir. Alışkın olanlar için o, koyun eti durumundadır ve asla zararlı da olmaz, bir hastalık ta meydana getirmez. Bazı tabipler deve etini, sadece buna alışık olmayan şehirli zenginler için kötülemiştir."24

Tavşan Eti:
Tavşan etinin mizacı hararet ve kurulukta normaldir. En güzel yeri sırt ve budlarıdır. En iyisi tavşan etini kızartarak yemektir. Kabızlıkyapar, idrarı söktürür ve böbrek taşlarını parçalar. Tavşan eti kirli kan yapar."25

Geyik Eti:
Av hayvanları içinde eti en iyi ve en lezzetli olanı geyik (yaban keçisi) etidir. Vücutta kuruluk yapar, fakat hazmı kolaydır."26

Balık Eti:
Balık eti, hafıza bozukluğu veya hafıza zayıflığını gidermek için gayet faydalıdır.

* Sinirler, ilik ve kemik için balıketi gayet iyidir. Balıketi ve balık yağı, diğer etler ve et yağlarından midede daha çabuk hazmolunur."27

Kuş Etleri:
Tavuketinin mizacı sıcak ve rutubetlidir. Mideye hafif gelir, hazmı kolaydır, iyi bir sıvı oluşturur, zekayı ve meniyi artırır, sesi iyileştirir, rengi güzelleştirir, zekâyı güçlendirir, iyi bir kan yapar, eti rutubete meyyaldir.

* Horoz etinin mizacı daha çok sıcak ve daha az rutubetlidir. Yaşlı horoz eti kulunç ağrısına karşı faydalıdır. Piliç etlerinin ise hazmı kolay olup, tabiatı yumuşatır, bundan oluşan kan, gerçekten iyi bir kandır.

* Yüce Allah cennette müminlere kuş eti ikram edecektir. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Gerçekten sen cennette bir kuşa bakar ve onu arzu edersin, hemen o kuş kızartılmış kebap olarak önüne gelir" buyurmuştur."28

* Hastalar ve hastalıktan yeni kalkmış olan kimseler için ilk tavsiye olunacak gıda, şüphesiz ki kuş etidir."29

* Yabani kuş etleri vücuda aşırı sıcaklık verirve kirli kan yapar. Keklik eti kabızlık yapar, fakat kuvvetli bir gıdadır. Serçe kuşu etleri de hararet vericidir, cinsel istek ve arzuyu tahrik eder."30

*Kuş etlerinin en iyisi tavuk etidir. Piliç eti daha iyidir. Kaz eti, tavuk etinden daha hararetlidir. Yaşlı horoz eti, kulunç ağrısının gerçek ilacıdır."31

Diğer Etler:


Ciğer:

En iyisi koyun ciğeridir, sirke ve kişniş ile birlikte yenir. Soğuk algınlığına karşı Karaman Kimyonu ile birlikte yenmelidir. Ciğerin hazmı ağır, fakat gıdası çoktur.
Karaciğer, etlerin en mühimi ve en gıdalısıdır. Karaciğer süt gibi hamile ve emzikli kadınların, hastalıktan yeni kalkmış olan kimselerin yemeleri gereken önemli gıdalardandır."32

* Dalak iyi değildir, vücutta kirli kan yapar."33

* Böblekler: İbni Abbas (r.a.) demiştir ki: "Böbrekler, idrarın gelip geçtiği yerler olduğu için, Peygamber Aleyhis-Selâm böbrek eti yemeyi sevmezdi."34

* Eti yenen hayvanlarda yenilmesi mekruh olan yedi şey vardır. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm, koyundan yedi şeyi sevmeyip tiksinirdi. Öd kesesi, idrar torbası, fere (vagina), kamış (penis), husyeler (testisler), bez ve kan".

* Bu yedi maddeden kan haram, diğerlerinin yenilmesi ise mekruhtur. Zira insan tabiatı bunları yemekten hoşlanmayıp tiksinir. Çünkü bunlar sevilmeyen şeylerdir. Bu yedi madde konusunda eti yenen bütün hayvanlar müşterektir.

Kaynaklar:
[I]- Bağdadi s. 156; ayrıca bak. i. Mâce etime H. 3307-3308; Hâkim 311 II; Müsned 1/204. 3/400; Faik 4/95. [2]-Muvatta Sıfatün-Nebî H. 36; Nihâye 1/267. 2/361. 3/86. 4/239; K Ummal 5/13758; i. Kayyim s. 427. Hılye 2/194 [3]- Bağdadi s. 155; E. Nuaym vr. I4lb; \. Sünni vr. 68a; K Ummal 15/41804-805; K. Hakâyık 2/154. [4]- K. Hafâ II 461-62 H. 1512. [S]- Tirmizi tefsir H. 3054: i. Kesir 3/160; T. Ahvezi 8/415: Aynî 9/362-63. [6]- i. Kayyim s. 427. [7]-E. Nuaym vr. 140a; i. Sünnî vr. 67b. [8]- el-Edviyye s. 46. 52. [9]- i. Sünnivr. 17b; Süyûtivr. 25a. [10]- Tıfâsîvr. 63a [II]-i. Sünni vr. 68a; i Kayyim s. 416. [12]- E. Müfred 2/227. [13]- Bağdadi s 155: el-Edviyye s. 12; K. Ummal 15/41806 Buradaki rivayet Hz. Ali'dendir. [14]- i. Kayyim s. 416-18. [IS]- el-Edviyye s. 54. [16]- Bağdadi s. 156-57; I. Kayyim s 418. [17]- i. Kayyim s 418 [18]- Tıfâşî vr 62b: I. Sünnî vr. 68b. [19]- L Ukûl 11533 [20]- Bağdadi s. 155-157 [21]- Hâkim tıp 41196-97. 404: Ramuz s 81. 318: C Sağır 1/51; F. Kadir 4/347-48. S Kübrâ 9/345; K. Ummal 10/ 28209. 28211. 28218: I. Sünnivr. 68a. [22]- I. Sünni vr. 69a: Tifâsîvr. 63a [23]- i. Kayyim s 418 [24]- Bağdadi s. 157; I. Kayyim s. 420; I. Sünni vr. 68a [2S]- Bağdadi s. 64: I. Kayyim s 421-22: Tifâşî vr. 64a ayrıca bak. Buhâri zebâyıh 61231; Müslim Sayd H. 9 [26]- Bağdadi s. 139. [27]- el-Edviyye s. 60-61 [28]- I. Kayyim s. 423-24. I Kesir 4/287 [29J- el-Edviyye s. 58 [30]- i. Sünnivr. 7la: Tıfâsi vr 49a [31]- Bağdadi s. 103. 136. 157 [32]- el-Edviyye s 53. /. Sünni vr. 70a: Bağdadi s / 46. [33]- / Sünni vr. 70a. [34]-C Sağır 2/100: F. Kadir 5/245 Romuz s. J6/. L Ukul S/636 K. Hakâyık 2/138. 144; K Ummal 7/18216 [35]-Abdürrezzak 4/535: C. Sağîr 2/100; F. Kadir S/244; Râmuz s. 561; L Ukûl S/636: S Kübrâ 10/7; K. Ummal 7/18215

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp