Farenjit (Yutak İltihabı)

Yutağın tamamını ya da bir bölümünü etkileyen iltihaplı bir solunum yolları hastalığıdır. Farenjit yutaktaki iltihaplanmaya bağlı olarak ortaya çıkar; genellikle burun boşluklarında ve gırtlaktaki iltihaplanmalarla birlikte görülür.

Burun-yutak iltihabı rinofarenjit, yutak-gırtlak iltihabı da farengolarenjit adıyla anılır. Hastalığın gidişine göre farenjitin akut ve kronik biçimlerinden söz edilir.

Nedenleri

Akut farenjitin en sık rastlanan nedenleri başta Streptococcus pyogenes türü olmak üzere bakteriler, bazı virüsler ve çeşitli bulaşıcı hastalıklardır.Kronik farenjit de birçok nedene bağlı olabilir.

Bademcik iltihabından sonra, geniz bademciklerinin büyümesi gibi burunda kısmi tıkanma yapan hastalıklar sonucunda, nezle ya da burun mukozası iltihabında (rinit), çevre koşullarına bağlı olarak (aşırı kuru ya da nemli havada), çeşitli maddelere (kurşun, antimon, çinko, iyot, cıva, bizmut bileşikleri) bağlı zehirlenmelerde ve uzun süreli konuşmalarla yutak bölgesinin aşırı zorlanması sonucunda ortaya çıkabilir.Kronik farenjit ayrıca bazı hastalıklarla birlikte görülebilir. Bunlar lenfatizm (vücudun çeşitli bölgelerindeki lenf bezlerinin aşın büyümesine bağlı gelişim bozukluğu), şeker hastalığı, nefrit (böbrek iltihabı), damar sertliği, kalp hastalıkları ve çeşitli vitamin eksiklikleridir.

Belirtileri

Akut farenjit - Çeşitli belirtilerle ortaya çıkar. Yutakta kısa sürede şiddetli kızarıklık, ağrılı yutma ya da yutma güçlüğü, ateş, genel halsizlik, boyun lenf bezlerinde şişme görülür.

Aftlı farenjit - En çok diş çıkarma çağındaki çocuklarda olmak üzere hemen her zaman ağız içi iltihabıyla (stomatit) birlikte görülür. Hastalık aft biçimindeki tipik lezyonların çoğunlukla aniden ortaya çıkmasıyla başlar. Aftlar mercimek büyüklüğünde, beyaz renkte, birbirinden ayrı ya da gruplar halinde birleşmiş, genellikle çevresinde kırmızımsı bir alan bulunan oval lekelerdir. Bunlar yanma duygusuna, tükürük salgısının artmasına ve yutma güçlüğüne yol açar; 1-2 haftada geçer, ama genellikle yeniden ortaya çıkar.

Basit kronik farenjit - Başlıca özellikleri boğazda kuruma ve kızarıklık, inatçı öksürük ve sık sık yutkunmadır; hasta boğazındaki yanma duygusunu gidermek için sürekli olarak tükürüğünü yutmaya çalışır. Hastalık 2-6 ay kadar sürebilir ya da kronikleşir.

Kronik hipertrofik farenjit - Hücre boyutlarının büyümesiyle (hipertrofi) yutak duvarı kalınlaşmış ve kırmızı-mor bir renk almıştır. Hastalığın başlıca belirtileri şiddetli ve uzun süreli öksürük, bulantı, kusma, ses tonunda değişiklik ve yutkunma güçlüğüdür. Farenjitin bu biçimi sık sık yineleyerek kronikleşme eğilimindedir ve daha çok 25-30 yaşlarından sonra görülür.

Kronik atrofik farenjit - Yutak mukozası çok incelmiş (atrofi), soluk renkli ve genellikle ince bir tabaka halindeki koyu ve yapışkan mukus salgısıyla kaplıdır. Kızarıklık çok az ya da hiç yoktur. Başlıca belirtileri kısık-boğuk bir ses ve kuru öksürüktür. Hastalığın bu biçimi genellikle kronik farenjitin son evresini oluşturur.

