Hipnoz Nedir?

HİPNOZ

Tanım.
Hipnoz, hipnozcunun, bir başka kimseyi transa benzer bir durumda etki ve kontrolüne alma halidir. Halkın inanışlarının tersine, hipnoza dayanıklı kimse yoktur. Genelde fazla zeki olmayan, kolay etki altında kalan kişilerin daha kolay hipnozite edildiği düşünülmekteyso de, gerçekte zeki insanlar hipnoza daha yatkındır. İstekli denekler, şüpheci ve isteksizlere nazaran daha kolay hipnotize edi-lebilirler.

Arkaplan
Tarihsel olarak hipnoz, onu gerginlik ve histerik durumları tedavide kullanan Yunanlılara kadar dayanır. Günümüzde de bu gibi durumlar hipnoz ile tedavi edilebilmektedir. Eski Galyahlar hipnoza «sihirli uyku» adını verir ve onu siğil ile büyüye maruz kalmış kişilerin tedavisinde kullanırlardı. Fakat 1760 yıllarına kadar hipnoz Avrupa'da halk tarafından pek bilinmiyordu. Hipnozun kitlelere yayılmasını temin eden kişi onu tedavi vasıtası olarak kullanmanın yanısıra bir gösteri haline de getirmiş olan Fransız Anton Mesmer'dir. Kolay hipnozite edilebilen kişileri halk önünde istediği gibi hareket ettirerek gösteri-

ler yapan Mesmer, hipnoza -hayvan manyetizması- adını veriyor ve bütün hastalıkların bu hayvan manyetizmasının dengesinin bozulmasından kaynaklandığına inanıyordu. Bu gösteriye yönelik metodunu uygulayarak Mesmer bir çalı hastasında çarpıcı gelişmeler elde ettiyse de, aslında bu hastaların psikosomatik rahatsızlıkları vardı ve büyük bir Ihtimalle etki altında kalma ve halkın ortasındaki gösterilerin sihirli havasının etkisiyle tedavi olmuşlardı. O günlerde bilim adamları Mesmer'in metodunda faydalı bir şey göremediler ve gösterilerinin tıbbi ve bilimsel olarak gayrı mesleki' olmaları dolayısıyla onu ciddiye almadılar, hipnozu da bir şarlatanlık olarak gördüler. Geleneksel tıp çevreleri i900'lü yıllara kadar hipnozu ihmal etti. 19. yüzyılda Manchester'li bir cerrah olan James Braid, ilk defa olarak hipnoz kelimesini kullandı (Yunanca hypnos=uyku) ve ondan tıbbi olarak büyük ameliyatlarda dahi yararlandı. Bu kısa süreli ilgiden sonra, tıp çevreleri sadece mesmerizm'i ve onun çağrışımlarım hatırladı ve bu teknikte pek fazla bir ilerleme görülmedi.
Bu yüzyılın başlarında İngiliz Tıp Birliği konunun modern tıpta yerinin olup olmadığı konusunda bir araştırma yaptı, fakat eldeki veriler pek umut verici değildi. Olay Londra'daki Üniversite Hastanesinde o günün seçkin bir hipnotizmacısı olan bir profesörün istifasına kadar var-dı.

Nedir?

Hipnoz uyku hali değildir. Sadece ruhi ve zihinsel durumdaki değişmedir. Elektroansefalografi (EEG) kullanılan modern araştırmalarda elde edilen beyin ritm örnekleri hipnotize edilmiş bir kişinin uyku ile uyanıklık arasında olduğunu göstermektedir. Bu sihirli bir durum değildir. Sadece hipnotize eden kişinin sesindeki inandırıcı ve güven verici halin şuur değişimine sebep olmasıdır. Denekler kendilerine söylenen şeylerin gerçekleşeceğine inanır hale gelirler. Kendilerini kaybetmekten daha az korktukları için kadınlar hipnoza daha elverişlidirler.
Halk genellikle iyi bir denek olup olmayacaklarım nasıl anlayabileceklerini sorar. Bunu öğrenmek çok kolaydır. Eğer kendinizi okuduğunuz bir kitaba veya seyrettiğiniz bir televizyon programına fazlasıyla kaptınyorsanız bu sizin iyi bir denek olabileceğinizi gösterir.
Öncü hipnozculardan biri, kolayca konsantre olabilen kişilerin, zihinleri hareketli ve ioru-sormaya yönelik kişilerden daha kolay hipnotize edebildiklerini ileri sürmektedir. Ona göre şüpheci olmak da hipnoza girmeyi engelleyici bir faktör değildir.

Nasıl Uygulanır?

