Şap Hastalığı Aşısı

Bütün çift tırnaklıların çok bulaşıcı hastalığıdır. Sığır, Manda, Koyun-keçi, Domuz, Deve, Yabani çift tırnaklılar (geyik, buffalo)

Virüsün 7 tipi vardır; A, O, C, SAT-1, SAT-2, SAT-3, ASİA-1

Ayrıca alt tipleri ile antijenik varyantları vardır. Bu durum hastalıkla mücadelede başarıyı güçleştirir.

ETKENİN ÖZELLİKLERİ:

Hastalığın yapıcısı olan virüs Sığır derisi ve kıllarında 4-6 hafta arasında canlı kalır. Yapağıda 2 hafta, hastalık bulaşmış ayakkabılarda 11-14 hafta, Kuru hayvan gübresinde 14 gün, Kış aylarında sıvı hayvan dışkısında 6 ay, Sonbaharda toprak yüzeyinde 28 gün, Yaz aylarında toprak yüzeyinde 3 gün canlı kalır.

Dış ortamda 3 ay canlı kalır. Güneş ışınlarına ve düşük pH‘ya daha az dayanır. Ette 1 yıl canlı kalır. Ahır artıklarında 14 gün, Kuru ot ve çuvalda 20 hafta, Yeni sağılmış + 4°C ‘deki sütte 45 gün canlı kalır. Virüs+ 72°C ‘de derhal ölür. Pastörizasyon ısısında canlı kalır.

Tereyağı ve peynirde uzun süre canlı kalır. Olgunlaşan ette yaşayamaz. PH: 4 ve PH: 12 ‘de 2,5 dakikada etkinliğini kaybeder. Etken sürüye girdikten sonraki 2 gün içinde tüm sürüye bulaşır. -30 ile -70° C de yıllarca canlı kalır.+4 ile -7° C ‘de aylarca canlılığını korur.

ETKİLİ DEZENFEKTANLAR:

Çamaşır sodasının % 2 solüsyonu çok etkili bir antiseptiktir. Hastalık çıkan yerde Barınakların kireç ile badanalanması virüsün etkinliğini azaltır. Bu şekilde virüsün pasajlanması engellenir.

BULAŞMA:

I- DİREK BULAŞMA: Hasta hayvanların salya, dışkı, idrar, sütleri ile çevreye yayılır.

II- İNDİREK(DOLAYLI) BULAŞMA: Bulaşık materyallerle bulaşma, İnsektalarla(sinek, böcek) bulaşma, Kemiricilerle Bulaşma, Kuşlarla bulaşma, Rüzgâr, Araçlar, Giysiler, Yemler, Sular, İnsanlarla, Et ve Süt ürünleri.

DÜNYA‘DA ŞAP HASTALIĞI

Dünyada ilk defa 1541 yılında İtalya‘da tanımlanmıştır. Kuzey Amerika‘ya 1800‘lü yıllarda İngiltere‘den hastalık gelmiştir. Güney Amerika‘ya 1950 yıllarında gelmiştir. Kuzey Amerika‘da 1908, 1914, 1929, 1953 yıllarında çok büyük salgınlar yaşanmıştır.

TÜRKİYE‘DE ŞAP HASTALIĞI

Türkiye‘de özellikle A22 ve O1 suşları çok yaygındır. Tip A-1 1963 yılında İran‘dan girdi. 1962 yılında Suriye‘den ‘‘sat-1‘‘ suşu girdi. 1957 yılında Iraktan ‘‘o‘‘ suşu girdi. 1967 yılında Iraktan ‘‘Asia-1‘‘ suşu girdi. Türkiye özellikle Ortadoğu‘dan kaçak veya yasal yollarla canlı hayvan getirmeye başlaması ile her yıl hastalık yaygın olarak görülmeye başlanmıştır. 1968 yılında İngiltere‘de salgına yol açan etken Güney Amerika‘dan getirilen hayvan yemleri hammaddeleri ile olmuştur. 1994-1995 yıllarında Yunanistan, Bulgaristan, Arnavutluk ve Makedonya‘da salgına yol açan etken Hindistan‘dan ithal edilen etlerle gelmiştir. 1981 yılında hastalık Fransa‘dan İngiltere‘ye rüzgârlarla bulaşmıştır.

HASTALIĞIN YIL İÇERİSİNDE GÖRÜLME ZAMANLARI

Nisan-eylül arası hastalık oranı yüksektir. Eylül-ekim arası hastalık biraz kırılır. Kış aylarında en şiddetli şekilde hastalık çıkar. Bu nedenle şubat-mart-nisan aylarında aşılama tamamlanmalıdır.

HAYVANLARDAKİ BELİRTİLER

Yüksek ateş, iştahsızlık, süt verimi düşer, ağız, ayaklar ve memelerde ayrıca rumen mukozasında yaralar oluşur. Kültür ırkı ineklerde, buzağılarda ve kuzularda myokarditis ve konjestif kalp yetmezliği sonucu ani ölüm şekillenir. Koyunlarda hastalık latent (Gizli) seyredebilir. Şapta ölüm oranı %2-5 arasında değişir.

