Travmalar

Dıştan gelen ve darbe etkisi olan bir etkenin oluşturduğu lezyondur. Bu etkenler mekanik, ısı, elektrik, ışık, kimyasal maddeler, basınç ve hız değişiklikleri gibi unsurlar olabilir.

TRAVMA ŞEKİLLERİ
Açık Travmalar

Travma sonucu deri bütünlüğü bozulmuş ve deri altı dokuları lezyona uğramıştır.
Açık travmalar yaraların her çeşidini teşkil eder. Doku direnci kırılır. Kan dolaşımı normal olmayabilir. Açık travmalarda enfeksiyon ve şok tabloları görülebilir.

Kapalı Travmalar

Kapalı travmalarda doku bütünlüğü bozulmamış fakat direnci kırılmıştır. Deri altı dokularında veya organlarda hırpalanma meydana gelmiştir. Derideki ve deri altı dokularındaki yıkım travmanın özelliğine bağlı olarak değişebilir. Kapalı travmalar iki bölümde ele alınır.

Ekimoz

Deri altındaki kılcal damarların yırtılması sonucu epitel doku arasına kan sızmasıdır. Ekimaza uğrayan bölge önce moranr, zamanla mavi, yeşil ve sarı renk alarak kaybolur. Vücudumuz, her hangi bir yerine bir darbe aldığı zaman meydana gelen travma şeklidir.

Hematom

Dokular arasında kan toplanmasıdır. Bazı hematornlar hacim olarak büyük olabilir. Büyük hematomlar kanama şokları yönünden önem taşır. Hematom şok, ağrı gibi komplikasyonlara neden olabilir. Ekimazdan daha fazla ciddiyet arz eder.

BAŞ TRAVMALARINDA GENEL BELİRTİ

• Şuur kaybı, hırıltılı solunum.
• Her iki pupillada uyumsuzluk veya bir pupillarun dar diğerinin geniş olması.
• Tam veya yarı felç durumu
• Vücut ısısında yükselme.
BAŞ TRAVMALARINDA GENEL İLK YARDIM

Komalardaki genel ilk yardım gibi uygulanır.
ÖNEMLi TRAVMALAR

Beyin Sarsıntısı
Baş travması esnasında kafa boşluğunu dolduran beynin önemli bir şekilde sarsılmasıyla oluşur. Başa vurulan bir darbe, yüksek bir yerden düşme gibi kazalar beyin sarsıntısı meydana getirebilir.
Beyin sarsıntısında bilinç kaybolması görülebilir. Bilinç kaybolması hasta bayılmadan da ortaya çıkabilir. Bazı vakalarda hastadaki belirtiler kazadan günlerce sonra da ortaya çıkabilir.
Belirtiler:
• Kısa süreli bilinç kaybı görülür. Hasta kazayı hatırlayamaz. Renk solukluğu, soğuk terleme görülür.
• Kazazede şuuru yerine geldiğinde olayı hatırlayabilir.
• Kusma ve bulantı görülebilir.
Amaç:
Kazazedenin şuurunu kontrol etmek, şuursuzluğu uzun süren kazazedeyi acil hastaneye sevk etmek.
İLKYARDIM:
• Kazazedenin solunumunu kontrol altına alırız.
• Başında açık travma varsa pansuman yapılır.
• Kazazede iki saat boyunca uyutulmaz. Bu esnada kazazedenin şuurunu kontrol edin, şuuru uzun süre yerinde değilse acil olarak hastaneye sevk edin.
• Hastayı birkaç gün kontrol altında tutun; davranışlarını, konuşmalarını, bayılıp bayılmadığını, dengesini kontrol edin.
• Şuuru yerinde olan hastada bir müddet sonra birdenbire bayılma ve şuursuzluk görülürse acil olarak hastaneye sevk edin.
• Ayrıca kusma ve bulantı olursa da en yakın sağlık kuruluşuna sevk edin.

Göğsü Delen Yaralar

Göğse batıcı ve delici cisimler tarafından oluşturulan yaralardır. Göğüste oluşan delici yaralanmalarda, göğüsten akciğeriere giren hava, solunuma engel olmaya başlar.
Yaralanan bölgede ciğerler delinmemiş olsa bile akciğer felç olur, çalışmaz hale gelir.
Burada delikten giren mevcut hava göğüs boşluğunda akciğerlerin normal hareketleri ne mani olurken kalp hareketlerinin temposu da bozulur ve oksijen yetersizliği görülür.
Belirtiler:
Göğüste ağrı, solunum güçlükleri görülür. Hasta derin nefes alamaz, dudakta ve tırnak uçlarında siyanoz görülür. Kazazedenin nefes alırken göğsüne hava çektiği açıkça duyulur. Nefes vermede yara üzerinde kırmızı hava kabarcıkları görülür.
Amaç:
Göğüsteki yaralı bölgeyi hava almayacak şekilde kapatıp hastayı en yakın sağlık kuruluşuna sevk etmek gerekir.
İLKYARDIM:
• Göğse batan cisim yerinde duruyorsa kesinlikle çıkartılmaz. Cisim burada tıkaç görevi yaptığı için havanın akciğere girmesini önler. Eğer akciğere hava girerse akciğer büzülür ve çalışmaz hale gelir.
• Yaralıyı bulduğunuzda göğüste böyle bir yara varsa ve batan cisim çıkmışsa yara bölgesini kendi elirıizle veya hastanın eli ile kapatınız. Hastayı yarı oturmuş olarak yatırınız. Vücudu, yaralanan yöne doğru çevirin. Varsa yara üzerine plastik bir kaplama koyarak kenarlarını hava sızmayacak şekilde yapıştırın.
• Solunumu kontrol altına alın ve hastayı hemen en yakın hastaneye sevk edin.

Kapalı Karın Travması

Karın bölgesinin herhangi bir yerine gelen ağır cisimlerle oluşan travmalardır. Genellikle trafik kazalan, vurmalar, çarpmalar, hayvan tepmeleri gibi sebeplerden kaynaklanır.
Belirtiler:
Kazazedede ağrı ve korku şoku görülür. Karın bölgesinde ekimoz ve hematomlar görülür. Karın kaslarında sertleşme meydana gelir. Amac:
Travmadan dolayı oluşan ağnyı azaltmaya çalışmak.
İLKYARDIM:
• Ağrı şokuna karşı önlem almak gerekir.
• Hastanın dizleri karına yaklaşacak şekilde bükülür ve hastaneye bu şekilde sevk edilir. Bu metotla karındaki ağrının hafiflernesi sağlanır.
Karın İç Organlarının Göründüğü Travmalar

Böyle bir travmada karın duvarının bütünlüğü bozulmuş ve iç organlar, gözükecek şekilde ortaya çıkmıştır. Bu tür travmalar batıcı, delici, patlayıcı ve kesici cisimlerle meydana gelir. Batın travmasından hemen sonra dikkatli bir tedavi yapılmadığı taktirde peritonit ihtimali yüksektir.
Belirtiler:
Karın bölgesinde iç organlar gözükür ve kanama meydana gelir. Batında ağrı, karın kasında belirgin bir sertleşme, kusma, bulantı ve kanama şoku görülür.
Amac:
Kazazedeyi hastaneye sevk ederken organların dışarı çıkmamasını sağlamak.
İLKYARDIM:
Bu tür yaralanmalarda hastaya aldıracağımız pozisyon önemlidir.
Karındaki yarayı pansuman ediniz.
Steril gaz kompres örterek yaranın mikrop almasını önleyiniz.
Hastayı, yaranın bulunduğu yer yukarıda olacak şekilde bir pozisyona getiriniz.
Yaranın istikameti vücut eksenine paralel ise hastanın bacakları uzatılarak karın derisinin birbirine yakınlaşması sağlanır.
Yara istikameti vücut ekseninin enine ise bacaklar, dizler bükülerek karın duvarının gevşemesi ve yara kenarlarının birbirine yaklaşması sağlanır.
Ağrı ve kanama şokuna karşı önlem alınmalıdır.

