Lizojeni Nedir?

Lizojeni Nedir? : Konak bakteri içine giren faj DNA’sı çoğalacağına bakteri DNA’ sı ile bütünleşir. Ilımlı (temperate) fajlar tarafından oluşturulan bu olay faj DNA’smm her faj için çoğu kez özgül olan bakteri DNA’sı- mn belli bir yerine yapışması, DNA’nın bu noktasından onunla bütünleşmesişeklinde olur. Bu şekilde DNA’sı ile bütünleşmiş bir faj taşıyan bakteriye lizojen bakteri, olaya lizojeni, bağlanmış faj’a da profaj adı verilir. Bakteriyofaj bu durumda çoğalmaz ve bakteriyi eritmez.Ilımlı faj (températe fage) niteliğindeki bu fajlarm DNA’sı bakteri hücresine girince hemen çembersel bir durum alırlar. Bu çem- bersel faj DNA’sı bakterinin DNA çemberinin belirli bir yerine yapışıp açılarak tek çember haline dönüşürler ve bütünleşirler.

Lizojen bakteriler bilinen kurallar çerçevesinde çoğalmağa devam ederler. Kendi DNA’sı replike olunca bağlı bulunduğu faj DNA sı da bir bütün halinde replike olur ve bu suretle bölünen bakteriden iki lizojen yavru bakteri oluşur. Bu şekilde olay sürer gider. Çeşitli etkiler karşısında faj DNA’sı bakteri DNA’smdan ayrılarak yeniden üremeğe ve bakteriyi eritmeye başlayabilir. Bu olaya indüksiyon denir.Bir diğer profaj şekli de faj DNA’sınm bakteri içine girdikten sonra bakteri DNA’sı ile bütünleşmeden çembersel şekil alıp ayrı bir noktada ve çoğalmaksızm kalmasıdır. Bazı fajlarda (Pı) görülen bu durumda faj proteinleri oluşmaz. Faj DNA’sı bakterininki ile eşzamanlı ve ayrı olarak replike olur ve yavru bakteriye geçer, bu profaj şekli ayni plazmit durumuna benzer.

Profajlar bulundukları bakteriye bazı özellikler kazandırırlar.

a) Oluşturdukları protein yapısındaki represörler ile bakteriyi ayni tür veya yakın bakteriyofajlara karşı dirençli kılarlar. Bu fajlar ya bakteriye giremezler ya da girseler de çoğalmazlar.

b) Birlikte bulundukları bakteriye bazı genetik karakterler kazandırırlar. Örneğin Corynebacterium diphtheriae’nin toksinojen kökenleri Beta fajı ile lizojendir. Ayni durum Clostridium botulimum tip-C için de söz konusudur. Profajlar bazı bakterilerde antijen değişikliklerine de neden olabilirler.Fajlarm bu şekilde profaj halinde iken bakterilerde oluşturdukları karakter değişikliklerine lizojenik konversiyon adı verilir. Burada söz konusu karakterler faj genomundaki genler tarafından yönetilir.

c) Ayni şekilde Lizojenik bir durumda bulunan profajın aktif hale geçip diğer bir bakteriyi enfekte etmesi esnasında eski konak bakteriye ait bir kısım genetik maddeyi yeni konağına aktarıp onda genetik değişikliklere yol açabilir. Transdüksiyon adı verilen bu olaya «bakteriler arası genetik madde aktarımı» konusunda yer verilmiştir.Bakteriyofajlarm belli tip bakterileri enfekte etmelerinin özgül bir olay olduğu ve bir bakteriyofajm yalnız o tip bakteriyi konak olarak seçme özgüllüğünde olmasına bakılarak özellikle epidemiyolojik çalışmalarda bakteriyofajlarm bu özelliğinden yararlanma yöntemleri geliştirilmiştir. Faj tiplendirmesi yöntemleri adını alan bu yöntemlerin dayandığı başlıca temel kurallar şunlardır :

1— Elde belirli bir bakteri türüne karşı o güne kadar bilinen tiplendirme fajları bulunmalıdır.

2— Yine elimizde her fajm özgül olarak enfekte ettiği bakteri kökenleri saf kültür olarak bulunmalıdır. Üretme kökenleri (Propagating strains) adı verilen, bu bakteri kökenleıinin kültürlerine özgül bakteriyofaj eklendiğinde fajlar çoğalarak bakterileri eritirler.

3— Fajlar kullanılmadan önce kendi konaklarında (üretme kökenlerinde) titre edilmeli ve hangi sulandırmada onları en iyi erittikleri saptanmalıdır. Çalışmalarda ya bu sulandırma (Rutin test Di- lusyonu = RTD) veya onun 10, 100, 1000 kat yoğun sulandırmaları 10RTD, 100RTD, 1000RTD kullanılmaktadır.

4— Tiplendirilmek istenilen bakterinin taze saf kültüründen plak besiyerlerine yüzeyel yaygın ekim yapıldıktan sonra bu plak üzerine bilinen tüm bakteriyofajlarm RTD veya katlarındaki sulandırmalarından standart öze veya pipetle (0.02 mİ.) damlatılarak belli bir sırada benekleme yöntemi ile ekimler yapılır.

5— Enkübasyondan sonra İncelenmekte olan bakteri kültürü hangi fajlara karşı duyarlı ise o faj damlasının bulunduğu yerde faj tarafından eritileceğinden üremenin olmadığı saydam bir benek oluşur. Bunu oluşturan faj hangi tip faj ise bakteri de o tipten bir bakteri olarak tanınır.Bazı bakteriler birden çok faz türüne konak görevi yapabildiklerinden birkaç faj birden eritme beneği oluşturur. Bunların hepsi kaydedilir. Bu suretle birkaç faj a birden duyarlı bakteri tipleri grup landırılarak bakteri faj tip modelleri ortaya çıkar.Bugün başta Stafilokoklar olmak üzere E. coli, Pseudomonas, Salmonella’lar ve daha birçok bakteriler faj tiplendirilmesi ile ince- lenebilmektedir.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp