Safra
Safra suyun yanı sıra safra asitleri, fosfolipitler, kolesterol, bilirubin gibi organik ve elektrolitler gibi organik olmayan maddelerden oluşur.Safra asitleri bağırsakta kısmen yeniden emilir ve kan yoluyla karaciğere geri döner. Böylece bu maddelerin dışkıyla vücuttan atılması sınırlanır.Normal bir insanın karaciğerinde yapılan safradaki lipitlerin yüzde 15- 20'si fosfolipitlerden, yüzde 70-80'i safra asitlerinden, yaklaşık yüzde 8'i de kolesterolden oluşur.Safra lipitlerinin fiziksel - kimyasalözellikleri - Kolesterol suda ve yüzde 90'ı su olan safrada çözünmez.
Benzer biçimde fosfolipit molekülleri de suda çözünmeyen kristal bir yapı oluşturur. Buna karşılık safra asitleri moleküllerinde hidrofil (suyu seven, emen) ve hidrofob (sudan kaçan) gruplar bulunur. Böylece "arındıncı" bir özellik kazanan safra asitleri normalde suda çözünmeyen maddelerin çözünmesini sağlar. Safra asitleri molekülleri "misel" adı verilen çok moleküllü kümelerle birleşme eğilimindedir. Misellerde safra asitleri moleküllerinin hidrofil bölümleri suya doğru, hidrofob bölümleri ise çok moleküllü kümenin içine doğru yönelir. Misellerin merkezi lipitlerin ve özellikle kolesterolün çözünmesine uygun özelliktedir. Fosfolipitler safra asitleri kümelerinin aralarına yerleşerek misellerin boyutlarında büyümeye neden olur. Böylece "geniş" misellerin oluşmasını ve kolesterolün daha kolay çözünmesini sağlarlar.
Fosfolipitler ve safra asitleri kolesterolün safrada eriyik halde kalması için gerekli maddelerdir. Safranın çö- zünebilirlik derecesi kolesterol, safra asitleri ve fosfolipitlerin toplam miktarına değil, bunların göreli oranlarına bağlıdır.Normal koşullarda karaciğer hücrelerinin salgıladığı safranın bileşimindeki safra asiti, fosfolipit ve kolesterol içeriği, kolesterolün kolayca çözünmesine uygundur. Taş oluşumunu kolaylaştırıcı (litojen) nitelikteki safra ise kolesterol fazlası içerir ve safrakese- sinde çökerek taş oluşumuna yol açabilir. Taş yapıcı safra salgılanması karaciğerin safra asitleri salgısının azalmasına ve safrayla aşırı miktarda kolesterol atılmasına bağlıdır.
Taş yapıcı safra salgılanmasını kolaylaştıran durumlar - Taş yapıcı safra salgılanmasını ve kolesterol taşlarının oluşumunu kolaylaştıran birçok etken vardır.Kolesterollü safra taşı oluşumuyla yaş ve cinsiyet arasında kesin bir ilişki gözlenir. Safra taşı oluşumu çocuklarda ender görülür; ergenlikten sonra özellikle de kızlarda sıklaşır ve doğurgan çağdaki kadınlarda yüksek östrojen düzeyine bağlı olarak belirgin ölçüde artar.Fazla kalori ve protein içeren besinler gelişmiş ülke insanlarında safra taşlarının sık görülmesinin başlıca nedenlerden biri olarak kabul edilir.Kimyasal katkı maddeleri içeren hazır yiyeceklerin yaygın tüketimi, özellikle genç ve-zayıf insanlarda kolesterol taşlarının oluşumunu kolaylaştıran etkenler arasında sayılmaktadır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
