Anadoluda Yetişen Bitkiler

Anadoluda Yetişen Bitkiler :

İlaç yapımında kullanılan bitkiler yetiştikleri yerler bakımından ikiye ayrılır.

A) Anadolu'da yetişen bitkiler.
B) Anadolu'ya komşu ülkelerden getirilen bitkiler.

Anadolu'da yetişen bitkilerle yapılan ilaçların ilk bulu culan Anadolu'nun eski yerlileridir açıkça. Anadolu bitki örtüsüne bağlı bir bitkiden, o bitkinin yetişmediği yerde yaşayan bir kimsenin ilaç yapma olanağı, o çağlarda yoktur. Anadolu'yadıştan, komşu ya da uzak ülkelerden gelen bitkilerden ilaç yapma geleneği de o bitkilerin yetiştikleri yerlerde doğup gelişse gerektir. Bu konuda kesin bir düşünce ortaya atılamaz. Ancak yazılı belgelerden öğrendiğimize göre, birtakım ilaçlan yapma yöntemleri komşu ülkelerde doğup gelişmiştir. Bitkiler türlerine, ilaç yapma olanaklanna göre de de-ğişiktir. İlaç yapımında kullanılan bitkiler genellikle şöyle dizilenebilir:

1) Ağaçlar; (Kayın, kavak, çınar, kestane, söğüt, ceviz, zeytin, hurma, çarn, kızılcık, kızılağaç). Bu ağaçların genellikle yemişlerinden, kozalaklanndan, yapraklanndan, köklerinden, kabuklarından, sakızlanndan yararlanılır. Ağaçların gövdelerinden pek ilaç yapılmaz.

2) Otlar; (Bunlar pek çoktur. İlaç yapımında kullanılanlan ileride anlatılmıştır).

3) Kökler; (Pazıkökü, turpkökü, soğankökü, adamotu,miyankökü, şalgam, salep)

4) Tohumlar; (Kenevir tohumundan ağaç tohumuna değin)

5) Çiçekler; (Nergis, menekşe, zambak gibilerden ağaç çiçeklerine değin.)

6) Yosunlar; (Çamyosunu, suyosunu).

7) Baharat adı altında anılan nesneler. (Bunlann çoğu dıştan, özellikle Hindistan'dan gelirdi)

Anadolu'da ilaç yapımında kullanılan bitkilerin çoğu yerlidir. Eskiçağdan beri Anadolu topraklan üzerinde yetişen doğa varlıklandır. Bu bitkilerin çoğu gene ilaç yapma ereğiyle Anadolu'dan komşu ülkelere götürülmüş, oralarda yetiştirilmiş. Bu bitkilerden ilaç yapımında yararlanıldığı gibi yemişlerinden de yararlanılmıştır. Bunlann en yaygın, en önemli olanlan kiraz, fındık, fıstık, şeftali, kayısı (bu iki bitki Anadolu'ya İran yoluyla gelmiştir) türünden olanlardır. Bugün Anadolu'da yetişen bitkilerin çoğu halk arasında ilaç yapımında kullanılıyor. Sözgelişi ıhlamur çiçeği, yaprağı bırakılmayan bir ilaç gerecidir. Özellikle beslenmeye yarayan bitkilerden ilaç yapma geleneği yaygındır. Bu nedenle köylerde ıhlamur ağacı yalnız yaprağından, çiçeğinden yararlanmak için yetiştirilir. Durum salep denen bitki için de aynıdır. İlaç yapmak için kullanılan bitkiler gerekserne duyulan yerlerde yakın çevreden getirilir. Sözgelişi Karadeniz kıyılannda limon, portakal, muz (o yörelerde bundan ilaç yapma geleneği yoktur, yeni yeni doğuyor) tarçın, fıstık pek yetişmez. Bu bitkiler çevre illerden getirilir (Şimdi Rize yöre lerinde limon, portakal yetiştiriliyor biraz).

Anadolu'da komşu ülkelerde bulunan, ilaç yapımında kullanılan bitkilerin yetiştirilmesi, aktanlması oldukça eskidir. Bunu daha önce görmüştük. Ancak, zamanla bu bitkilerden yeni yeni ilaç yapımlan başlamıştır. Bu ilaçlar yeni bulunan hastalıklarla ilgilidir.

Aşağıda da görüleceği gibi, bitkilerle ilaçlar arasında kurulan bağlantı çevrenin geleneğine uygun düşüyor. Anadolu halkı eskiçağ geleneklerinin etkisi altında kalarak bitkilerde birtakım gizli güçlerin bulunduğuna inanıyor açıkça. Bunu kimi bitkilere, ağaçlara yüklediği kutsallıkla dile getiriyor. O bitkiye, o ağaca dokunmayı suç (günah) sayıyor.

Halk ilaçlarının yapımında kullanılan bitkiler ikiye ayrılır. Biri, yörede bulunan yerli bitkiler, öteki yörede bulunmayan, dış ülkelerden gelen bitkiler. Anadolu'da kullanılan ilaçların çoğu yerli bitkilerden yapılan ilaçlardır. Dışarıdan gelen baharlı bitkilerden yapılan ilaçlar azdır. Bu bitkilerin birkaçı dışında çoğunun Anadolu'ya hangi çağda, kimlerle geldiği bilinmiyor. Yalnız Amerika'nın bulunuşundan sonra Anadolu'ya gelen mısır, patates, tütün, domates gibi bitkilerin geldiği çağ, yol kesindir. Bunlar XVI. Yüzyıldan sonra, (yada o yüzyıl içinde) Anadolu'ya getirilmiştir. Anadolu'da yetişmeyen, onun bitki örtüsü ile bağdaşmayan bitkiler İran, Hindistan, Mısır, Arabistan ülkelerinden getirilmiş, Anadolu'da yetiştirilmiştir (Kahve, çay, kakao, zerdali, şeftali gibi).

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp