Toplardamarlar

TOPLARDAMARLAR

Toplardamarlar, kılcal damarlardan ayrılırlar ve birbirleriyle birleşe birleşe gitgide büyürler ve içlerindeki kam kalbe taşırlar. Toplardamarların sayısı, atardamarların sayısına göre daha fazladır. İçlerinde taşıdıkları kanın basıncı ise çok düşüktür. Bu nedenle toplardamarların duvarlarının kalınlığı, atardamarlarmkinden daha incedir.

Toplardamar Tıkanıklığı ve Tedavisi

Toplardamarların duvarı da atardamarlarda olduğu gibi intima, media ve adventisia tabakalarından kurulmuştur. Ne var ki bu tabakaların toplardamarlarda daha ince olduğunu görürüz. Toplardamarların genişliği atar damarların genişliğinden daha fazladır. Buraya kadar anlattıklarımızı dikkate aldığımızda, özet olarak şunu belirtebiliriz: Toplardamarların hem sayısı hem de çapı atardamarlarından fazladır. Bu durumdp dolaşmakta olan kanın, toplardamarlardaki gerek akım hızı gerekse de basıncının düşük olacağı gerçeği ortaya çıkar. Bu gerçek bir fizik kuralıdır. Toplardamarlardaki kan sonunda “Vena kava süperior” ve “Vena kava inferior” denilen iki büyük toplardamara dökülür. Bu iki büyük damar ise vücudun bütün toplardamar kanının sağ kalbin sağ atrium (sağ kulakçık) denilen odacığına boşaltırlar. Bu sırada vena kavalarda-ki kanın basıncı sıfırdır.

Halbuki sol ventrikülün aortaya pompaladığı kanın basıncı (sistolik basınç) 120 mm/cıvadır. Basıncı 0 mm/cıva olan vena kavalardaki kanın kalbe dönüşünü sağlayan göğüs boşluğu içindeki negatif değerdeki basınçtır. Göğüs boşluğundaki bu negatif basınç toplardamarlardaki kam adeta kalbe doğru emmektedir.

Toplardamarları atardamarlardan ayıran bir diğer özellik ise, toplardamarların içinde bulunan ve “Valvül” denen kapakçıklardır. Bu kapakçıklar özellikle vücudun alt bölgesindeki toplardamarlarda- daha fazla sayıda bulunurlar. Toplardamardaki kapakçıklar daima kalbe doğru açılırlar. Böylece kalbe doğru ilerlemekte olan toplardamar kanının geçişine izin verirlerken, ters yöne doğru bir kan akımına engel olurlar. Yani toplardamarlardaki kanın kalp yönüne doğru değil de kılcal damarlar yönüne doğru akmalarına engel olurlar. Kapakçıkların iskeleti-tini media tabakası oluşturur. Bunun üzerini ise endotel tabakası örtmüştür. Varisli kişilerde genişlemiş olan toplardamarlardaki kapakçıklar iyi çalışmadıklarından, bu damarların daha da şiştiği ve genişlediği görülür. Varis konusu ileride ayrıntılarıyla incelenmiştir.

Dokulardan kalbe kan taşıyan damarlardır. Pis kan, kullanılmış kan olduğundan, rengi koyudur. Bunun tek ayrıcalığı, akciğer toplardamarlarındaki kandır, çünkü bu damarlar, akciğerlerdeki oksi- jenlenmiş kanı, kalbe getirmektedir. 
 
Toplardamarduvarları, atardamarlarınki gibi, üç tabakadan oluşmuştur, fakat buradaki esnek dokuyla kas dokusu çok az olup, her bir tabaka da çok ince olduğundan, toplardamar duvarları çok kolaylıkla birbirine yapışır. Atardamarlardan farklı olarak, toplardamarlarda kanı tek yöne ileten kapaklar olduğundan, bacak toplardamarları, çevre kaslarınca basınç altına girdiğinde, kan, aktif olarak, kalbe doğru pompalanır. Kalp düzeyinde, toplardamar içi basıncı, yaklaşık olarak -f- 5 mm.’dir. Bu basınç, vücudun geri kalan bölgelerinde, kalbe olan yakınlığına göre değişir. Örneğin, ayakta duran bir kişide, toplardamar basıncı, bacakta pozitif, kafatasındaysa negatiftir. 