Komplikasyonlar

Farenjit sıradan ve klinik açıdan fazla önem taşımayan bir hastalık olarak değerlendirilir. Tedavide antibiyotiklerin kullanılmasından önce böbrek iltihabının (nefrit) ve akut eklem romatizmasının başlıca nedenleri Streptococcus pyogenes‘in etken olduğu farenjit ve akut bademcik iltihaplarıydı. Günümüzde ise antibiyotik tedavisiyle bu tür ikincil hastalıkların gelişme olasılığı çok azalmıştır. Farenjit özellikle çocuklarda çoğu kez kulak iltihabıyla (otit) birleşir. Çok şiddetli ağrı ve bazen kusma da yapan bu hastalık kronikleştiğinde sağırlığa kadar varabilir. Farenjitin komşu anatomik yapılara yayılarak sinüzit, larenjit ve bronşite yol açmasına da sık rastlanır.

Tedavi

Akut farenjitin tedavisinde burun içine uygulanan kanlanma giderici (dekonjestan) ve mikrop öldürücü (antiseptik) ilaçlar, gargaralar, buğular, gerektiğinde de antibiyotikler ve iltihap giderici ilaçlar kullanılır.

Basit kronik farenjitte ve kronik atrofik farenjitte tedavi sigara ve alkollü içki gibi hastalığa neden oluşturabilecek ya da onu alevlendirecek alışkanlıkların ortadan kaldırılmasına dayanır.

Ayrıca gargaralar ve boğazın tuzlu suyla çalkalanması önerilebilir.

Kronik hipertrofik farenjit de uygulamada yukarıdaki gibi tedavi edilir. Yerel tedavi olarak mentolle gargara yapılması yararlıdır. Ayrıca buğu tedavisi uygulanabilir.

Farenjitte İlaç Seçimi

Virüs kökenli akut farenjit : Kanlanma gidericiler, antisep tikler, gargaralar, balsamlı buğular, iltihap gidericiler

Bakteri kökenli akut farenjit : Kanlanma gidericiler, antibiyotikler, ağrı kesiciler

Aftlı farenjit : Gargara biçiminde iltihap gidericiler ve ağrı kesiciler

Basit ve hipertrofik kronik farenjit : Tuzlu su ve buğu tedavisi, iltihap gidericiler

Kronik atrofik farenjit : İltihap gidericiler

Yutak nedir ve ne iş görür?

Yutak (farenks) sindirim kanalının ikinci parçasıdır. Gerçekte bir geçittir. Yalnızca besinlerin değil, aynı zamanda soluduğumuz havanın da geçişini sağlar.İlk altı boyun omurunun önünde yer alan bu geçidin duvarı kaslardan oluşur. Yukarda üst yutak (burun-yutak) burun boşluğuyla, ortada ikinci bölüm (ağız-yutak) ağız boşluğuyla, altta ise alt yutak gırtlakla bağlantılıda ve yemek borusuna doğru uzanır.

Yan duvarlarının üst bölümünde bulunan küçük delik östaki borusunun yutaktaki ucudur. Östaki borusu yutağın üst duvarıyla ortakulağı birbirine bağlar ve kulak boşluğundaki hava basıncının değişmemesini sağlar.Östaki borusunun alt ucunda bademcikler bulunur. Yutağın sindirim ve solunumla ilgili işlevleri vardır. Ayrıca bir konuşma organıdır; ağız ve burun boşluklarıyla birlikte seslerin titreştiği kanalı oluşturur.

Farenjit her zaman tek başına görülen bir hastalık mıdır, yoksa başka hastalıklarla birlikte ortaya çıkabilir mi?

Farenjit özellikle solunum sisteminde gelişen hastalıkların çoğunlukla ilkidir. Buna daha sonra alt solunum yollan enfeksiyonları eklenebilir. Burundan bronşlara ve akciğerlere giden hava yutaktan geçmek zorunda olduğundan farenjitten önce ya da onunla birlikte örneğin bronşit gelişmesi zordur.

Farenjit başka hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur mu?

Evet. Genellikle çocuklarda kızıl, kızamık, grip gibi mikrobik hastalıklara başlamasına neden olabilir. Gut hastalığı gibi belirli metabolik hastalıkların gidişi sırasında da farenjit görülebilir.