Örseleyici Müshiller

Böylece bağırsak içeriğini hareket ettirici bir uyarı oluşmakta ve bu harekete karşı koyan direnç azalmaktadır.Bağırsak çeperinden bu biçimde su emilmesini sağlayan mekanizma henüz tam olarak bilinmemektedir. Konuyu açıklamak üzere ortaya atılmış birçok varsayım bulunmaktadır.Hintyağının su tutucu etkisi kesin biçimde kanıtlanmıştır. Bu yağın ayrıca kasılma hareketlerini yavaşlatıcı bir etkisi de vardır. Örseleyici müshiller son derece karmaşık ve çeşitli maddelerden oluşan bir grubu kapsar. Bu maddeler üç ana grupta toplanabilir:

• Yağlar.

• Doğal antrakinonlar ve yapay türevleri.

• Çeşitli kimyasal yapıdaki öbür maddeler. Yağlar grubunda hâlâ kullanılan tek müshil hintyağıdır. Hintyağı, bilimsel adı Ricinus communis olan hintyağı bitkisinin kabukları soyulmuş tohumlarından çıkarılan renksiz ya da soluk sanrenkli, tadı kötü bir sıvıdır. Genellikle içilme miktarı 15-60 ml'dir. Etkisi, alındıktan 4-8 saat sonra ortaya çıkar.Hintyağı vücuttan hızla atıldığından zehirleyici etki göstermesi zayıf bir olasılıktır. Ama bağırsaklarda antibiyotik ve bağırsak dezenfektanlan gibi ilaçlann ya da zehirleyici olabilecek başka maddelerin emilimini aşırı derece artırabileceği göz önünde tutulmalıdır.

Bu tip bir müshilin alınmasından sonra genel bir kınklık ve baş ağnsı ortaya çıkabilir.Örseleyici müshiller arasında yer alan antrakinon ve türevleri pek çok ilaçta kullanılmaktadır. Bu maddeler doğada birçok bitki türünde yaygın olarak bulunur.Çeşitli bitki ve otlardan etkili bileşiklerin elde edilmesi oldukça zor bir dizi işlemi gerektirir. Bir bitki türünde bağırsak yumuşatıcı maddelerin yanı sıra etkisiz ve zehirli maddeler de bulunur. Bitkinin olduğu gibi kullanılması istenen maddenin yanı sıra çok çeşitli bileşiklerin de alınmasına yol açar.Antrakinon içeren başlıca bitkiler sarısabır (ödağacı), sinameki, ravent,barutağacı ve cascara sagradddır. Doğal antrakinonlann yanı sıra bunların yapay türevleri de aynı grup içinde sınıflandırılır.Üçüncü grupta kimyasal bakımdan büyük çeşitlilik gösteren maddeler yer alır. En sık kullanılan bağırsak yumuşatıcı ilaçlann içerdiği maddeler bu geniş gruba girer. İçlerinde en çok kullanılanı kuşkusuz fenolftaleindir.

Önceki bölümde vurgulandığı gibi kronik kabızlık, olguların çoğunda kalınbağırsağın aşın kasılmasına ve bağırsak içi basıncın artmasına bağlı bir rahatsızlıktır.Kas zayıflığına bağlı kabızlık ise ender görülen bir bozukluktur. Yalnızca hipotiroidizm (tiroit salgısı yetersizliği) ve miksödem gibi özel durumlarda ya da son derece halsiz ve hasta kişilerde ortaya çıkar.Bir görüşe göre örseleyici müshiller bağırsak hareketlerininin yanı sna bağırsaklardaki kasılma hareketlerini de artırarak bir kısırdöngüye ve sancılı durumların ağırlaşmasına yol açar. Müshillerin ısrarlı kullanımı geçici ya da kalıcı organ zararlanna neden olabilir. Bu zararlar değişik şiddette aşın duyarlı kalınbağırsak hastalıklan biçiminde ortaya çıkar. Ağır olgularda bağırsaklar genişleyerek işlevlerini yitirir.Örseleyici müshiller kalınbağırsağın yanı sıra iç organlar üzerinde de zararlı etkiler gösterebilir. Bu zararlar ilaçlann emilim düzeylerine göre değişir.

Aynca bu tip ilaçlann aşın miktarda kullanılması alerjiye, karaciğer ve böbrek bozukluklanna, polinevrite (sinir iltihabı), şiddetli ağnlara yol açabilir. Bir başka önemli yan etki de su-elektrolit dengesinin bozulmasıdır. Örseleyici müshillerin sürekli kullanımı önce metabolizma asidozuna (kanda asitlik düzeyinin yükselmesi) ve hipopotasemiye (kanda potasyum düzeyinin azalması)neden olur. Bunu kalsiyum, sodyum ve magnezyum düzeylerinin düşmesi, al- dosteronun aşın salgılanması ve genel su kaybı izler. Böylece bağırsak tembelliği, iştahsızlık, güçsüzlük, kas zayıflığı ve felciyle kendini belli eden "laksatif hastalığı" ortaya çıkar. Örseleyici müshiller, özellikle de doğal ya da yapay antrakinon türevleri karın bölgesinde kan toplanmasına ve iltihaplanmaya neden olabilir. Bu bakımdan gebelikte, âdet döneminde ve hemoroit olgularında kesinlikle kullanılmamalan gerekir.Bağırsak yumuşatıcı olarak güçlü etkileri nedeniyle örseleyici müshiller sık başvurulan ilaçlar arasında yer alır. Ama ağır yan etkilere yol açmaları ve bağırsak geçişini geçici olarak durdurmaları nedeniyle kullanımlarının cerrahi, radyolojik, endoskopik ve tomogra- fik girişimler öncesindeki hazırlık aşamasıyla sınırlandırılması gerekir.