Alışkanlık

ALIŞKANLIK (âdet, habituation)

Bir kimsenin yeme içme, uyuma, giyme vs. konularda devamlı yaptığı şeylere alışkanlık (âdet) denir. Bunlardan bazı alışkanlıklar faydalı, bazıları ise zararlıdır. İyi alışkanlıklara uymak, devam ettirmek iyi şeydir. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm:" İyi şeyler yapmak iyi bir alışkanlıktır. Kötü şeyler yapmaya alışkanlık kazanmak ise (vücuda) zararlıdır." buyurmuştur 1

*Alışkanlık insan tabiatı gibidir, işte bu sebeple "alışkanlık ikinci bir tabiattır"denilmiştir. Alışkanlık vücutta büyük bir kuvvettir. Hatta bir şey, başka başka alışkanlıkları olan bedenlere tatbik edilerek deney yapılsa, farklı sonuçlar ortaya çıkacaktır. Meselâ sıcak mizaçlı üç genç kimseden birincisi sıcak gıdalar yemeye alışık; ikincisi soğuk gıdalar yemeye alışık; üçüncüsü ise sıcak ve soğukluğu normal gıdalar yemeye alışık olsa; bunlardan birincisi bal yediği zaman ona zarar vermez. İkinci kimse her ne zaman bal yese, ona zarar verir. Üçüncü kimse ise bal yediği zaman pek az zarar görür. Sağlığın korunmasında ve hastalıkların tedavisindealışkanlık büyük bir rükün, büyük bir asıldır. Hastayı alışık olduğu şeylerle tedavi etmeye çalışmak, tedavinin ana kaidelerinden olup bu konuda en faydalı olan da budur. Eğer tabip bu konuda hata ederse, fayda vereceğim derken hastaya zarar vermiş olur. Tabip, tıp kitaplarında görmüş olduğu bir ilacı tatbik edeyim diyemez. Çünkü ilaçların ve gıdaların vücuda uygunluğu, hastanın istidat ve kabulüne göre değişik olmaktadır. Meselâ çölde yaşayanlar, çifçiler veasir halka; nilüfer, taze gül ve kaynatılmış gül şurupları fayda vermez ve tabiatlarına tesiri de olmaz. Hatta şehirliler ve müreffeh ailelerin ilaçlarının çoğu bunlara uygun gelmez. Tecrübeler bunu göstermektedir. Arapların tabipi diye bilinen meşhur Haris Ibni Kelede de bunu kabul etmiş ve şöyle demiştir: "Perhiz tedavinin başı, mide ise, hastalıkların evidir. Her bedene alışık olduğu şeyler veriniz ve alışık olduğu şeylerle tedave ediniz!"2

*İbni Kayyim sözüne devamla: "Evet biz ilaçlardan faydalanma konusunda da alışkanlığın bir tesiri olduğunu inkâr etmiyoruz. Bir ilacı veya bir gıdayı alışkanlık hâline getiren kimse, alışık olmayan kimseye nisbetle daha uygun ve daha faydalı olur. Bilakis ona alışık olmayan kimseye fayda bile sağlamaz."3

* Horasanlı Tabip Ebû Bekir Râzî (ölüm 303 H.) de, alışkanlıkların tabiatı değiştirmesi ile ilgili olarak: "Risale fi'l-Adeti ve Ennehâ Tühav-vilü't-Tabîate" isimli bir eser yazmıştır4

Kaynaklar: f/J- I. Mâce mukaddime i 180 H. 221; E. Nuaym vr. 33b; i. Sünnîvr. 16a; Hılyetü'l-Evliyâ 5/252. [52]- i. Kayyim s. 189. [3]- i. Kayyim s. 400 [4]- Fihrist s. 420