Vücutta, iki toplardamar sistemi vardır

Sistemik toplardamarlarda, venler atardamarlara eşlik eder ve kanı doğrudan üst ve alt vena kavalar yoluyle, kalbe akıtır. Portal sistemdeyse, karın içi organlarının toplardamarları bir araya gelip, kanı karaciğere götüren portal toplardamarı yapar. Karaciğerin sinusoidlerinden (genişlemiş venöz boşluklarından) geçen kan, alt vena kava’ya boşalır. Toplardamar hastalıkları arasında, varisler , tromboz Tromboflebit sayılabilir. Özellikle, derin bacak toplardamarlarının trombozu, kan akımı engellendiğinden ve pıhtı parçalanıp, akciğer toplardamarlarında tıkanıklıklara neden olabileceğinden, önemlidir.

Bacaklardaki toplardamarlar
Bacaklarımızda yüzeyel olan cilt ve ciltaltı ile daha derinde olan adelelerin toplardamar dolaşımı birbirinden ayrıdır.

Yüzeyel toplardamarlar:

Yüzeyel olan en önemli toplardamarlar ayak bileğinden kasığa kadar uzanan büyük safen ve ayak bileğinin arkasından dizin arkasına uzanan küçük safen toplardamarı bulunur. Cilt ve ciltaltı dokusunun kanını taşıyan yüzeyel toplardamarlar her zaman derin toplardamarlara bağlanır. Örneğin büyük safen toplardamarı kasıkta, küçük safen toplardamarı ise diz arkasında derin toplardamara ulaşır. Yüzeyel damarların kanı derin damarlara akarken, derindeki kanın yüzeyele karışmaması için çok özel mekanizmalar bulunmaktadır . Bu açıdan bacağın toplardamar kan akımının temel direği derin toplardamarlardır.

Derin toplardamarlar:

Kaval kemiği ve baldır çevresindeki tibial venler adı verilen derin toplardamarlar diz arkasında birleşip popliteal toplardamarı oluştururlar ve popliteal damar yukarıya adeleler arasında ilerlerken uyluğun iç ve ön yüzünde femoral (uyluk) toplardamarı adını alır. Bu damara kasıkta yüzeyden gelen büyük safen toplardamarı dökülür. Daha sonra kasıktan karına ilerleyen bu damar iliak toplardamar adını alır ve diğer bacaktan gelen iliak damarla birleşip, vücudun en büyük toplardamarı olan vena kava inferiyoru oluşturur. Vena kava inferiyor karın içerisinde yukarıya doğru ilerlerken böbrek toplardamarlarının ve daha yukarıda karaciğerden gelen toplardamarların katılımı ile daha da genişler ve kalbin sağ kulakçığına dökülür.

Perforan toplardamarlar
Bacakta ciltaltındaki yüzeyel toplardamarlar sonunda derin damarlara dökülmelerinin dışında yol boyunca arada birkaç noktadan kanı derindeki toplardamarlar iletirler. Bu damarlara adele kılıfı ve adeleyi delip derine ulaşan anlamına gelen perforan (kominikan) toplardamarlar ismi verilir. Yüzeyel toplardamarlar perforan damarlar aracılığı ile kanı derin damarlara iletmelerine karşın, derin toplardamarlardaki kan perforan damarların ağzındaki kapaklar nedeni ile perforan damarlara ve yüzeyel damarlara geçemez. Gerek perforan damarların, gerekse yüzeyel damarların derine akması nedeni ile derin toplardamarlar bacağın dolaşımında temel göreve sahip olan damarlardır.

Toplardamar dolaşımı
Kalp bir pompa olarak kanı dokulara basınçla gönderirken, ayaklara giden kanın yerçekimini yenip tekrar kalbe ulaşması için de aşağıdan yukarıya pompalanması gerekmektedir. Bu pompa baldır ve ayak adeleleridir. Yürürken adeleler kasıldığında bir yandan da kanı yukarıya doğru pompalar. Ancak adele gevşediğinde (örneğin yürürken bacağımızı diğerinin yanına getirirken) veya durduğumuzda giden kanın yerçekimi ile geri aşağı kaymasını engellemek için ayrı bir sisteme ihtiyaç vardır. Bu sistem ise toplardamarın iç yüzeyinde yaklaşık her 5-10 cm de bir bulunan kapakçıklardır. Kapakçıklar tek yöne açılan ve bu yönün tersine bir kuvvet olduğunda hemen kapanan çok hassas ve özel dokulardır. Gerek adele pompası gerekse kapak sisteminin düzgün çalışması sayesinde gün boyu ayakta dolaşmamıza rağmen bacaklarımızda kan birikmez.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp