Kuşburnu Yetiştiriciliği Özellikleri

Tohumla Çoğaltılması
Kuşburnu meyvelerinin çok sayıda (20-40 adet/meyve ) tohum bulunması tohumla çoğaltmada meyve ve bitki özellikleri bakımından türlere göre farklı derecede varyasyon ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. (Nybom ve Carlson 1992 ) Kuşburnu tohumları yüksek oranda absisik asit içerdiklerinden (ABA) kolay çimlenmezler. (Gönüllü ve Çakırlar 1990) Dinlenme halindeki Kuşburnu tohumlarını çimlenme olgunluğuna getirmek için katlama, asit ile aşındırma ve hormon ile vitamin uygulamaları yapılmaktadır. Katlama uygulamasında tohumlar ıslak nehir kumu içinde +5°C‘lik bir ortamda 90-120 gün tutulmaktadır. Asitle aşındırma işleminde ise tohumlar 5 dakika konsantre H2SO4 içinde tutulmaktadır. Ekim işleminden önce tohumların 5 dakika asit ile aşındırılmaları çimlenmeyi %24-60 oranında artırmaktadır. Kuşburnular için direk araziye en uygun ekim zamanı: eylül sonu, en uygun ekim derinliği ise: 2,5 cm.dir. (İskenderov ve Ragimov 1973 ) Tohumların alınma zamanı da çok önemlidir. Yüksek oranda çimlenme elde edilmek için en uygun tohum alma zamanı: kuşburnuların kızarmaya başladıkları dönemdir. (Raev 1976 ) Ancak aynı tür kuşburnu elde etmek için tohumla üretim sakıncalıdır. Çıkacak çöğür ve fidanlar farklı tür olabilir. Biz kuşburnunun tohumla çoğaltmasını değişik amaçla çalışma yapabileceklere katkısı olur hesabıyla yazdık. Rosa Rugosa türü kuşburnuyu bu yolla çoğaltıp bahçe tesis etmeyi düşünenler, çıkacak fidanların yabani tür olduğunu göreceklerdir. Onun için Rosa Rugosa'nın çoğaltma işlemi anlatacağımız diğer yöntemlerle olmalıdır.

Kök Sürgünü İle Çoğaltılması
Kuşburnu bitkisi fazla sayıda kök sürgünü verdiği için kök sürgünü ile kolayca çoğaltılabilmektedir. Kök sürgünleri bitkinin ana gövdesinden oluştuğundan sürgünler de bitkiyle aynı karakterde olacaklardır. Ancak, üretilecek fidanların fazla sayıda olması söz konusu olduğunda bu yöntem yetersiz kalacaktır.

Aşı İle Çoğaltma
Kuşburnu bitkisi dikenli bir yapıya sahip olduğu için aşı ile çoğaltmak zahmetli ve tutması açısından riskli bir iştir. Yine de yabani türler üzerine aşılama çalışması yapılacaksa, diğer gül çeşitlerinin aşılanması gibi aşılama yapılmalıdır.

Daldırma İle Çoğaltma
Kuşburnu bitkisi kolayca eğilebilen uzun dallara sahip olduğundan daldırma usulü ile çoğaltma için uygundur. Toprak altına gömülecek kısımda dalın belirlenmiş yerden zedelenmesi kök oluşumunu kolaylaştırır.

Doku Kültürü İle Çoğaltma
Kuşburnu bitkisi değişik doku kültürü ile çoğaltmada explant başına 2-3 arasında bitki oluşmaktadır. Doku kültürü ile çoğaltma özellikle çok sayıda fidan elde etmek için kullanılmaktadır. Ancak köklenmede zayıf kaldığı görülmüştür.

Çelikle Çoğaltma
Mevcut çoğaltma şekilleri içinde en uygun ve ekonomik olandır. Çelikle çoğaltmada köklenme oranı üzerine; çelik alma zamanı, hormon dozu ve çelik tipi büyük etki yapmaktadır. Çelikler üzerindeki göz sayısının artması da köklenme oranını artırmaktadır. Kuşburnu çelikleri genetik özellikleri gereği genellikle zor köklenmekte, ancak hormon uygulamasıyla köklenme oranları önemli ölçüde artmaktadır. Hormon uygulamaları dışında çeşitli vitamin (özellikle Ppve B1 ) uygulamaları hormonsuz çeliklere göre köklenme oranını 7-10 kat artırmaktadır. Oksin grubu içerisinde yer alan hormonlar arasında en iyi sonucu İBA (İndol Buturik Asit ) vermektedir. Kuşburnunda dikensiz tiplerin köklenme oranları dikenlilere göre daha yüksektir.

Kuşburnu bitkisinin köklenme oranları hakkındaki bilgiler yukarıda anlatılmıştır. Bununla beraber bizim çalışmamızda Rosa Rugosa türü kuşburnu bitkisinin çelikle çoğaltılmasında ilk yıl köklenme problemi yaşandı. Sonraki yıl yukarıda anlatıldığı üzere NAA (Naftalin Asetik Asit) ile vitamin uygulaması yapıldı. %90 oranında çelikler köklendi. Sonraki yıl ise bu ilk yıllarda elde edilen bitkilerden alınan çelikler hiçbir vitamin uygulamasına tabi tutulmadan tavalara yatırıldı. Son derece sağlıklı bir köklenme ile yine %80 gibi yaklaşık bir oranla çeliklerden fidan elde edildi. Kısaca ilk yıl yaşanan köklenmemenin sebebi ayrı bir araştırma konusu olarak istisna tutulursa Rosa Rugosa türü kuşburnu bitkisinin çelikle çoğaltılmasında bir problemin olmadığı, köklenme kabiliyetinin yüksek olduğu, bundan sonra da bu tür kuşburnu fidanlarının fazla sayıda çoğaltılmak isteniyorsa bu yöntemin en uygun yöntem olacağını söyleyebiliriz.