Glutenenteropatide Müdavi, Beslenme ve Hayati Rejim

Gluten enteropatisi şikayetleri, glutenin zararlı tesirleri, maddelerin tam tahallül edememesi- gliadinin ve başka maddelerin ince bağırsak üzerinde harab edici tesirlerinden İleri gelir

Hastalar geveze iştihadan, geğirme ve sık kusmalardan şikayet ederler. Hastalığın semptomu ve karakteristik ciheti ishaldir. Dışkı boldur. Yaşlılarda günde 200 g olduğu halde, burada 1500 gramdır, çok kokulu ve köpüklü karakterdedir. Muhim olanı devamlı zayıflamaya karşı, karın büyük ve sarkıktır, madde mübadelesinde de bozukluk görülür- kan plazmasında albüminli maddelerde azalma, fosfor- kalsiyum mübadelesinde yaramazlık, demir yetersizliğinden mütevillit kansızlık müşahede edilir.

BESİN MADDELERİNİN SEÇİMİ

1. SÜT VE SÜTLÜ MAMULLER

Müsaade Edilenler: Tuzu alınmış. koyun ve inek peyniri.

Sınırlananlar : Vücut tarafından kabul edilen yoğurt, kaşkaval, tazemayalanmış peynir, tazeekşimik veya diyetik ekşimik.

Yasaklananlar : İnek, manda, koyun ve keçi sütü, çok yağlı acılı ve tuzlu peynir, az ve çok yağlı kaymak (ekşi ve tatlı), ayran, peynir suyu, lor, meyveli sütler «çilekli». «ahudutlu» vs. buğulanmış ve eritilmiş peynir

2. ET VE ETLİ MAMULLER

Müsaade Edilenler: Taze dana eti, genç sığır eti, ev•cil tavşan, kuş eti- piliç, üveyik, yağsız genç tavuk, tokat tavuğu, japon bıldırcını, hindi, yağsız gençhoroz.

Yasaklananlar: Yağlı ve kart etler, koyu etsuyu ve soslar, geyik budu, konserve etler ve salam cinsleri, çolan, yağlı kuşlar- ördek, kaz, semiz tavuk, hindi, hemen bütün av hayvanları- iri, kanatlı, ufak cinsler.

3. BALIK VE BALlKLI MAMULLER

Müsaade Edilenler: Yağsız taze balıklar- beyaz balık, sazan, alabalık, tatlısu kefalı, tekir, mercan balığı, taranka.

Sınırlananlar: Yağsız deniz balıkları- ilkbahar uskumrusu, ilkbahar safridi, kalkan, kefal, kılıç, ringa, sasa.

Yasaklananlar: Yağlı dere ve deniz balıkları, balık yemek ve sosları, domates ve acılı soslardan yapılmış balık konserveleri, balık ezmeleri, balık kahvaltıları, salamuralı balık konserveleri, tuzlu balıklar- başsız tuzlu uskumru, tuzlu sasa, anşua, selüdka, palamut vs., tütsülü balıklar, her çeşit havyar, çiroz, balık olmayan her türlü deniz ve okyanus maddeleri- midye, istiridye, karides, kalmari, ahtapotlar, yengeç ve başkaları.

4. YUMURTA VE YUMURTALI MAMULLER

Müsaade Edilenler: Rafadan pişirilmiş taze tavuk yumurtasından, günde 1 - 2 adet kadar, sütsüz ornlet, yernek ve desertlerle karıştırılan yumurta.

Yasaklananlar: Kızartma yumurta, sert pişirilmiş yumurta, ördek ve kaz yumurtası, toz yumurta, mayonez.

5. YAGLI MADDELER

Müsaade Edilenler: Salatalık nebati yağlar, genellikle ayçiçeği, zeytinyağı, mısır, susam yağları.

Sınırlananlar : Taze inek tereyağı.

Yasaklananlar: Koyun ve sığır iç yağı (donyağ), ördek v~ kaz yağı, balık yağı, tavuk ve hindi yağı, margarinler (bazı rus ilim adamları, yüksek kalitede nebati yağlardan yapılan margarinlerden vasat miktarda kullanılmasına müsaade etmektedirler.

6. SEBZELER VE SEBZE KONSERVELERİ

Müsaade Edilenler: Patates, kabak, havuç, domates, karnıbahar, kırmızı pancar, sterilize sebze konserveleri, püre şeklinde soya, soya ve soya unundan yapı-lan yemekler, kavrulmuş soya.

Sınırlananlar: Tuzu alınmış zeytin tanesi, körpe kı-vırcık ve marul salatası, rendelenmiş havuç salatası, üzerine limon suyu ve az miktarda zeytin yağı akıtılan haşlanmış baharatlı prasa.

