Zatülcenp Belirti

Verem kökenli zatülcenp her yaşta olabilmekle birlikte, özellikle 15-25 yaşlar arasındaki gençlerde görülür.
Bu sıvı toplanmasının evrimi, günümüzde verem ilaçları sayesinde iyidir. Burada özellikle, akciğer zarı boşluğunun verem kökenli serumlufibrinli zatülcenbi olan tipik biçimi inceleyeceğiz. Zatülcenp kistleşmiş olduğu zaman, akciğer zarı boşluğunun yalnızca bir bölümünde sıvı toplanması var demektir.
TEŞHİS
Başlangıç evresinin klinik belirtileri İvegen başlangıç
Başlangıç çoğunlukla apansızdır. Tümüyle sağlıklı bir kişide işlevsel ve genel belirtilerle ortaya çıkar.
İşlevsel belirtiler Başlıcaları şunlardır:
- akciğer tabanında ya da meme altında, değişken şiddet ve süreli bir yan ağrısı;
- kısa bir solunumla birlikte, orta derecede soluk darlığı;
- ağrıyı ve soluk darlığını artıran kuru ve şiddetli bir öksürük.
Genel belirtiler
Başlıcaları şunlardır:
- titreme ve yaygın kırıklıkla birlikte, hızla 39-40°C‘a yükselen ateş;
- hızlı bir nabız.
İlerleyici başlangıç İşlevsel belirtiler Sinsidirler:
- yan ağrısı ancak çaba harcama sırasında ortaya çıkar;
- soluk darlığı ağrıyla gelir.
Genel belirtiler
İlerleyici genel bir hastalık durumu gösterirler.
Başlangıcın öteki görünümleri
Daha ender görülürler:
- ivegen bir karın ağrısı biçiminde yanıltıcı olabilirler;
- gizli olabilirler (sıvı toplanması, bir sistemli muayene sırasında ortaya çıkarılmış olabilir).
Belirtiler, sıvı toplanmasının miktarıyla ilgilidir. Tek başlarına ya da birliktedirler:
- parmakla vurarak muayenede, akciğer tabanı düzeyinde mat seslilik ve hava kesecikleri sesinin hafiflemesi;
- dinlemede yüzeysel, kuru, kaba, değişik şiddetli, solunum ritmine uyan akciğer zarı sürtünme sesleri.
Röntgen filminde şunlar görülür:
- kaburga-diyafram sinüsü belli belirsiz dolmuştur;
- diyafram hareketleri azalmıştır.
Yerleşme evresinin klinik belirtileri
Birkaç günde, orta dereceli bir sıvı toplanması tablosu oluşur.
İşlevsel belirtiler Başlıca 3 belirti vardır:
- yan ağrısı hafifler;
- kuru öksürük kısa ve sinsidir; çoğunlukla hasta durum değiştirirken başlar;
- solunum rahatsızlığı hafiftir, hattâ yoktur.
Genel belirtiler Başlıca özellikleri şunlardır:
- ateş 38-39°C arasındadır;
- nabız, ateşe oranla hızlıdır;
- genel durum çoğunlukla bozulmuştur; aşırı yorgunluk, zayıflama, iştahsızlık vardır.
Fiziksel belirtiler
Göğsün muayenesi, sıvı toplanmasını nesnelleştirir. Dıştan bakıldığında, göğsün bir yarısında solunum hareketlerinin azaldığı görülür.
Elle muayenede ses titreşimlerinin bütün mat sesli alanda yittiği saptanır. Akciğer boşluğundaki sıvı, ses iletimini engeller.
Parmakla vurarak muayenede çok önemli bir belirti algılanır: Sıvı varlığına bağlı mat seslilik. Bu mat sesliliğin iki özelliği, tam ve belirgin oluşudur. Parmağa direnir ve eğimle koltukaltına doğru yükselir.
Dinleyerek muayenede, özellikle akciğer tabanında belirgin olan mat seslilik düzeyinde, hava kesecikleri seslerinin yittiği saptanır. Mat sesliliğin üst sınırında şunlar bulunabilir:
- gizli, yumuşak, derin ve soluk verirken hafifleyen akciğer zarı kaynaklı bir üfürüm;
- sesin keçi sesine benzemesi (egofoni).
Tamamlayıcı muayeneler
Radyolojik muayene
Sıvı toplanması bol miktardaysa, olanak varsa film hastanın yatağında çekilmelidir. Toplanan sıvı, alt tarafında düzenli yayılmış ve yoğun, üst tarafında açıklığı yukarı ve içe bakan, koltukaltına doğru çıkan, belirsiz sınırlı bir saydamsızlık görüntüsü verir. Göğsün bir yarısının, kaburga hareketlerinin azalmasıyla birlikte, genişlemiş olduğu gözlenir.
Tomografiler (kesit filmler) şunları nesnelleştirir:
- lenf düğümleri ve akciğerlerle ilgili birincil verem görüntüleri;
- akciğer tepeleri düzeyinde darı ya da bezelye tanesi büyüklüğünde bulanık lekeler biçiminde odaklar.
Akciğer zarı sıvısının incelenmesi
Fiziksel ve radyolojik belirtiler karşısında, akciğer zarından sıvı almak gerekir. Bu işlem mat sesli alanın ortasına iğneyle girilerek yapılır.