Kullanım amacına göre uygulanan metodlar değişse bile genellikle hipnozcunun (tıbbi bir eğitimden geçmiş veya geçmemiş olabilir) hastayla yavaş, kontrollü ve inandırıcı bir şekilde konuşması esastır. İşlemin dikkati dağıtan birşeyin bulunmadığı bir odada yapılması faydalı olmakla birlikte, panayırların gürültülü ortamında da hipnoz yapılabilir. Bazı hipnozcular hastalarının herhangi bir nesneye konsantre olmalarını ister, bazıları ışık, diğerleri dönen bir tekerlek kullanırlar. Hastalarından sadece birşey hayal etmelerini isteyenler de vardır. Tanıdığım bir hipnozcu hekim hastasına kendisini korkutan veya tedirgin eden bir şey olup olmadığını soruyor, daha sonra da bir bahçede saman nezlesine yakalamp devamlı aksıran ve gözlerinden yaşlar boşanan bir adamı düşünmesini istiyordu.
Bu tür transa sokma metodlan, temelde göz kaslarının yorulması ve neticede kontrol dışında kapanması fikrine dayanmaktadır, Daha sonra terapist, denekle tek düze bir ses tonuyla konuşur ve trans kademelerine geçmesini sağlar. Deneklerin % 10 kadarı kolaylıkla ve tam bir başarıyla hipnotize edilebilir, hatta derin trans haline sokulup Mesmer'in çok eğlendiği hareketleri yapabilecek duruma ge-
tirilebilir. Bazı hipnozcular başka yöntemler kullanmayıp sadece konuşmayla yetinirler.

İlk aşamalarda denek gözlerini kapar ve gevşer. İkinci aşama, deneğin söylenen bazı basit hareketleri (elini kal-dırmak gibi), yaptığı hafif trans devresidir. Üçüncü ve dör-düncü aşamalar daha derindir ve denek hipnoz sonrası telkinleri de yerine getirebilir. Bu aşamada acı hissetme tamamıyla ortadan kalkar. Bu da hipnoz altında ameliyatı mümkün kılar. Ampütasyonlar gibi büyük çaplı cerrahi müdahaleler de hipnoz altında uygulanabilir. Deneği trans halinden çıkarmak, transa sokmaktan daha kolaydır. Hip-nozcunun telkinde bulunduğu Celimi cebime soktuğum za-man ayağa kalk' gibi) derin trans halinde, denek işaret verildiği an ayağa kalkar. Buradaki önemli husus, denek ayağa kalktığı zaman, bu hareketinin mantıklı açıklamasını yapmış olmasıdır. Sonunda hasta gene transa sokulur ve hipnoz sonrası telkin kaldırılır. Bu aşamada hipnozcunun hastasını uyandığında tamamen normal ve gevşemiş olacağına inandırması gerekir. Hastayı derin transa sokmak uzun zaman alabilir. Bunun için tecrübeli hipnoterapistler, derin transa çabuk geçebilmeleri için bazı işaretler öğretirler.
Günümüzde, televizyonda ve tıbbi toplantılarda çok seyrek de olsa yapılan gösteriler dışında, hipnozun eğlence ve gösteri amacıyla kullanımı ortadan kalkmıştır. Örneğin, tıbbi bir toplantıda yapılan böyle bir gösteride, normalde elini içinde otuz saniyeden fazla tutamayacağı kadar soğuk su dolu bir kapta denek hipnoz altında, elini yarım saatten fazla tutabilmişti. Çünkü hipnozcu ona suyun ılık olduğu telkinini yapmıştı. Bu deneyin en ilgi çeken özelliği ise, hipnoz altında iken kişinin kanındaki kortizol (vücudun karşı kimyasal tepkisi) seviyesinin yükselme-miş olmasıdır. Oysa kişi uyanık haldeyken eh buzlu suya sokulduğunda kortizol seviyesi yükselmişti. Bu örnek, zihnin vücud üzerinde hayal edemeyeceğimiz kadar derin bir denetiminin olduğunu göstermektedir.

Hipnotize edilmiş deneklerin telkin ile geçmişe götü-rülmesi hipnozun gücünü gösteren diğer bir örnektir. Bir hipnozcu, hipnotize edeceği kişiyi çocukluk evresine, hatta bebekliğine götürebilir. O kişi o zamanlarda geçen olayları bütün detaylarıyla anlatır. Hatta bazen onlar geçmişe götürüldüklerinde tıpkı çocuk gibi konuşurlar. Bu durumu çarpıcı bir şekilde gösteren bir deney şöyledir: Normalde ayak tabam uyarıldığında, altı aydan büyüklerde ayak parmaklan aşağı iner, altı aydan küçük bebeklerde yukarı çıkar. Oysa hipnozla bebeklik devresine götürülen deneklerde bu refleks değişir ve büyük parmaklar aşağı ineceği yerde yukarı kalkar.

Hipnozla deneklere, normalde kesinlikle yapamayacağı şeyleri yaptırmak da mümkündür. Önde gelen hipnoterapistlerden birisi şöyle demektedir. -Hastalar hipnoz altında iken olağandışı, alışılmamış şeyler yapacaklarım zan-neder ve bu durumdan endişelenirler. Oysa biz artık hastalara böyle anlamsız ve faydasız şeyler yaptırmıyoruz. Günümüzde hipnoterapi sadece bir tedavi metodudur ve tıbbi teşhis konulmasında, ameliyat ve ilaç tedavisine ek olarak kullanılmaktadır.
Bahsettiklerimizin bir çoğu inanılmaz gelse bile, ilaçların sonuç vermediği birçok durumda etkili olması sebebiyle hipnoz tıp çevrelerince de kabul görmektedir.