Yasaklananlar: Alabaş, beyaz ve kırmızı lahana, yeşil fasulye, yeşil bezelye, hıyar, kuzukulağı. labada, ısırgan, çiğ prasa, pathcan kuru fasulye, bezelye, bakla, nohut, vs., turşular, salamurah sebzeler, acılılar

7. MEYVELER VE MEYVE KONSERVELERİ

Müsaade Edilenler: İyi olgunlaşmış muz, çilek, soyulmuş yumuşak cins elma (Reneta, akflör. kalvil, Cönatan ve saire), rendelenerek yenmesi çok daha ryidir, kalan meyveler- vişne, kiraz, şeftali, kızılcık, çoban• üzümü, kabak, limon, portakal, dut sadece rmlarının alınmasına müsaade edilir, komposto, püre (bazıları rendelenerek), ekşili, reçeI, (elma ve ayva pişirilerek), şekersiz veya şekerli sterilize kompostolar, çok tatlı olduğunda sulandırılması lazımdır.

Sınırlananlar: Kavunlar.

Yasaklananlar: İyi olgunlaşmamış meyveler, karpuz, üzüm, ahududu, böğürtlen, kurutulmuş meyveler- incir, hurma, kuruüzüm, bardakeriği, kuru kiraz, kayısi, armut, hoşaf vs., ceviz, badem, fındık, fıstık, kestane, ayçiçeği ve kabak çekirdeği, susam ve haşhaş tohumu.

8. EKMEK VE EKMEKLİ MAMULLER TAHıL VE HAMURLU MAMULLER

Müsaade Edilenler: Mısır unundan yapılmış ekmek. kaçamak, patates çöreği, soya unu, patates, mısır, pininç, mısır irmiği ve nişastası, pirinç, pirinç unu.

Yasaklananlar: Her çeşit ekmek- buğday, buğday çavdarh, çavdar, arpa çöreğİ, her çeşit bisküvi, kokteyl bisküvileri, yufkadan yapılan bisküviler, kuru pasta, gevrek, çörek, francala, peksimetler, bulgur, buğday ve buğday keşkeği, buğday irrniği, çavdar, arpa, bunların unundan yapılmış hamur işi mamuller, buğday unundan yapılmış her nevi kahvaltılar, kandil, mekik, böbrekler, yağlı çörekler, paskalya çöreği. makarna mamulleriyufka, şehriye, küçük makarna şekilleri, kuskus, rnakaronlar vs

ŞEKER, ŞEKERLEME VE ŞEKERLİ MAMULLER

Müsaade Edilenler: Glikoz, fruktoz, pandişpan hamurundan tatlılar, mısır veya patates nişastasından yapılan pirinçli, elmalı, çörekler, mısır unundan sütsüz kekler, sütsüz krem kakao, meyveli ekşiler ve reçeller.

Sınırlananlar: Kamiş ve pancar şekeri, saf kovan balı, bonbonlar, susam ve ayçiçeği tahin helvası, glutenli enteropatİ hastalarına sade susam tahininden yapılan helva çok iyi gelir, bu bağırsak duvarını koruyucu teslrdedir, lokum, marmelat, reçeller, tatlılar, beyaz tatlı.

Yasaklananlar: Kızartılmış hamur işleri, ve tatlı-lar- tulumba, koyu şerbetli tatlılar- baklava, kadayif, börekler, gerdan tatlısı, boza, helva.

10. İÇECEKLER:

Müsaade Edilenler: Ihlamur çayı, nane, papatya, ceviz içi perdeleri çayı, rize çayı, kakao, kuşburnu haşlaması, leblebi kahvesi.

Sınırlananlar: Kahve.

YasaklananIar: Tatlı ve ekşitilmiş boza, kuşburnu şarabı, kuşburnu içkileri, alkolsuz gazozlu dçkiler, tabii gazlı maden suları, surı'i gazlı içkiler, her çeşit şarap, bira, konsentre alkollu içkiler, kahve yerine çavdar ve arpa kahveleri ve saire.

11. BAHARATLAR

Müsaade Edilenler: Maydanos, dereotu, nane, limon suyu.

Sınırlananlar: Tatlı kırmızı biber, vanilya, domates püresi, cubrika.

Yasaklananlar: Sarımsak, kırmızı biber, bahar, defne yaprağı, tarçin, karanfil, zencefil, hindistan cevizi mercanköşk, hiren, acı biber ve çuşka biberi, sirke. Acılı soslar- «ketçap». «tangra» vs., salça, şarap asidi.

