Türkiyede Mantar Sporlarının Dağılımı

Hava sıcaklığı ve iklim koşullarının atmosfer mantar spor sayıları üzerine etkisi vardır. Mantarlar. belli çevre şartlarında sporlarını havaya yayarlar. Yaptığımız bir araştırmada Pepton agar vasatları (pepton 1.25 gr. glukoz 5.0 gr. agar 1.875 gr. su 125 ml), 19641966 yılları arasında haftanın belirli gün ve saatlerinde Hacettepe, Sıhhıye, Küçükesat ve Fen Fakültes10lmak üzere 4 merkezde, 10 dakika süreyle havaya maruz bırakarak havadaki mantar sporlarını topladık.

Koloniler 410 gün arasında sayılarak. kolonilerden hazırlanan preparatlar mikroskopta incelendi. Bir yıl süreyle toplanan mantar sporlarının toplamı üzerinden, Ankara havasında en çok tespit edilen mantar, Monilia olarak bulundu.

Bunu sıra ile Alternaria, Aspergillus, Penicillium, Pullularia, Mucor, Rhizopus, Spicaria, Fusarium, Helminthosporium ve Hormodendrium takip etmektedir. Mantar sporları genel olarak polen mevsimi dışında, özellikle kış ve yaz aylarında havayı etkilemektedir. Aspergillus ve Penicillium sporları Mart'ta ve Kasım'da en yüksek konsantrasyonunda olmak üzere bütün yıl boyu tespit edildiler. Penicillium ve Aspergillus'un Ankara atmosferinde en çok bulunduğu Mart ve Kasım aylarında, meteoroloji kayıtlarına göre, ortalama sıcaklık olan i 015 "C derecenin mantarlar için optimum ıs10lduğu görülmektedir. Bu mantarların sporları en küçük (33,5 mikron) büyüklüğünde olduğundan havada kalışıarı ve yere düşme süreleri daha uzundur. Kuru havalarda sporlar çok yaygındır.

Monilia, birbiriyle yakın akrabaIığ10lmayan birkaç cins içermektedir. Monilia sitophila bu cins için tipik bir türdür. Mayıs'ta en yüksek konsantrasyona ulaştıktan sonra tedrici bir düşüş gösterir. Ekim'de atmosferde çok azalır. Rhizopus ve Mucor birbirine yakın mantarlardandır. Çabuk büyürler; birkaç gün içinde peptonagar vasatını beyaz lifli miseliyum ile doldururlar. Miseliyumların çapları geniş olup, enine zarları yoktur.

Sporları çıplak gözle görülebilir. Ankara atmosferinde Mayıs'ta en yüksek konsantrasyona erişip, Haziran'dan sonra yerini Alternaria ve Pullularia'ya terkeder. Alternaria rutubetli yerlerde bulunan organik maddeler üzerinde çok yetişir, sporları Ankara'da Temmuz'da ve Ağustos'ta yüksek sayıda görülmektedir. Spor sayısı kuru havalarda daha yükselmektedir, 2429°C derece arasında en bol olarak bol olarak havada bulunur.

Spor adetleri yüksek barometrik basınç ile azalmaktadır. Görüntüler10ldukça tipik olup teşhis güçlüğü göstermezler. Mayıs'tan Eylül'e kadar Ankara atmosferinde bol bulunurlar. Birçok Alerjisi Alternaria'yı mantarlar arasında solunum sistemi Alerjisinin en önemli alerjenlerinden saymaktadıriar. Ankara atmosferinde de yıllık mantar spor sayısına göre ikinci sıradadır. Hormodendrum Temmuz' dan Eylül'e kadar en yüksek sayıda bulunur. Yağmurlu günlerde sporları azalmaktadır. Bu sporların optimum sıcaklığı 2126°( derecedir.

Domates ve meyvelerin yetiştirildiği yerlerde çok daha fazla olmaktadır. Organik her türlü madde üstünde çoğaldığı için, meyve ve sebzelerin olduğu pazar yerlerinde çok miktarda bulunurlar. Pullularia en çok çayır ve elma yaprakları üzerinde üreyebilir ve havaya karıştığında kümeler halinde bulunabilir. Ankara atmosferinde Mayıs ayında başlamak ve Ekim'de sona ermek üzere en yüksek konsantrasyonuna Temmuz ayında ulaşır. Yağmursuz kuru günlerde en yüksek sayıya ulaşır. Sporları tek hücreli, oval. büyük miseliyumlardan bölünerek meydana gelir. Pullularia Alternaria gibi ilkbahar ve sonbahar polen mevsiminden boş kalan yaz aylarında Ankara atmosferini etkileyen önemli alerjenik mantarlardandır. Ankara atmosferinde Ocak, Şubat ve Mart aylarında Penicillium ve Aspergillus sporları ile artmaya başlarken, Nisan'da çayır polenleri de bunlara eklenir ve Mayıs'da karışık bir polen topluluğu meydana gelir.

Temmuz'da ve Agustos'ta AIternaria, Pullularia mantar sporları geç kalan çam ve çayır polenleri ile beraber havanın alerjenlerini teşkil eder. Eylül ve Ekim aylarında ot ve bazı çayır polenleri ile tekrar konsantrasyonunu artıran Penicillium ve Aspergillus Ankara atmosferi kış aylarının alerjenlerini teşkil eder. Alerjik hastalıkların alerjenleri arasında polenlerden sonra ikinci önemli sırayı mantar sporları teşkil etmektedir. Mantar sporları da polenler gibi, başta astım olmak üzere diğer solunum yolu Alerjik hastalıklarına neden olabilirler.

Mantar sporlarına Alerjik hastaların rahatsızlıklarının mevsimlerle ilgisi nadiren olabilir. Bu hastaların asıl şikayetleri iklim şartlarına göre mantar sporlarının havada arttığı yıllarda daha çok görülür. Mantar sporlarının yüksek miktarda bulunduğu yapılarda yaşayan kişilerde iklim koşullarından bağımsız olarak yıl boyu hastalık belirtileri görülür. Yerlerin karla örtülü olduğu günler dahil, bütün yıl rahatsız olabilirler