Sıvının görünümü
İğneyle sıvı almada, berrak, limon sarısı renginde ve kendiliğinden pıhtılaşan bir sıvı gelmesiyle zatülcenp teşhisi doğrulanır.
Sıvının incelenmesi İnceleme 3 düzlemde yapılır:
- kimyasal: Sıvı, fibrin (0,5-1 gr / litreden yüksek) ve albümin (30 gr / litreden yüksek) bakımından zengindir. Rivalta tepkimesi pozitiftir;
- hücresel: Hücrelerin incelenmesi, başlangıç evresinde parçalı çekirdeklilerin, lenfositlerin ve makrofajların karışık bulunduğu bir formül gösterir. Kısa sürede bunlardan yalnızca lenfositler kalır;
- bakteribilimsel: Doğrudan incelemeyle verem basili aranması, çoğunlukla sonuçsuz kalır. Özel besi yerine (Loewenstein besi yeri) ekim ve kobaya iğneyle verme, daha sık pozitif sonuç verir; ama sonuç ancak iki ayda alınır; oysa hastalığın hızla tedavisi gerekmektedir. Akciğer zarına iğneyle girip örnek parça almanın sağladığı veriler, günümüzde hastaların yüzde 75-80′inde teşhisin kesinlikle konmasına yardımcı olmaktadır.
Teşhisin dayanakları
Veremi gösteren kanıtlar aranır. Hastalığın ortaya çıkış koşulları
Genç kişilerde (özellikle 15-25 yaşlar arasındakiler) hastalığı akla getirirler. En çok 6 aylık taze bir birincil verem olasılığı varsa, hastanın çevresinde bir veremli varsa, hastalıktan kuşkulanılır.

Mediyastinin sola kaymasıyla birlikte, sağ akciğer zarı boşluğunu kaplamış zatülcenbin saydamsız görüntüsü.
Klinik muayenenin sağladığı dayanaklar Şunlardır:
- lenf bezi, üretim-boşaltım sistemi, kemik eklem gibi veremin bir başka yerleşimi. Bununla birlikte, verem kökenli zatülcenp çoğunlukla tek basınadır;
- veremle ilgili deri tepkimelerinin incelenmesi: Deriiçi tepkimesi her zaman pozitiftir ve BCG aşısı olmamış çocukta verem belirtisidir.
Tamamlayıcı muayeneler
Kan formülü hafifçe değişmiştir. Hafif bir kansızlık (alyuvarların azalması) ve sedimantasyon hızı artışı (40-50 mm) vardır.
Mideye boru sokularak alınan sıvıda, verem basili aranır.
Sonuç
Hastaların büyük çoğunluğunda teşhis kolaydır: Bir bulaşma öyküsü, taze bir birincil verem vardır; sıvı hastalığa özgüdür; röntgen filmi tipik görüntüler verir; verem basili saptanabilir.
Teşhis bazen kuşkuludur. Bu durumda iğneyle akciğer zarından örnek (akciğer zarı biyopsisi) alınır.
EVRİM: Kısa dönemde kendiliğinden evrim
Genellikle, dinlenmenin ve akciğer zarı boşluğundan sıvı alınmasının etkisiyle belirtiler geriler. İşlevsel belirtiler yiter, bir ay içinde beden ısısı normallesin Akciğer zarı boşluğundaki sıvı, ortalama 5 haftada yiter. Hasta 2 haftada iyileşir; nekahet yavaştır.
Öteki evrim biçimleri
Sıvı toplanması ikincil olarak çok bollaşır ya da sıvının yitmesi gecikir. Bayılma, sara görünümlü nöbetler gibi ihtilatlar ortaya çıkabilir.
Gerçekte, hastaların çoğunda sıvı toplanması geri emilir ve yiter.
Uzun dönemde kendiliğinden evrim
İki tehlike vardır.
Akciğer zarı bozuklukları
Kaburga-diyafram sinüsü kapanmasından, diyafram yarı-kubbesinin önemli derecede yükselmesine kadar değişiklikler gösterir.
Veremin başka yerlere atlaması
Tedavi edilmemiş verem kökenli serumlu-fib-rinli zatülcenbin büyük tehlikesi, veremin bedenin bir başka yerine yerleşmesine yolaçabilmesidir:
- bu yerleşim en sık akciğerlerde olur; sıvı toplanmasını izleyen ilk 2 yılda ortaya çıkar, tek ya da çift taraflıdır;
- daha seyrek olarak kemik-eklem sistemine, iç organlara (beyin zarlarına) yerleşme görülür.
Tedavi altında evrim
Verem ilaçları sayesinde evrim tümüyle değişmiştir. Tedavinin etkisiyle sıvının yitmesi birkaç günde olur. Ateş hızla düşer, hasta bol miktarda sidik çıkarır (poliüri). Hastaların yüzde 75-80′inde iyileşme tam ve süreklidir, iz bırakmaz. Tedavi, tekrarlamaları önleme amacıyla 10-18 ay sürdürülür. Bazı hastalarda (yüzde 5-15 oranında) önemsiz bozukluklar kalır: Küçük bir alanı ilgilendiren sınırlı, gizli akciğer zarı yapışıklıkları (akciğer zarının iki yaprağının birbirine yapışması) görülebilir. Bu durum ağrıya, dinlemeyle o alanda solunum seslerinin alınmamasına, röntgen muayenesinde kaburga-diyafram sinüsü kapalılığına ve diyafram kubbesi yassılaşmasına yolaça-bilir.