Karın İç Organlarının Çıktığı Travmalar

Belirtiler:
Karın iç organları (genelde bağırsaklar) dışarıya çıkmıştır.
Amaç:
İç organların sağlığını koruyarak hastayı en yakın sağlık kuruluşuna sevk etmek gerekir.
İLKYARDIM:
• Hastanın çıkan organı yerine konmaya çalışılmamalıdır.
• Çıkan organ karın bölgesinde toplanır.
• Üzerine steril ıslak bez örtülmelidir.
• Kesinlikle hastaya ağızdan bir sıvı verilmemelidir.

Makat Travmaları

Sindirim kanalının son kısmı olan rektumda bir travma sonucu, batıcı ve kesici cisimlerle yaralanma, hava basıncı, ıkınma ve rektum muayenesi sırasında yırtılmalar sonucu ortaya çıkabilir.
Belirtiler:
Travmadan sonra rektum bölgesinde şiddetli ağrı, kanama ve şok belirtileri (kanama şoku) görülür.
Amaç:
Uygun pozisyonla kan kaybı önlenmeye çalışılmalıdır.
İLKYARDIM: Şoka karşı önlem alınır. Hastanın travma bölgesinin ameliyat edilmesi gerekeceği için kazazede trendelenburg pozisyonunda acilolarak hastaneye kaldırılmalıdır.
Travma Sonucu Organ Kesilmesi
(AMPÜTASYON)
Ampütasyon, genelde cerrahi yolla vücuttaki bir organın (örneğin parmağın) çıkartılmasıdır. Travmadan sonra meydana gelmişse parmağın, elin, ayağın koparak vücuttan ayrılmasıdır. Bu durumda kazazedede kan kaybı, şok ve .erıfeksiyon riski oluşur. Amaç:
Kazazedenin hayati fonksiyonlarını (özellikle kan kaybını) kontrol altına almalıyız ve kopan organı en kısa ve hızlı bir şekilde hastaneye ulaştırmalıyız. (kopan organ yerine dikilebilir)
İLKYARDIM:
Kazazedede kan kaybı fazla olacağından dolayı ilk etapta kanamayı durdurmaya çalışmalıyız.
Kazazedenin küçük bir doku bölümü kopmuş ise (örn; parmak ucu gibi) temiz bir bezle yaranın üzerine basınç uygulayarak kanı durdurabiliriz. Kanayan yeri kalp seviyesinden yüksekte tutabiliriz. Kanayan yeri yukarısından tek sıkı bağlama yapabiliriz. Eğer bir el, bacak, ayak, kol kopmuşsa kan kaybı daha fazla olacaktır. Burada kanı durdurmanın en etkili yöntemi turnike tekniğini uygulamak olacaktır.
Kanamayı kontrol altına aldıktan sonra kazazedede şoku da önlemiş oluruz. En kısa zamanda acil tıbbi yardım çağırmalıyız.

Kopan Organı Nasıl Koruruz?

Kopan organ; canlılığını yitirmedikten sonra tekrar yerine dikilerek kazazedeye kazandırılabilir. Bunun olması için kopan organın korunarak hastaneye ulaştırılması gerekiyor.
Kopan organı temiz bir naylon torba içine hava çıkmayacak şekilde paketleyin.
(Eğer naylon torba yoksa temiz bir bez içine sarabilirsiniz). Yakınınızda buz varsa temiz naylon torba içine koyun. Kopan organın bulunduğu naylon torbayı buz torbanın içine koyun. (Kopan organ buz ile doğrudan temas etmemeli.) Eğer buz yoksa soğuk su da kullanabilirsiniz.
Organın tekrar yerine dikilebilmesi için çok hızlı ve dikkatli bir şekilde operatörlere ulaştırılması gerekir.