ERADİKASYON YÖNTEMLERİ

Hastalığın yok edilmesi ile ilgili farklı yöntemler kullanılır. Bu yöntemlerden hangisi veya hangilerinin kullanılacağı bir takım koşullara bağlıdır. Bu yöntemler; Aftizasyon, Karantina, Aşılama, Kesim-imha, Aşılama ve Kesim-imha, Karantina ve Kesim-imha, Aşılama-Karantina, Aşılama, Karantina, Kesim-imha.

ERADİKASYON YÖNTEMLERİNİN TESPİTİ

Bir ülkede hangi eradikasyon yöntemlerinin kullanılacağına karar vermede analiz edilmesi gereken kriterlerden bazıları şu şekildedir; Ülkenin sosyo-ekonomik koşullarına, Coğrafi koşullarına, Duyarlı hayvan popülâsyonuna, Hayvan hareketlerinin yönü-şekli-hızına, Bilgi akış ağına ve - Fayda-masraf analizi yapmaya (Çiftçinin kazancı, Ekonomik kayıp, Diğer ülkelerle ilişkiler, Aşı Maliyeti, Aşılama Maliyeti, Moral değerler, Diğer nedenler) bağlıdır.

ERADİKASYON (YOKETME)

Şap hastalığının eradikasyonu için öncelikle o ülkede en az 5 yıl süresince hastalık hiç görülmemelidir. Bundan sonraki 2 yılda hayvanların kan serumlarında hastalığın antikorlarına hiç rastlanmamalıdır. Hayvanların boğaz kültürlerinde ise virüsün hiç olmaması ile eradikasyon (hastalığın yok edilmesi)tamamlanmıştır denilir.

HAYVANLARIN AŞILANMASI

Aşılamalarda aşıların soğuk zincir korunarak yapılması önemlidir. Ayrıca donmuş aşıları kullanılmaması gerekir. Kanda homolog antikora sahip hayvanlar aşılanırsa kandaki bu antikorlar ortadan kalkar ve hayvan hastalığa karşı açık hale gelir. Aşılara karşı antikor oluşumu genetik kontrol altındadır. Antibiyotikler bazı koşullarda immun yanıtı engelleyebilir. Aşılamalarda hijyenik koşullara uyulması gerekir. Aşılı hayvanlar şap virüsüne maruz kalırlarsa taşıyıcı durumuna geçerler. İnekler 2-3 yıl, koyunlar 9 ay taşıyıcı kalır.

A - Buzağıların aşılanması

Yeni doğan buzağı kolostrum ile aşılı anneden bağışıklık maddelerini alır. Bu şekilde buzağı 2 ay boyunca korunur.3-5.aylar arasında buzağı hastalığa açıktır. 5 ve 6.aya kadar aşılamada buzağının bağışıklık sistemi iyi çalışmaz. Buzağılara ilk aşılama 4.ay bitiminde yapılmalıdır. İkinci aşılama ilk aşılamadan 3 hafta sonra olmalıdır. Buzağı 8.ayda üçüncü kere aşılanmalıma ve 12.ayda dördüncü aşılama yapılmalıdır. Daha sonra mümkün olursa kan serum titrasyonlarına göre yılda bir, iki veya üç kez aşılama yapılır.

B- İthal hayvanların aşılanması

Ahıra alınıp birkaç gün dinlendirilir. Bundan sonra ilk aşılama yapılır. Birinci aşılamadan bir ay sonra ikinci aşılama, ikinci aşılamadan Üç ay sonra üçüncü aşılama, üçüncü aşılamadan Dört ay sonra dördüncü aşılama, bundan Dört ay sonra beşinci aşılama yapılmalıdır.

AŞILARDA BAĞIŞIKLIK

Bağışıklık 10 gün sonra başlar ve 21.günde en üst düzeye çıkar. Gebeliğin 0-50. Günleri arası bağışıklık az oluşur. Gebeliğin 100-200. Günleri arası tam bağışıklık oluşur. Gebeliğin 200.günü-doğum arası bağışıklık çok iyi değildir.

Aşılama ile iyi bir bağışıklık elde edip edilememesi şu koşullara bağlıdır; Hayvanın ırkı, yaşı, beslenme durumu, gebeliği, sağlık koşulları, stres faktörleri, aşının uygulama tekniği, bireysel faktörler.

Aşılama ile iyi bir bağışıklık elde etmek için hayvanlar en az 5 kez aşılanmış olmaları gerekir. İlk 4 ayda % 80 antikor oluşur. Altıncı ayda bu antikor %20‘ye düşer.

HASTALIKTAN KORUNMA

Düzenli olarak aşılama yapmak, İşletmeye insan ve hayvan hareketini sınırlamak, İşletmeye mümkün olduğunca araç sokmamak. Özellikle süt ve yem arabasını dezenfekte etmeden işletmeye almamak, İşletme çevresine kuş çeken ağaçlar dikmemek, İşletmeye diğer evcil ve vahşi hayvan girişini engellemek.