Böbrek Ve Mesane Taşları
BÖBREK ve MESANE TAŞLARI
Çeşitli sebeplere bağlı olarak, zamanla böbrek, mesane ve idrar yollarında kendiliğinden oluşan, muhtelif büyüklükte kristalleşmiş taşlara verilen isimdir, (nephrolith, cystolith)Sebepleri: Katı ve sert gıdalar alınmasından dolayı böbrek ve mesanede tortu (çökelti) meydana getirmesi,
* Böbrekler ve mesanede iltihap oluşması veya buralarda kan pıhtısı meydana gelmesi ve zamanla taş hâline dönüşmesi.
Belirtileri:
Zaman zaman ağrı-sızı yapar. İdrar yollarında taş hareket ettiği zaman çok kereağrı-sızınöbetlerhâlindegelir. Hasta kimse aşağıda belirtilecek olan ilaçlara devam ederken kendisinde şiddetli ağrılar görülebilir, çünkü taşlar kırılmış veya parçalanmış olarak idrar yollarına girmiş olabilir.
Perhiz:
Katı ve sert gıdalar almaktan sakınmak; bakla, nohut, fasulye, mercimek, tavuk, serçe, keklik, oğlak ve koyun etleri zararsızdır.
* Deve ve sığır eti gibi kuru ve sert etlerden, taze ve tuzlu peynirden, ekşi meyvelerden ve hazmı zor gıdalardan sakınmak gerekir. Bal, badem ve kuruüzüm süzmesi gayet faydalıdır. Sebzelerden ıspanak ve nane faydalı olup turp zararlıdır. Meyvelerden incir, badem, fıstık ve ayçiçeği yağları faydalı olup, kuruüzüm ve ceviz zararlıdır. Eğer bunlardan mutlaka yemesi gerekirse, az
| miktarda yemeli ve devamlı olmamalıdır.
* Böbreklerde taş oluşmasından korunmakiçin bazıgıdalarıalmamakveya taşı meydana getiren sebepleri terketmek yahut ta bazı gıdalara ve ilaçlara devam etmekle olur.
* Undan yapılmış ekmek, şekerli ve yağlı hamur tatlıları, un helvası, kadayıf, simitler, pastalar, balık, zerdali, armut, olgunlaşmamış elma ve şeftali, fazla tuz, kirli su, devamlı et yemek, tok karına hamama gitmek, böbrekleri üşütmek, aşırı spor, özellikle tok karına spor yapmak, soğuk şeyler yeyip içmek, turunçgillerin etli kısımları, kirli ve bulanık sular böbrek ve mesanelerde taş oluşmasına sebep olabilirler.
* Böbrek taşları genellikle şişman kimselerde görülmektedir. Mesane taşları ise genel olarak hafif ve nahif vücutlu kimselerde görülür. İhtiyarlarda ise böbrek taşları hastalığı; mesane taşları hastalığından daha çok görülmektedir. Çocuklar ve gençlerde ise, bunun aksinedir. İhtiyarlarda hastalığın iyileşmesi de kolay değildir.
* Kadınlarda mesane taşları hastalığı erkeklerdeki nden daha az görülür. Çünkü onlarda mesaneden sonraki idrar yolları mesafesi daha kısa, daha geniş ve idrar yolları kıvrımları daha azdır. Zira kısa mesafeden dışa itme kuvveti, uzun mesafeden daha kuvvetli ve daha kolay olur.
* Böbrek ve mesane taşları hastalığı irsî olarak ta meydana gelebilir. Bazı kimselerde taşın oluşması ile düşmesi arasında bir yıl kadar bir zaman geçebilir.
Tedavi:
* Tedavi de önce sebepleri yok etmek, daha sonra tedaviye başlamak lazımdır.
* Taşları yerinden söktürücü ve idrarı çoğaltıcı ilaçlar kullanılır.
* Dıştan gevşetici ve yumuşatıcı merhemler sürülür, ağız yoluyla da idrar yollarını kayganlaştıran ilaçlar verilir. Eğer ağrı-sızı idrar yollarına kadarsirayet etmişse, hasta kimse küçük bir havuz veya küvet içinde sıcak su içine oturtulmalıdır. Havuzdan sonra da kaynatılmış papatya ve gebre otu'nun suyuna oturmalıdır. Eğer istenirse bu bitkiler hastanın küvetine de konulabilir. Suyun harareti pek fazla olmayıp normal olmasına dikkat etmelidir. Eğer hastanın bünyesi kuvvetli ise su içindeuzun müddet kalmalı, eğer bünye zayıf ise kısa aralıklarla girmelidir. Hasta küvet içi ndeiken papatya ve menekşe kaynatılıp suyu içirilmelidir. Çünkü bu uygulama hem taşın düşürülmesine ve hem de idrarla beraber dışarı atılmasına yardımcı olmaktadır. Eğer hastanın bünyesi kuvvetli ise bu işlemin sıcak hamamda yapılması daha faydalı olur.
* Eğer idrar yaparken çok zorlanıyorsa, hamamda veya küvet içinde iken kaynatılmış lahana suyu içmeli, sonrada belini vesırtını sıcak tutmak için bir sargı ile bağlamalıdır. Bu uygulamadan sonra bütün ağrıları teskin olacaktır. Bu uygu lamaya taş düşü nceye kadar devam etmek lâzımdır. Bundan sonra eğer ağrı kesilirse, taş mesaneye düşmüş demektir. Eğer bu uygulamaya rağmen ağrı-sızı çoğalırsa, hamama gitmeyi ve küvete oturmayı bırakmak gerekir.
* Hastada kabızlık meydana gelirse, ağır yiyeceklerden ve gece yatmadan önce yemek yemekten sakınmalıdır.
* Eğer ağrının fazla olmasından dolayı hastaya baygınlık geleceğinden korkulursa, bir uyuşturucu ile teskin edilmelidir. Sulu gıdalara devam etmeli, katı gıdalardan sakınmalıdır.
* Bazı tabipler hastanın böğründen veya sırtından yararak ameliyatla böbreklerdeki taşların çıkarılmasına cüret göstermektedirler. Bana göre bu işlem büyük bir tehlike olup, câhillerin teşebbüs edeceği bir iştir. İbni Sina bu görüşleriyle (o günkü teknik şartlar altında) bu ameliyatın tehlikeli olduğunu savunmaktadır.
* Kabuğu soyulmuş karpuz çekirdeğinden bir miktar alınır, buna bir bardak kereviz tohumu, dörtte bir bardak ta şeker ilave edilir. Böylece yapılan bu ilaçtan, yemeklerden iki saat kadar önce iki miskal (yaklaşık 9 gram), yemekten iki saat sonra da bir miskal (4.8 gram), bundan on saat sonradatekrar bir miskal alınır. Uzun müddet kullanmak bağışıklık meydana getireceğinden pek fazla devam etmemelidir.
* Kına tohumu, karpuz çekirdeğinin iç kısmı, armut ağacının sakızı ve hindiba denilen bitkiden birer miskal alınır, kaynatıldıktan sonra içerisine bir miktar bal şerbeti katılarak içilir.
* Enginar ve kuşkonmaz otuna biraz sirke, biraz da arpaunu katılıp kaynatıld ıktan sonra içi lir. Bu i laçlar id rarı söktörür ve idrar yollarını temizler.1
* Bal, böbrekler ve karaciğer için gayet faydalıdır. Çünkü balın hazmı kolay, besin artığı (tortusu) ise yoktur.
* Ebegömeci kaynatılıp, içine tereyağı ve bal ilave edilip böbrek ağrısı yakaladığı zaman bol miktarda içilirse, böbrek taşlarını yerinden oynatır ve idararı çoğaltır, idrarın zor yapılmasına karşı da faydalıdır. Ayrıca kulunç ağrısına da iyi gelir.2
* Yaşüzüm hazmı kolaylaştırıcı ve kabızlığı gidericidir. Basur hastalığına ve böbrek taşlarının düşürülmesine, mafsal ağrıları ve zehirlenmelere karşı faydalıdır.3
* Kereviz idrar ve âdet kanamasını söktürür, böbrek taşlarını parçalar, bu konu da tohumu daha da kuvvetlidir.4
* Çörekotu dövülüp bal ile karıştırılıp ılık su ile birkaç gün içilirse, idrarı söktürür, mesane ve böbrek taşlarını da parçalar. Çörekotundan bir defasında yarım dirhem (1.6 gram); bir günde ise ikidirhem (6.4 gram)'dan fazla alınmamalıdır.5
Mekke ayrığı (izhir)'nın kaynatılıp suyunun içilmesi mide, karaciğer ve böbreklerdeki şişlikleri çözer. Gözeneklerdeki tıkanıklığı ve damarların ağızlarını açar, böbrek taşlarını parçalar. Merhem gibi hasta organ üzerine sürülmesi de aynı görevi yapar.6
* Ekmeğin ununda taş veya toprak olursa, böbrek ve mesanede taş yapar. Taze ve tuzlu peynir böbrek ve mesane de taş meydana getirir. Mide için dahi iyi değildir.7
Kaynaklar:[I]- ibni Sina, el-Kânun 2/500-S04; İbnü'n-Nefis s. 374-375. [2]- AseMn-Nahl s. 149-150. 157-158. 168-176 192-197. [3]- el-Edviyye s. 118. [4]- ibni Kayyim s. 367. [5]- Tabip Dr. Mahmud Nâzım Nesimî, et-Tıbbü'n-Nebeviyye ve'l-ilmü'l-Hadîs 31262. [6]- ibni Kayyim s. 336 [7]- ibni Kayyim s. 347.
Çeşitli sebeplere bağlı olarak, zamanla böbrek, mesane ve idrar yollarında kendiliğinden oluşan, muhtelif büyüklükte kristalleşmiş taşlara verilen isimdir, (nephrolith, cystolith)Sebepleri: Katı ve sert gıdalar alınmasından dolayı böbrek ve mesanede tortu (çökelti) meydana getirmesi,
* Böbrekler ve mesanede iltihap oluşması veya buralarda kan pıhtısı meydana gelmesi ve zamanla taş hâline dönüşmesi.
Belirtileri:
Zaman zaman ağrı-sızı yapar. İdrar yollarında taş hareket ettiği zaman çok kereağrı-sızınöbetlerhâlindegelir. Hasta kimse aşağıda belirtilecek olan ilaçlara devam ederken kendisinde şiddetli ağrılar görülebilir, çünkü taşlar kırılmış veya parçalanmış olarak idrar yollarına girmiş olabilir.
Perhiz:
Katı ve sert gıdalar almaktan sakınmak; bakla, nohut, fasulye, mercimek, tavuk, serçe, keklik, oğlak ve koyun etleri zararsızdır.
* Deve ve sığır eti gibi kuru ve sert etlerden, taze ve tuzlu peynirden, ekşi meyvelerden ve hazmı zor gıdalardan sakınmak gerekir. Bal, badem ve kuruüzüm süzmesi gayet faydalıdır. Sebzelerden ıspanak ve nane faydalı olup turp zararlıdır. Meyvelerden incir, badem, fıstık ve ayçiçeği yağları faydalı olup, kuruüzüm ve ceviz zararlıdır. Eğer bunlardan mutlaka yemesi gerekirse, az
| miktarda yemeli ve devamlı olmamalıdır.
* Böbreklerde taş oluşmasından korunmakiçin bazıgıdalarıalmamakveya taşı meydana getiren sebepleri terketmek yahut ta bazı gıdalara ve ilaçlara devam etmekle olur.
* Undan yapılmış ekmek, şekerli ve yağlı hamur tatlıları, un helvası, kadayıf, simitler, pastalar, balık, zerdali, armut, olgunlaşmamış elma ve şeftali, fazla tuz, kirli su, devamlı et yemek, tok karına hamama gitmek, böbrekleri üşütmek, aşırı spor, özellikle tok karına spor yapmak, soğuk şeyler yeyip içmek, turunçgillerin etli kısımları, kirli ve bulanık sular böbrek ve mesanelerde taş oluşmasına sebep olabilirler.
* Böbrek taşları genellikle şişman kimselerde görülmektedir. Mesane taşları ise genel olarak hafif ve nahif vücutlu kimselerde görülür. İhtiyarlarda ise böbrek taşları hastalığı; mesane taşları hastalığından daha çok görülmektedir. Çocuklar ve gençlerde ise, bunun aksinedir. İhtiyarlarda hastalığın iyileşmesi de kolay değildir.
* Kadınlarda mesane taşları hastalığı erkeklerdeki nden daha az görülür. Çünkü onlarda mesaneden sonraki idrar yolları mesafesi daha kısa, daha geniş ve idrar yolları kıvrımları daha azdır. Zira kısa mesafeden dışa itme kuvveti, uzun mesafeden daha kuvvetli ve daha kolay olur.
* Böbrek ve mesane taşları hastalığı irsî olarak ta meydana gelebilir. Bazı kimselerde taşın oluşması ile düşmesi arasında bir yıl kadar bir zaman geçebilir.
Tedavi:
* Tedavi de önce sebepleri yok etmek, daha sonra tedaviye başlamak lazımdır.
* Taşları yerinden söktürücü ve idrarı çoğaltıcı ilaçlar kullanılır.
* Dıştan gevşetici ve yumuşatıcı merhemler sürülür, ağız yoluyla da idrar yollarını kayganlaştıran ilaçlar verilir. Eğer ağrı-sızı idrar yollarına kadarsirayet etmişse, hasta kimse küçük bir havuz veya küvet içinde sıcak su içine oturtulmalıdır. Havuzdan sonra da kaynatılmış papatya ve gebre otu'nun suyuna oturmalıdır. Eğer istenirse bu bitkiler hastanın küvetine de konulabilir. Suyun harareti pek fazla olmayıp normal olmasına dikkat etmelidir. Eğer hastanın bünyesi kuvvetli ise su içindeuzun müddet kalmalı, eğer bünye zayıf ise kısa aralıklarla girmelidir. Hasta küvet içi ndeiken papatya ve menekşe kaynatılıp suyu içirilmelidir. Çünkü bu uygulama hem taşın düşürülmesine ve hem de idrarla beraber dışarı atılmasına yardımcı olmaktadır. Eğer hastanın bünyesi kuvvetli ise bu işlemin sıcak hamamda yapılması daha faydalı olur.
* Eğer idrar yaparken çok zorlanıyorsa, hamamda veya küvet içinde iken kaynatılmış lahana suyu içmeli, sonrada belini vesırtını sıcak tutmak için bir sargı ile bağlamalıdır. Bu uygulamadan sonra bütün ağrıları teskin olacaktır. Bu uygu lamaya taş düşü nceye kadar devam etmek lâzımdır. Bundan sonra eğer ağrı kesilirse, taş mesaneye düşmüş demektir. Eğer bu uygulamaya rağmen ağrı-sızı çoğalırsa, hamama gitmeyi ve küvete oturmayı bırakmak gerekir.
* Hastada kabızlık meydana gelirse, ağır yiyeceklerden ve gece yatmadan önce yemek yemekten sakınmalıdır.
* Eğer ağrının fazla olmasından dolayı hastaya baygınlık geleceğinden korkulursa, bir uyuşturucu ile teskin edilmelidir. Sulu gıdalara devam etmeli, katı gıdalardan sakınmalıdır.
