Hava Kirliliğinin Sağlığa Etkileri

Hava kirliliğini meydana getiren maddeler vücuda solunum sistemi yolu ile girdiklerinde değişik klinik belirtiler meydana getirebilirler. Buna göre hava kirliliğini meydana getiren maddeleri 5 gruba ayırabiliriz.

Bunlar:

1. Pulmoner initanlar.

2. Fibrozise neden olan ajanlar,

3. Granulomatojenik ajanlar,

4. Ateş yapıcı maddeler,S. Alerjenlerdir Pulmoner Irritanlar: Sülfüroksid "SO", ozon, nitrojen oksid, formaldehid, akreolin, hidroklorik asit, hidrojen florur, amonyak gibi kimyasal ajanlar tahrip edici özellikleri nedeniyle solunum yollarında zedelenme yapar. Nazofarinks, trakeobronşral sistem ve alveolleri etkileyerek silier fonksiyonu bozarlar, bronş mukoza kaIınIaşması ve muküs bezleri n genişlemeleri sonucu pulmoner amfizeme neden olurlar.

Bu irritan maddelerin aşırı miktarda inhalasyonu solunum yetmezliği ile ani ölüme neden olabilir. Havadaki partiküller solunum sistemine üst solunum yolları tarafından filtre edilerek girerler. Ancak 510 mikron arasındaki partiküller bu filtre sistemini 'bypass' ederek üst solunum yollarına, burun, sinüs, farinks ve geniş bronşlara kadar girebilir. Daha küçük partikül ve gazlar ise alt solunum yolu ve alveoilere kadar erişebilmektedir.

Pulmoner irritanların herbirinin etki mekanizmaları farklıdır. Sülfüroksid ve diğer asitler solunum sisteminin asiditesini arttırır, ozon ise oksidasyonu hızlandırır ve mukozayı irrite eder. Amonyak gazları da üst solunum yolunun asiditesini azaltarak tahribat yapar.

Fibrozise Neden Olan Ajanlar:

Pnörnokorıiazis'in başlıca nedeni silikat (kuarz) dır. Bu tozlar, pulmoner parankimde de kalabilir veya etrafındaki lenf veya kan sistemine gidebilir. Çok defa meslekle ilgili olmasına rağmen, havada fazla miktarda bulunduğundan yaygın görülebilir. Beş mikrondan büyük olanlar solunum sistemi mukus veya silierleri tarafından tutulur; ancak 0.1 mikrondan küçük karbon parçaları alveollere kadar erişebilir. Burada makrofajlar tarafından fagosite edilir. Kömür, titanium, demir oksid gibi "inert" tozlar alveol hücreleri tahrip edemezler. Bunlar interstisyel dokuda, lenf bezlerinde birikirler veya lenfatik sistem yoluyla temizlenirler. Silika, akciğerlerde fibrozise neden olur. Bunların akciğerlere direkt etkisinin yanı sıra, bağ dokusunu da stimüle ederek fibrozise neden olduğu ileri sürülmektedir.

Granuloma Meydana Getiren Ajanlar: Bazı irritanlar bilhassa berilyium ve zirkoniyum pulmoner granulomatozise neden olmaktadır. Bu durum akciğerlerde çok miktarda nodül teşekkülü ve periferik lenf bezlerinin büyümeleri ile kendini gösterir. Bu tablo ile hastalık sarkoidozise benzemektedir. Hastalık oluşmasında, bir Alerjik mekanizmanın roloynadığı düşünülmektedir. Pulmoner granuloma teşekkülünde tungsten karbit, çinko bileşikleri. barium tuzları, heksoklorfen ve frion sprey gibi bazı metal tuzları sorumlu tutulmaktadır. Trikalsiyum fosfat ve diş temizleyici olarak kullanılan maddelerin granulomatoz lezyonlara neden olduğu bildirilmiştir.

Ateş Meydana Getiren Ajanlar: Soğuk algınlığı ve virüs enfeksiyona benzer belirtiler veren solunum irritanları bu gruba girerler. Çinko veya manganez gibi metaleri çok miktarda içeren havayı teneffüs eden kimselerde görülür. Kısa süreli bile olsa fabrika yakınında oturan kimselerde olur. Bu metalerin dumanlarını soluyan kimselerde vücutta bazı proteinlerin salındığı ve bunların absorbsiyonunun ateşe neden olduğu düşünülmektedir. Çevredeki organik ajanların meydana getirdiği ateşli hastalıklar da bu grupta incelenebilir. Bunlar, Perrot hastalığı, güvercin solunum hastalığı, bissinozis ve deterjan enzimleri ile oluşan diğer hastalıklardır. Bunların astımlılar üzerindeki etkisini 3 gruba ayırabiliriz.

1 Alerjenik maddeler astımı spesifik olarak sensitize ederek neden olabilirler.

2 Immun mekanizma olmadan, bazı gazlar veya madde ler bronş mukozasına mekanik veya kimyasal etkileri ile astırnlrlarm nöbetlerini açığa çıkarabilirler.

3 Diğer immunolojik mekanizmalarla bronkospazm, öksürük, vizing ve dispne belirtileri meydana getirerek astımı taklit edebilirler. Alerjenik Etki Yapan Maddeler: Havadaki bazı kimyasal maddeler astı ma neden olabilirler. En iyi örnek poliuretan plastiklerin ana maddesi olan izosiyonat'dır. Toluen diizosiyonat'a (TDI) karşı antikorlar hastaların serumunda gösterilmiştir.

Diğerleri: Kobalt, epoksiresin ve deterjan fabrikalarında kullanılan enzimlerdir. Alerjik astımlılar, havadaki herhangi bir iritan madde tarafından etkilenebilirler. ii. Dünya harbinde görülen TokyoYokohama astımı buna örnek gösterilebilir. Duman içindeki SO, NO astım nöbetlerini meydana getirebilir. Birçok açıklanamayan nefes darlıkları intrensek veya idiopatik astım olarak isimlendirilir. Sigara dumanı da astıruhlarda semptomları artırır. Ev içinde mümkünse sigara içilmemelidir.

Ev içinde veya kapalı yerlerde sigara içilmesinin, özellikle çocuklarda solunum yolu enfeksiyon sıklığını ve bronş hiperreaktivitesini artırdığı birçok araştırmada gösterilmiştir. Özellikle ebeveyni sigara içen çocuklarda astım insidansında artma bulunur. Sigara içen kişilerde serum IgE seviyeleri de yüksektir. Bunun nedeni sigara dumanının lokal inflamasyon sonucu bronş permeabilitesini artırarak alerjen penetrasyonunu kolaylaştırmasıdır