NASIL BULAŞIR?

NASIL BULAŞIR?

Amip, sağlıklı bireylere hasta ya da taşıyıcı insanlardan bulaşır. Maymun ve köpeğin de hastalığı bulaştırdığı bilinmektedir. Kistli dışkıyla kirlenmiş yiyecek ve İçecekler en önemli bulaşma yoludur. İnsan dışkısının toprak gübresi olarak kullanıldığı bölgelerde sebzeler hastalığın bulaşmasında önemli rol oynar. Su kaynaklannın kirlenmesi ve sineklerin kistleri besinlere bulaştırması da hastalığın yayılmasına yol açar. Trofozoitler dış ortamda hızla öldüğünden akut amipli dizanteri olguları önemli bir tehlike yaratmaz. Ama iyileşme dönemindeki hastaların ve taşıyıcıların dışkılarında bulunan kistler dış ortamda uzun süre yaşayabilir ve hastalığı yayar.

BELİRTİLERİ

Entamoeba histolytica‘mn yol açtığı değişikliklerin çeşitliliği nedeniyle amipli dizanteri çok değişik belirtilerle ortaya çıkabilir. Hastaların büyük bölümünde açık belirtiler yoktur. Ama dikkatli bir hasta uzun süredir belirsiz sindirim yakınmaları ve arada bir gelen hafif ishali olduğunu söyleyecektir.

• Amipli dizanteri. Kuluçka dönemini belirlemek zordur, çünkü enfeksiyon uzun süre sesiz kalabilir. Ortalama 2-4 hafta olan kuluçka dönemi, aylarca da sürebilir. Amipli dizanterinin akut ve kronik biçimleri vardır. Akut biçiminde hastalık genellikle sessiz başlar. Bağırsaklarda hafif bir rahatsızlık duygusu vardır. Bağırsak hareketleri düzensizdir. Günde 1-2 kez sulu dışkılama görülür. Ama hastalık şiddetli sümüksü ishalle de başlayabilir ve dışkılama 24 saatte 20-30 keze varabilir. Dışkı çok sulu ve kanlıdır. Dışkılama öncesinde ya da sonrasında şiddetli karnı ağrısı duyulur. Ağrı daha çok inen kalınbağırsak bölgesindedir.

Ateş normal ya da çoğu zaman hafif yüksektir; çok yüksek ateş enderdir. Hastanın genel durumunun açıkça kötüleştiği görülür. Dil kuru, üzeri beyaz ve yapışkandır. Elle yapılan karm muayenesi hastaya ağrı verir. Karaciğer genellikle büyük ve ağrılıdır. Bu belirtiler 1-2 hafta sonra gerilemeye başlar. Bazen de belirtiler tümüyle kaybolur ve hasta iyileşir. Ama olguların çoğunda iyileşme dönemlerim hastalığın yeniden alevlendiği dönemlerin izlemesiyle hastalık kronikleşir. Akut evrenin değişmez belirtisi olaa ishal, kronik evrede, en azından gelişmiş Batı ülkelerinde görülmeyebilir. Tropikal bölgelerde hastalığın kronik j biçimi genellikle akut biçimine benzer, i Yalnız sümüksü kanlı ishalin sürmeği ve bağırsak duvarındaki yaraların kronikleşme eğilimi açısmdan akut tablodan farklıdır. Gelişmiş Batı ülkelerinde kronik amipli dizanterinin özelliği kabızlık ve ishal dönemleridir. Günde 3-4 keze çıkabilen ishal yarı sulu ya da cıvık, kötü kokulu, açık sarıdan koyu kahverengiye kadar değişen renklerde, sümüksü ve kanlıdır. Hasa i iştahsız ve güçsüzdür. Karnın alt bölümü ağrılıdır; hastanın karnını kasma nedeniyle bu bölgenin elle muayene zordur. Bazı hastalarda genel durumu gittikçe kötüleşir ama olguların çoğunda hastalığın gerileme ve alevlenme dönemleri birbirini izler.

Günümüzde amipli dizanterinin, eskiden beri alışılmış olanlann dışında da bazı biçimleri görülmektedir. Bunların başhcalan şunlardır;

• Belirtisiz amipli dizanteri: Hastalıktan çok taşıyıcılığı düşündüren hafif belirtiler (belirsiz sindirim yakınmaları, hafif ishal) görülür.

• Amipli düzbağırsak ve sigmoit kolon iltihabı: Kalınbağırsağın son bölümünün iltihabıdır.

• Hafif ateşli amipli dizanteri: Hafif ateş hastalığın bu biçiminin tek belirtisidir. Öbür biçimlerde görülen bağırsak spazmları, sindirim borusunun ilk bölümünde salgılama bozuklukları, karaciğer işlev bozuklukları, B grubu vitamin metabolizması bozuklukları gibi belirtiler bu olgularda görülmez.

• Yalancı verem sendromu: Hafif ateş, kilo kaybı, göğüs ve sırt ağrıları yapar.

• Yalancı apandisit sendromu.

• Yalancı safrakesesi iltihabı sendromu.

• Ülser sendromu: Ağrı ve asit artışıyla onlkiparmakbağırsağı ülserini taklit eden belirtiler verir.

• Yalancı anjina pektoris sendromu: Göğüste gezici ağrılardan anjina pekto-risi andıran şiddetli ağrı krizlerine kadar değişebilen belirtiler verir.

• Kansızlık sendromlan: Kansızlık çok belirgin duruma gelerek hastalığın öbür belirtilerini örtebilir.

• Yalancı tümör sendromu: Özellikle Afrika‘da sık görülür. Kalınbağırsak tümörlerini andıran belirtiler verir. Yapılan biyopside kütlenin amebom (amip düğümcüğü) olduğu anlaşılır. Amebom başta körbağırsak olmak üzere kalınbağırsağın her yerinde yerleşebilir.

Yukarıda sayılanlardan ayrı bir grup sendrom da amip sonrası send-romlar olarak nitelenir. Bağırsaklarda yapışıklıkların oluşması, karaciğer işlevlerinin bozulması, spazmh kolit, pankreas ve bağırsaklarda işlev bozuklukları gibi bu sendromlar asalağın yaptığı lezyonlann sonucudur. Bunlar çok sık görülmez ve amibe yönelik tedaviyle iyileşmez.

Son olarak sözünü edeceğimiz çok asalaklı sendrom ise amipli dizanteriye başka asalak (gardia, kancalıkurt, tenya, askaris vb) enfeksiyonlarının da eklenmesiyle ortaya çıkar.

Hastalığın hem akut, hem de kronik biçimlerinde asıl hastalığa eklenen başka sorunlar, ortaya çıkabilir. Bağırsak kana-malan, peritonite yol açan delinmeler, kalınbağırsak çevresinde apselerin oluştuğu kalınbağırsak çevresi iltihabı (peri-kolit), bağırsak çapının daralmasıyla ortaya çıkan ağrılı nöbetler başlıca komplikasyonlardır. Amipli karaciğer hastalığı ise yukarıda belirtilen apse içeriğinin karın zan ya da akciğer zarına boşalması, amiplerin lenf ya da kan yoluyla başka organlara yayılması gibi komplikasyonlara yol açabilir.