Nerelerde kullanılır?

Hipnoz günümüzde üç alanda kullanılmaktadır. Birincisi, gösteri ve eğlence amacıyla kullanımı ki, bu, hipnozun istismar edilmesidir. Profesyonel hipnozcular izleyiciler kar-şısında, oldukça eğlenceli gösteriler yaparlar. 1953'de çıkan bir kanun, 21 yaşının altındakilerin bu tür gösterilerde kul-lanılmasını yasaklamışlar. Sık olmasa bile bu gösteriler es-nasında, deneğin kontrolden çıkması veya uyandırılmaması sonucunda kazalar olabilir. Hipnozun diğer bir kullanımı geçmiş olayların hatırlatılmasında görülüyor. Amerika'da polis, tanıkların başlarından geçenleri veya gördüklerini detaylı olarak anlatmaları için hipnozdan faydalanır.
Anksiyete, histeri, astım, uykusuzluk ve birçok fobiler, -ayrıca sigara, alkol, uyuşturucu alışkanlıkları hipnoz yoluyla tedavi edilebilmektedir. Bir

hipnoterapist şöyle diyor : •Hastalarımı, kendi kendilerini hipnoz edebilecek şekilde eğitmeye çalışırım. Haftada bir kez olmak üzere 6-8 hafta tedavi ettikten sonra, hastalarıma kendi kendilerini tran-sa sokmayı öğretiyorum. Bu yöntemle örneğin astım tedavisinde çok olumlu neticeler aldım. Astım nöbeti geldiği zaman hastalarımı telkin vasıtasıyla, nefes alıp vermelerini düzenleyebiliyor ve şikayetinden kurtarabiliyorum »
Sadece hipnozu "tedavi metodu olarak kullanan doktor sayısı çok azdır. Çoğunluğu, hipnozu olağan tedavilerine, özellikle ameliyat vs ilaca ek olarak kullanırlar. Sıradan hipnoterapistlere başvurmak sakıncalıdır. Çünkü genellikle tedaviye teşhisi tam olarak belirlemeden başlarlar ve nerede durmaları gerektiğini iyi belirleyemezler. Bu yüzden hipnozu diğer tıbbi yöntemlere ek olarak kullanan doktorlara gitmek emniyetli bir yoldur.

Hipnoz en yaygın olarak ameliyat ve diş çekimi öncesi anestezide, doğum ağrılarının kontrolünde ve sigara bırakılmasında kullanılmaktadır.
Bazı diş hekimleri hipnozu hastalarının korkularını gidermek ve ağrıyı azaltmakta kullanılır. Modern anestezi daha emin ve çabuk olduğu için, hipnoz birkaç operasyon dışında ameliyatlarda kullanılmamaktadır.

Batı'da akciğer kanseri en önemli ölüm nedenlerindendir. Bu yüzden hipnozun sigara bırakmaya olumlu etkisi dikkate alınmalıdır. Resmi istatistikler, sigara içmeyi bir yıl bırakan bir kişiyi bu alışkanlıktan tamamen kurtulmuş saymaktadır. Kuzey İngiltere'de yapılan televizyon hipnozu sonucunda, deneklerden % 44'ü sigarayı tamamen bırakmış, yüzde 44'ü azaltmıştır. Sadece yüzde 12'si hiç et-kilenmemiştir. Bu denemede hipnoz tedavisi süresi üç aydı, tam süre eğer bir yıla çıkabilirse, gelecekte televizyon vasıtasıyla hipnoz bu sorunu çözebilecektir.
öyleyse hipnozun geleceği nasıl olacaktır? İlaçla yapılan hipnoz muhtemelen en kabul edilebilir hipnozdur. İngiliz Tıp ve Dış Hipnozu Birliği bini aşkın üyeye sahiptir ve ülkenin en önde gelen tıp kurumlarından birinde periyodik olarak toplantılar düzenlemekte ve göz alıcı araştırmalar yönetmektedir.

Hipnoterapistler arasında araştırılmak ve bağımsız bilimsel incelemelerde bulunulması yönünde bir arzu da vardır. Usta .ellerde hipnoz konusunda tehlikeli bir durum söz-konusu değildir ve doktor ve hastaların yan etkileri olmayan pek çok ilaç tedavisiyle giderek birbirinden uzaklaştığı bir tıp çağına doğru yol almaktayız.

Yığınla psikolojik ve fiziksel anormallikler için hipnoz tedavisi güvenli, acil ve kabul edilebilir bir tedavi sunmaktadır. İyi bir çıkış ve yalpalayarak ilerleyen bir tarihten sonra hipnoz bu noktaya ulaşmıştır.