* Bazı tabipler hastanın böğründen veya sırtından yararak ameliyatla böbreklerdeki taşların çıkarılmasına cüret göstermektedirler. Bana göre bu işlem büyük bir tehlike olup, câhillerin teşebbüs edeceği bir iştir. İbni Sina bu görüşleriyle (o günkü teknik şartlar altında) bu ameliyatın tehlikeli olduğunu savunmaktadır.
* Kabuğu soyulmuş karpuz çekirdeğinden bir miktar alınır, buna bir bardak kereviz tohumu, dörtte bir bardak ta şeker ilave edilir. Böylece yapılan bu ilaçtan, yemeklerden iki saat kadar önce iki miskal (yaklaşık 9 gram), yemekten iki saat sonra da bir miskal (4.8 gram), bundan on saat sonradatekrar bir miskal alınır. Uzun müddet kullanmak bağışıklık meydana getireceğinden pek fazla devam etmemelidir.
* Kına tohumu, karpuz çekirdeğinin iç kısmı, armut ağacının sakızı ve hindiba denilen bitkiden birer miskal alınır, kaynatıldıktan sonra içerisine bir miktar bal şerbeti katılarak içilir.
* Enginar ve kuşkonmaz otuna biraz sirke, biraz da arpaunu katılıp kaynatıld ıktan sonra içi lir. Bu i laçlar id rarı söktörür ve idrar yollarını temizler.1
* Bal, böbrekler ve karaciğer için gayet faydalıdır. Çünkü balın hazmı kolay, besin artığı (tortusu) ise yoktur.
* Ebegömeci kaynatılıp, içine tereyağı ve bal ilave edilip böbrek ağrısı yakaladığı zaman bol miktarda içilirse, böbrek taşlarını yerinden oynatır ve idararı çoğaltır, idrarın zor yapılmasına karşı da faydalıdır. Ayrıca kulunç ağrısına da iyi gelir.2
* Yaşüzüm hazmı kolaylaştırıcı ve kabızlığı gidericidir. Basur hastalığına ve böbrek taşlarının düşürülmesine, mafsal ağrıları ve zehirlenmelere karşı faydalıdır.3
* Kereviz idrar ve âdet kanamasını söktürür, böbrek taşlarını parçalar, bu konu da tohumu daha da kuvvetlidir.4
* Çörekotu dövülüp bal ile karıştırılıp ılık su ile birkaç gün içilirse, idrarı söktürür, mesane ve böbrek taşlarını da parçalar. Çörekotundan bir defasında yarım dirhem (1.6 gram); bir günde ise ikidirhem (6.4 gram)'dan fazla alınmamalıdır.5
Mekke ayrığı (izhir)'nın kaynatılıp suyunun içilmesi mide, karaciğer ve böbreklerdeki şişlikleri çözer. Gözeneklerdeki tıkanıklığı ve damarların ağızlarını açar, böbrek taşlarını parçalar. Merhem gibi hasta organ üzerine sürülmesi de aynı görevi yapar.6
* Ekmeğin ununda taş veya toprak olursa, böbrek ve mesanede taş yapar. Taze ve tuzlu peynir böbrek ve mesane de taş meydana getirir. Mide için dahi iyi değildir.7
Kaynaklar:[I]- ibni Sina, el-Kânun 2/500-S04; İbnü'n-Nefis s. 374-375. [2]- AseMn-Nahl s. 149-150. 157-158. 168-176 192-197. [3]- el-Edviyye s. 118. [4]- ibni Kayyim s. 367. [5]- Tabip Dr. Mahmud Nâzım Nesimî, et-Tıbbü'n-Nebeviyye ve'l-ilmü'l-Hadîs 31262. [6]- ibni Kayyim s. 336 [7]- ibni Kayyim s. 347.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