12. MUTFAK TUZU: Ölçülü alınır.

MÜDAVİ BESLENME PRENSİPLERİ

Buradaki esas prensip, yemeklere bitkisel albümin katılmamasıdır, ve özellikle glüten muhtevahlarbuğday, çavdar, yulaf, arpa ve bu maddelerden yapılan mamuller- un, ekmek, hamurlu mamuller, makarnalar vs .. Karbonhidratlar başta pirinç, mısır unundan, soyadan, pektince zengin meyveler, patates, şeker, az mıktarda kovan balından alınır. Albüminler esas itibariyle etden- sığır, dana, yağsiz balık, salamuralı beyaz koyun ve inek peyniri, kaskaval ve saireden alınır. Bu hastalara muhtevasında laktoz ve sakaroz noksanlığından dolayı süt verilmez, şeker miktarı da asgariye indirilmeli, yağlar sınırlı, özellikle nebati yağlar verilir. Yemekler mihaniki ve kimyevi şekilde uyumlu olmalıdır:

Hasta ömrü boyunca glütensiz perhize devam edecektir. Diyetik her hasta, hastalığın birden fenalaşmasına, şiddetlenmesine neden olur. Albüminler ziyadeleştirilerek verilir- özellikle hipoproteinemii durumunda, vücut ağırlığının kilosuna 6 ile 8 g arasında verilir. Yerine başkasının kaim olamayacağı aminoa'sidlerce zengin hayvani albüminler tercih edilir. En çok pektince zengin diyetik meyveler- elma, kavun, ayva, çilek, muz, portakal kullanılır. Kafi miktarda demir alınmasına gereken ehemiyet verilmeli, bu gibi hastalarda, demiryetersizliği anemisi oluşabilir, ayrıca kalsiyum. vitaminIerden özellikle A, D, B grubundan vitaminIer, fo1i asidleri, vitamin C ve sairenin alınmasına da gayret gösterilmelidir. .

Glüteri. enteropatisi perruzlerinde, hastalık safhaları, klinik belirlemeleri ve bağırsak duvarlarının Fonksiynuna ehemmiyet verilmeli, hastalara yardım edebilmek için eniyi usul, yemekıere glüten muhteva1ı maddelerin konmaması ve mutlaka diyete riayet edilmesidir

BESİNLERİN MUTFAK İŞLERİ

Glüten enteropatisi mutfak işlerinde kayrıatma, su banyosu, buharlama çevirme, fırında pişirme, yoğurrna. ufalama, «terbiye», gıda maddelerinin homogenize edilmesi, meyve ve sebze suları, püre ve bulamaca müsaade edilir. Yemekler süt veya yoğurtsuz pişirilir. Her porsiyon yemeğe 10 g nebati yağ, her desere veya içeceğe 10 g şeker veya glikoz hesap edilerek konur. Soslar un ile değil, mısır veya patates nişastası ile koyulaştınlır. Buğday nişastasına asla müsaade edilmez.

Mutfak işlerinde kızartma, tavada kavurma, sarımsakla terbiye, salamura, tuzlarna, buğulama. her türlü yahni ve acılı soslar yasak edilerek hasta korunmuş olur. Ayrıca her türlü et ve balık kon serveleni , balık olmayan deniz ve okyanus ürünleri konserveleri, buğday unu karıştınlmış soslar, etli ve balıklı yemekler, tahriş edici baharat ve saire de yasak edilmiştir. Tedavi maksadiyle saf susam tahininden her sabah aç karına 1 - 2 çorba ka-şığı alınmasına müsaade edilir. Tahin bağırsak duvarı-na ance bir zar tabakası örter, bağırsağın rahatlama ve rejenerasyonunu sağlar.

BESLENME REJİMİ

Glüten enteropati' de kaliteli ve taze pişirilmiş yerneklerden, küçük porsiyonlar halinde günde 4 - 5 öğün yemek almaları tavsiye olunur. Müsaade edilen gıda 'maddeleri maksimum çeşitde olmalı, bu hastalıkta sıkça yetersizlik durumlar görüldüğünden dikkat edilmelidir.

PROFİLAKSİ VE HAYATİ REJİM

Yeni doğan çocukların kafi derecede ve devamlı ernzirilmeleri de profilaksi tedbirlere dahildir. Bu suretleçocuk organizması, tahıl albüminlerin senzebilesinden muaf olur. Diğer taraftan çocuk ve yaşlılarda bağırsak enfeksi yanlarına karşı ciddi mücadele .yapılnıası da profilaksi tedbirlerindendir.

Gluten enteropatisi, başka muhim sindirim sistemi hastalıkları, yoluylede belirebilir. Bu hususta gerekli önleyici profilaksi tedbirler alınmalıdır. En muhirn profilaksi tedbir, rasyonal beslenmedir. Bu yolla orgarıizmaya gerekli miktar ana ve mütemmim besin maddeleri temin edilir. Hayati rejime ait tasviyelerimiz enterit, enterokolit ve gastroentorokolit hastalıklardakinden farklı değildir